SİYASET
IŞIK KANSU
Yine, kardeşçe…
Recep Tayyip Erdoğan’ın “İslam medeniyeti”ne ulaşmak için “demokrasi bir gaye değil, araçtır” kelamı, AKP’nin iktidara geldiğinden bu yana uyguladığı siyasetin destek noktası oldu:
1. kademe: ABD’ye yanaşarak (Irak tezkeresini anımsayın) iktidarını sağlama alma, akabinde Avrupa Birliği’ni kullanarak içeride “vesayet” saydığı ayak bağlarından kurtulma gayreti.
2. etap: Casusluk cemaati ile kurulan koalisyon paydaşlığı üzerinden anayasa değişikliği, sonrasında uyduruk davalar aracılığıyla laik, ulusal ordunun tasfiyesi.
3. evre: Mühürsüz oylarla Cumhuriyet rejiminin meşruti monarşi bulamacına çevrilmesi.
“Araç” kullanılarak bugüne kadar demokrasinin üç sacayağının ikisi ele geçirilmiştir. Yasama ve yürütme erkleri, tümüyle Saray’ın kontrolündedir.
Son basamak, epeydir üzerinde çalışılan yargıya sahiplik etmek, kendi hukukunu (şeriat) oluşturmaktır.
İşte “İhvan”cı devletin kurgulanması evresi açısından 2020’deki en değerli gelişme, yargı kararlarının, hasebiyle laik, çağdaş ulusal ve milletlerarası hukukun tanınmaması evresine gelinmesidir.
Bu durum, AKP’nin kırmızı elmasındaki (İslam medeniyeti) son etaptır.
Pekala, siyasi gelecek konusunda öngörü nedir?
AKP, körlemesine bir an evvel maksadına ulaşmak istiyor. “Kindar nesil”lerle demokratik, laik Cumhuriyeti kemirme dizaynında oldukça muvaffakiyet da sağladı.
Fakat yanıldıkları iki nokta var: İnsan ögesi ve yaşanan vakit.
Aydınlanma yaşamış, özgürlüğün ve demokrasinin faydalarını, tadını almış bir toplumu çağ geri etmek muhtemel değildir.
Özgürlükçü bir dünyada, hele de vefat korkusu ve yasaklarla donanmış bir salgını atlattıktan sonra özgürlüğüne daha da düşkün olacak bir dünyada hot zot bir idaresi sürdürme ortamı yürütülemez olacaktır.
Donanımlı, akla dayanan (dogmaları reddeden), samimiyetle demokratik davranabilen, eşitlikçi, adaletli ve hiç kuşkusuz Cumhuriyet ihtilalinin kazanımlarını özümsemiş bir muhalefet hareketi, Türkiye’yi yine kardeşçe yaşanabilecek bir ülke yapabilir.
****************************************************************************************************************************************************************************
ADALET
BARIŞ TERKOĞLU
Nasıl geçti koca yıl
Size bu satırları yazdığım yer 2020 yılının nasıl geçtiği hakkında fikir veriyor. Biraz evvel Cendere kitabım sebep gösterilerek yaklaşık 100 yılı aşan mahpus talebine karşı adliyede savunma yaptım. Geçen yılın üçte birini, 4 ayı, tecrit altında tutuklu geçiren, sonra da beraat eden biri olarak elbette buna şaşırmıyorum.
Fakat hatırlatmakta yarar var…
2020 yılında servet sahipleri, meblağını ödeyerek hatalarının kefaretinden kurtulabildi. Geçen yıl yargı, FETÖ’nün boşluğunu dolduran tarikatların, cemaatlerin, hiziplerin parsellemeleriyle anılır oldu. Yargı içindeki kümeler, dayandıkları güçle bakanlarla bile arbede eder oldu. Adalet ile hukuk tertibi birbirinden uzaklaştı. Mafyatik yapılar kendisine sistemde yer tuttu. Beğenilmeyen yargı kararları dinlenmedi. İstendiğinde peşin ceza için hukuk uyduruldu. Herkes terörist, herkes hatalı, herkes düşman sayılırken cürmü üretenler bir telefonla kaçıp kurtuldu. Peşin kararlara iddianame yazılırken davalar adamına nazaran bulundu.
Nasıl geçti?
Yetmez mi!
UMUT VAR MI?
2021 mi?
Biliyorum, her şeyin makûs gideceğine inananlar çok. Fakat unutmayın, biz nasılsak yargı da o denli. Bir trende koşarak aksi istikamete gidilmiyor. Yargı aslında toplumsal arbedelerin, düzensizliklerin, adaletsizliklerin aynası.
Emin olun, üzerindeki cüppeyi kiralayan bir küme tetikçiyi bir kenara koyduğunuzda adalet arayan yargıçlar ve savcılar hala çoğunlukta. Hukuksuzluğu bir nizam olarak sürdürmek isteyenler onları daima hudut merkezlerine yerleştiriyor. En kritik kararları onlara aldırıyor. Görünenler de daima onların kararları oluyor. Çünkü suyun içindeki çamuru onlar yaratıyor.
Türkiye kendisini arındırabilirse, sistemini eşit bir paylaşımla yine kurabilirse, hürriyetini kendi ellerine alabilirse, imtiyazları reddeden bir toplum olabilirse, “yeniden adalet” uzak bir hülya değil. Kâfi ki adaleti saraylarda değil toplumun bağrında kurmaya çalışalım.
2020 bizim üzere geçmişti. Hülasa 2021 de bizim üzere geçecek.
****************************************************************************************************************************************************************************
DÜNYA
ERGİN YILDIZOĞLU
Global saflaşma ve toplumsal hareketler
2020 yılına damgasını vuran olayların başında, hiç elbet Covid-19 pandemi krizi geliyor. İkincisi Amerika’nın başkanlık seçimleridir. Üçüncü değerli gelişme de Kuzey Afrika ve Ortadoğu bölgesinde Arap ülkeleriyle İsrail ortasında başlayan yeni yakınlaşma sürecidir.
Covid-19 krizi Çin’de patlak verdi fakat tam manasıyla global çapta yaşanıyor. Bu sıhhat krizi, hükümran ekonomik modeli muhafazaya çalışmanın insani maliyetini gözler önüne serdi. Ekonomik hayat yavaşlayınca havanın temizlenmeye başlaması, hâkim ekonomik modelin ve hayat üslubunun artık sürdürülemez olduğunu söylüyordu.
ABD’NIN SEÇİMİ…
ABD başkanlık seçimleri, öncesindeki kampanya sürecinde “yalan haber”, ırkçı çok sağcı komplo teorileri, polis cinayetleri ve “Siyah Ömürler Önemlidir” direnişi siyasi iklimi belirledi. Lider Trump, tüm dikkatini taraftarlarını harekete geçirmeye odaklarken Covid-19 krizi kontrolden çıktı. Seçim sonuçları belirli olduktan sonra Trump’ın yasal itirazlardan “gizli yetkilerini kullanarak harika hal ilan etme tartışmalarına kadar” uzanan, seçimleri iptal ettirerek başkanlıkta kalma eforları liberal demokrasinin derin krizini sergiliyordu.
Arap ülkelerinin İsrail ile ilgilerini resmileştirmeye başlaması, bölgede yeni bir periyodun başlamakta olduğuna işaret etti. Bu yeni periyotta İran rejimine karşı Mısır ve Suudi Arabistan’ı da içeren bir Arap-İsrail blokunun formlandığı, AKP Türkiyesi’nin hareket alanının daraldığı, şayet Katar-Suudi Arabistan yakınlaşması gerçekleşirse daha da daralacağı söylenebilir.
Bu üç değerli olayın ekonomik, siyasi hatta kültürel sonuçlarını, 2021 boyunca, Covid-19 aşısının, ABD’de Biden idaresinin Çin aykırısı bir “demokrasiler bloku” kurma eforlarının, İran’la yapılmış nükleer mutabakata geri dönmek için ileri süreceği kaidelerin yaratacağı ortam içinde yaşayacağız. Biden’ın idaresi, “demokrasiler ittifakı” kurma projesinde ısrar ederse hem Rusya ve Çin yakınlaşması derinleşerek global çapta, başka ülkeleri taraf olmaya zorlayan bir “bloklaşmaya” yol açabilir hem de bir NATO üyesi ve AB üyesi adayı olarak AKP Türkiyesi’nin yönetici seçkinlerinin Ortadoğu ve Doğu Akdeniz projeleri hiç beklemedikleri biçimler sergileyerek dejenere olmaya başlayabilir.
YENİ OLAĞAN
Şayet Covid-19 mutasyona devam eder, aşılar yetersiz kalırsa kapitalizm tarihinin en derin ekonomik krizine şahit olabiliriz. Bu krizden beslenecek sağ ve / yahut sol bir toplumsal öfke dalgası, siyasi iklimi öngörülemeyecek taraflarda yine şekillendirmeye başlayabilir. Yeni “normal” virüs salgınının 2021’e sarkan tesirleri, global çapta jeopolitik saflaşma ve toplumsal hareketlerin basıncı altına şekillenecek.
****************************************************************************************************************************************************************************
HAYVAN HAKLARI/ÇEVRE
ZÜLAL KALKANDELEN
Zulümsüz hayat hakkı için…
2020, yaşadığımız gezegende iklim krizinin tesirlerinin ziyadesiyle hissedildiği bir yıl oldu. Birçok yerde beklenmeyen çok yağış yüzünden sel ve kasırga yaşanırken, birtakım yerlerde çok sıcaklık nedeniyle kuraklık arttı. Geriye yanlışsız baktığımda buna bağlı olarak hafızamda en çok yer eden imajlar, yaklaşık 3 milyar hayvanın da yanarak can verdiği, Avustralya’da 240 gün süren orman yangınlarıydı.
Lakin en sarsıcı olan, tüm dünyanın koronavirüs salgını ile altüst olmasıydı. Her alanda dramatik bir değişime yol açan bu gelişim, insanlığa tabiatın tahminen de son uyarısı. Yüzyıllardır süren tabiat tahribatı ve hayvan katliamları, yeryüzünün kaldırabileceği hududu çok aştı.
Türkiye ise etraf ve hayvan siyasetlerinde makûs örneklerden biri oldu. Rant için etraf katliamları artarak sürerken, yasal müsaadeyle yapılan define kazısıyla Tabansız Göl yok edildi. Uzun yıllar sonucunda oluşan eşsiz bir doğal gölün devlet eliyle ortadan kaldırılışı tarifsiz bir berbatlıktı. Hayvanlara yönelik şiddet tavan yaparken Hayvan Hakları Yasası’nın bu yıl da TBMM gündemine gelmemesi, hayvanların hâlâ can değil “mal” sayılması ve av ihaleleri, 2020’de öne çıkan utançlar olarak kayda geçti.
İnsan tipinin kendi eliyle yarattığı etraf felaketlerinin şokuyla 2021’de biraz daha bilinçlenmesini umuyorum lakin insan bencilliğini kâr hırsı ve ferdî çıkar doğrultusunda yönlendiren kapitalizm, fazla umutlu olmamı engelliyor.
Bu yüzden yeniden yıkıcı felaketler yaşanması beklenen. Su kıtlığının daha büyük tehdit olacağını kestirim etmek güç değil. Tüketim toplumunun dizginlenmesi için tabiattaki yağmanın ve hayvansal tüketimin önemli formda sorgulanacağını düşünüyorum. Bu kapsamda laboratuvarda üretilen et de daha çok konuşulacak.
Türkiye’de 2021’e Kanal İstanbul arbedesinin damga vurabileceğini kestirim ediyorum. Hayvan Hakları Yasası sonunda çıkarılsa da birçok alanda sömürü “yasallık” zırhı altında süreceğinden, hayvanlar için zulümsüz ömür hakkı çabası ağırlaşacak.
****************************************************************************************************************************************************************************
İKTİSAT
ERİNÇ YELDAN
Emeğe hürmete davet eden bir yıl…
2020 kuşkusuz, pandemiyle gayret yılı olarak anımsanacak. Lakin 2019’un son aylarında, Çin’in Wuhan bölgesinde patlak vererek tüm dünyaya yayılan virüsün ana nedeni hiç bizi şaşırtmıyor. Dünyamızın mevcut koşularında 1 milyar insanın içilebilir suya erişimden, 2.6 milyarın sanitasyon hizmetlerinden mahrum ve 1.5 milyar kişinin ise elektriğe erişiminin olmadığı ve eşitsizliğin gezegenimizin her köşesinde, işgücü, cinsiyet, etnik ve coğrafik bazda daima derinleştiği düşünüldüğünde Covid pandemisini yaratan şartların aslında hiç de beklenmedik bir şey olmadığını anlamak güç değil.
ERİYEN REZERVLER
Başka yandan 2020’de ülkemizin iktisaden yaşamış olduğu çalkantılar da kuşkusuz hiç şaşırtan olmadı: Yaz ayları “serbest” diye anılan, fakat aslında Merkez Bankası rezervlerini eriterek ve çeşitli muhasebe oyunlarıyla sabit tutulmaya çalışıldığı bir devir oldu. Tekrar, iktisat biliminin tüm doğrularını ve tarihî tecrübeleri hiçe sayarak, “enflasyonun asıl nedeni faizdir, enflasyonu düşürmek için faizi düşürmek gereklidir” dogmatik inancının 2020’nin aralık ayı prestijiyle terk edilişini yaşadık. Her iki deneyimin de faturası ağır oldu: Yüzde 26’yı aşan toplam işsizlik; yüzde 15’e yaklaşan enflasyon ve yatırım harcamalarındaki sert gerileme.
Bütün bunların ötesinde, 2020 hem global iktisatta hem de Türkiye’de hukukun üstünlüğünün, liyakate dayalı idarenin ve yurttaşlık şuurunun en çok arandığı yıllardan birisi olarak anılacak.
KÂR DÜRTÜSÜ
2021’e yönelik beklentilerimi biraz da umutlar ve ütopyamız biçiminde tabir etmek istersem, tabiata daha saygılı ve ekolojik adaleti gözeten bir üretim ve tüketim dünyasını; kapitalizmin acımasız rekabet ve daha çok kâr dürtüsüne dayalı birikim rejimi yerine, beşerler ortasında daha dayanışmacı ve barışa adanan bir dünyayı amaçlayan adımlar atılmasını diliyor olurdum.
Yeni medya paylaşımlarında “sağ popülizm” diye geçiştirilen, lakin özünde açık faşizm manasına gelen hukuksuzluk, temel insan haklarının ihlali ve daha ağır sömürü içeren kapitalizmin yeni normalinin terk edilerek insanları barışa, dayanışmaya ve emeğe hürmete davet eden bir yıl olmasını dilerdim.
****************************************************************************************************************************************************************************
TOPLUM
EMRE KONGAR
2020’de ne oldu? 2021’de ne olacak?
Her iki yıla da diyalektik oluşumlar hâkim olacak!
Toplumsal olaylar, toplumsal birikimler, zıtların etkileşimiyle yani diyalektik olarak gelişir:
Her tesir bir reaksiyona yol açar.
Her reaksiyon, vakit içinde bir tesire dönüşür ve o da öteki yansıları çeker.
Bu etki-tepki-etki-tepki etkileşimi sonsuz bir spiral döngüye dönüşür ve bizi toplumla birlikte, saman çöpü üzere sürükler!
2020’DE TOPLUMSAL AÇIDAN NE OLDU?
Nefret telaffuzları kullanan ve bu telaffuzlara dayalı olarak iktidarını sürdüren bir siyasal strateji, toplumsal ayrıştırma, düşmanlaştırma usulleriyle, tam bir toplumsal kutuplaştırmayı gerçekleştirdi.
Bunun sonucu olarak toplumun kırılma çizgilerine, klâsik TürkKürt ve Sünni-Alevi ayrımlarına ek olarak “AKP olan”-“AKP’li olmayan” çizgisinde yeni bir tansiyon çizgisi eklendi.
Bu yeni çizgi derinleştikçe, yasama ve yargı erkleri güçsüzleşti, adalet sistemi yozlaştı, “yeminli iktidar dalkavuğu olanlar”-“yeminli iktidar dalkavuğu olmayanlar” biçiminde iki düşman ucun ortaya çıkmasına ve bu zıtlığın bütün toplumsal yaşama hükümran olmasına yol açtı.
İktidarın “bitaraf olan bertaraf olur” telaffuzuna uygun hareket ve baskıları, bu iki ucun dışında kalanları tasfiye etti ve toplumdaki gri alanlar azaldı; aşırılıklar, hengameler, düşmanlıklar genel toplumsal tavırlar ve davranışlar halini aldı.
Her iki çok ucun varlığı birbirini desteklediği için ortada kalanlar her iki küme tarafından da “hainlikle”, “korkaklıkla” yahut en azından “pısırıklıkla” suçlandı ve taraf olmaya zorlandı.
Bu ayrıştırıcı ve kutuplaştırıcı siyasetler yüzünden farklı kimliklerin bir ortada barış içinde yaşaması iyice zorlaştı.
Bağlantılar sertleşti, hisleri ön plana alan aile üzere birincil kümelerin “sığınma yeri”, “barış limanı” olarak kollayıcı işlevleri arttı…
Buna karşılık bürokratik işleyişe sahip olan ikincil kümelerdeki baskı, kayırmacılık, kuralların yozlaştırılması, bilhassa de dini inançların ve tarikatların bu stratejinin bir aracı olarak kullanılması, bu kümeleri “yükselme”, “zenginleşme” ve “dayanışma” örgütleri haline getirdi.
Sonuç olarak 2020 yılında, iktidarın dışlayıcı ve nefret telaffuzuna dayalı stratejisinden ötürü, toplumsal dayanışma, barış, müsamaha, uzlaşma, terbiye, nezaket prensipleri değerli ölçüde tahrip oldu.
Ve elbette bu tahribatın reaksiyonları de filizlenmeye başladı.
2021’DE NE OLUR?
2021’de ne olacağını hem 2020’ye hem de 2019’a bakarak anlayabiliriz:
Nefret lisanı, hengame, dövüş, ayrımcılık, dışlama, azar, baskı, toplumu bunaltıp bıktırınca, diyalektik olarak bu tesirin reaksiyonları ortaya çıktı ve 2019’daki mahallî seçimlerde iktidar lisanını kullanmayan, uzlaşmaya, müsamahaya, sevgiye, herkesi kucaklamaya dayalı strateji İstanbul ve Ankara üzere büyük kentlerindeki seçmen tarafından kabul gördü.
2020’de, iktidarın bu nefret lisanı ve kutuplaştırma stratejisi daha sertleşerek ve yaygınlaşarak devam ettiğine nazaran, diyalektik olarak, 2021’de barış, uzlaşma, karşısındakine hürmet, farklı kimliklerin birlikte verimli ve uyumlu bir biçimde yaşaması istikametindeki oluşumların güçlenmesi beklenir.
Elbette iktidarın kutuplaştırma eğilimleri de 2021’de sertleşerek devam edecek ve toplum, biri ayrışma ve kutuplaştırma, öteki uzlaşma ve bütünleştirme yaklaşımına dayalı iki zıt çizgi ortasındaki savaşımda sıcak günler yaşayacaktır!
****************************************************************************************************************************************************************************
KÜLTÜR SANAT
ZEYNEP ORAL
Yaşama sevincimizi engelleme eforu
2020’ye damgasını vuran, iktidarın Covid-19 virüsünü fırsata dönüştürme gayretiydi. Pandemi şartlarını kendi çıkarları ve zihniyeti doğrultusunda fırsata dönüştüren iktidar, salgını, şiddet, baskı, tehdit ve yasaklar için mazeret olarak kullandı. Ekonomik çöküntüyü, adalet rezilliğini gizlemek için gerçekleri gizlediler.
2020’ye damgasını vuran, sistem değişikliğiyle Meclis’i yok sayıp tek adam rejiminin uygulanmasıydı. Bu sistemle salgın şartları birleşince karşıdevrim adımları körüklendi. Kazanılmış haklar geriletilmeye çalışıldı. Gerici yobaz zihniyeti yaymak için salgından yararlanıldı. Fecî virüslerle boğuştuk: Laiklik aksiliği, haksızlık hukuksuzluk, vicdansızlık üzere… Açlık, yoksulluk, işsizlik gibi… Tırmandırılan şiddet gibi… “Anayasa beni bağlamaz, Anayasa Mahkemesi bana vız gelir”, “AİHM kararları beni bağlamaz” telaffuzları gibi… Hiçbir işe yaramayan keyfi yasaklarla ulusal bayramlarımız ve yaşama sevincimiz yok edilmeye çalışıldı.
2020’ye kültür alanında damgasını vuran ise tıp alanında çalışanların kahramanlığı ve sanatkarların, müzisyenlerin, tiyatrocuların dayanışmasıydı. İktidarın, sanatkarları sadaka bağımlısı kılma eforlarına rağmen!
2021 İÇİN
2021 için “öngörüde” ya da “iyi dileklerde” bulunmak yerine düşlerimi paylaşmak, “kaçınılmaz dileklerimi paylaşmak istiyorum: Tek adam sisteminden vazgeçip geleceğimizin iki dudak ortasına sıkışıp kalmaması… Bir an evvel parlamenter rejime geri dönebilmemiz…
Adalete, siyasetin değil, hukukun hükümran olması…
Laikliğe karşı girişilen tüm karşıdevrim uğraşlarının ve telaffuzlarının derhal durdurulması…
AİHM kararlarının, Anayasa Mahkemesi’nin kararlarının uygulanması…
T.C. olarak altına imza attığımız milletlerarası antlaşmalara sadık kalınması…
Her tıp şiddetin dışlanması…
Cehaletin ve yobazlığın geri püskürtülüp akıl ve ilim yolunda eğitim bütünlüğünün sağlanması…
Vicdan sesine kulak verilmesi…
İnsan ömrüne, insan emeğine, insan onuruna bir damlacık dahi olsa, hürmet duyulması…
Lakin bunlar gerçekleştirilirse ekonomik çöküntüden de kurtulabileceğimizin içselleştirilmesi… (Listem çok uzundu lakin kısa keseceğim.)
Bu sıraladıklarımın yapılabilmesi için her birimizin canla başla çalışmasını diliyorum, düşlüyorum.
****************************************************************************************************************************************************************************
BAYAN HAKLARI
MİNE SÖĞÜT
‘Gerilemeye’ karşı ilerleme
Bugünün siyasi şartlarında, Türkiye’de bayan hakları konusunda ilerleme olarak kaydedilecek birden fazla şeyin, öncelikle bir “geri kalmışlığa” değil, “gerilemeye” karşı ilerleme olduğunun altını çizmek gerekiyor.
İktidar, bu ülkede son yirmi yıl içinde evvel sinsice sonra alenen bayan zıddı siyasetler izledi. Batı’yla alakaları koparmaya çalıştı, çağdaşlığı karaladı, sivil toplum örgütlerini kabahat örgütleri olarak mimledi ve muhafazakâr aile nizamını korumak ismine bayan özgürlüğünü ahlaksızlık olarak kodlamaya çalıştı.
Bu güçlü ortamda, tüm bu aksiliklere rağmen bayan örgütlenmelerinin inatla güçlenmeye ve sesini daha çok çıkarmaya devam etmesi, bayan hakları açısından 2020’ye damga vuran en değerli olaylardan biridir.
Sivil ve mesleksel bayan örgütleri bilhassa bayan cinayetleri ve bayana şiddet konusunda çok değerli işler yaptılar, Şule Çet davasında olduğu üzere son derece sıkıntılı işleyen türel süreçlere müdahale edebilecek ve davanın seyrinin değişmesini sağlayabilecek kadar tesirli oldular. Birebir formda İstanbul Sözleşmesi’nin ehemmiyetini vurgulama ve kontrata yönelik olumsuz yaklaşımları bertaraf etme konusunda ve tartışmaları hakikat tarafa çekme gayretinde son derece güçlü, kararlı ve tesirli bir tutum sergilediler.
DAHA KARARLI
Bayan örgütlenmesinin 2020’de elde ettiği muvaffakiyetler, maalesef 2021 yılının bayan problemleri açısından daha olumlu geçeceğinin habercisi değil, tersine daha şiddetli geçeceğinin göstergesi.
Kendince 2023 rövanşına hazırlanan iktidarın gitgide sertleşen ve hırçınlaşan lisanı ve hali yüzünden bayan örgütlenmesine yönelik tehditlerin ve engellemelerin artacağını düşünüyorum.
Cinsiyet eşitliği taleplerine karşı açılan savaş iyice kızışacak.
İstanbul Mukavelesi ile ilgili tartışmalar muhtemelen tekrar gündeme gelecek.
Ve ahlak ve özgürlük tartışmaları daha da kızışacak.
Bu noktada bayan örgütleri alanlarında daha güçlü bir savaş verecekler.
Lakin 2021 boyunca da bayan aleyhine işleyen her süreçte sorumlular ve hatalılar karşılarında eskisinden daha kararlı, daha inatçı ve daha güçlü bir örgütlenme bulacaklar.
********************************************
BİLİM ve TEKNOLOJİ
ORHAN BURSALI
Kurtuluş bilimde
Tam bir yıl boyunca kulaklarımız, gözlerimiz, okumalarımız, araştırmalarımız bilime odaklı geçti. Dünyayı hâlâ kasıp kavuran, ne kokar ne görünür ne fark edilir SARSCoV-2 virüsü 2 milyona yakın can aldı. Bu beladan korunmak ve kurtulmak için bilim tüm silahlarını seferber etti. Güçlerini birleştirdi. Çabucak her gün bilimin açıklamalarına odaklandık. Umudumuz bilimsel araştırmalardan çıkacak sonuçlar oldu. Bugüne kadar kullanılan ilaçlardan medet umduk, bir kısmı virüsün hasarını geriletmemizde ve hayatta kalmamızda yardımcı oldu. İnsanların koronaya karşı çabasında başarısı, öncelikle ve daha çok kendi biyolojik yapısının özelliklerine, yerinde ve değerli tıbbi müdahalelere bağlı kaldı.
Virüse karşı ne ilaç ne de aşı vardı. Virüsün tüm genetik kodları daha ocak ayında çözülünce bilim tüm güçleriyle aşı geliştirmeye odaklandı. Bilhassa mRNA teknolojisi insan bağışıklığının virüse karşı antikor silahlarını geliştirmesinde yüksek muvaffakiyet elde etti. Dünyada aşı geliştirmede inanılmaz bir sürate şahit olduk. Bunu geçmiş aşıların 5-10-20 yıllık geliştirme süreçleriyle kıyasladığımızda yalnızca şunu görüyoruz: Bilimin dayanılmaz birikim suratını ve tüm güçleriyle aşı üzerinde odaklanması sonucu elde ettiği büyük başarıyı.
Bugün Türkiye dahil çok sayıda ülkede bilim, birbirinden öğrenerek ve muvaffakiyetleri izleyerek yeni ve eski teknolojilerle süratli aşı geliştiriliyor. Bilim dünyası adeta işini gücünü bıraktı ve virüsü odaklandı. Aralık ayının ortasında, yalnızca dünyasının biyomedikal kütüphanesi Pubmed’de yayımlanan COVID üzerine araştırma makalelerinin sayısı 74 bini aşmıştı. Bu sayı, bugüne kadarki en büyük rekordu.
2021 de bilimin yılı olacak, zira şimdi COVID’e karşı bilimsel imha ve yok etme gayreti daha yeni başlıyor bile diyebiliriz. Aşılama bir adım, 8 milyar beşerden bahsediyoruz. Fakat COVID’in ortadan silinmesi o denli kolay olmayacak.
2020’ye olduğu üzere ve 2021’e de bilim damgasını vuracak, komplo teorilerini yıkarak…
****************************************************************************************************************************************************************************
EDEBİYAT
ATAOL BEHRAMOĞLU
Özlüyorum…
2020’nin sanat/kültür ve bu ortada edebiyat gündemini Covid isimli virüs belirledi.
Bu gündemi sinema, tiyatro, müzik alanlarında tam bir verimsizlik, ümitsizlik periyodunda yaşadık.
Öteki ülkelerle karşılaştırabilmiş değilim, ama bizde kültür ve sanatla esasen pek ilgisi bulunmayan idarenin Covid güya işine geldi.
Genel bir kapama yapamayan bu idare, gücünün yettiği alan olan sanat ve kültür ortamını tam manasıyla çölleşirdi.
Kitap fuarlarının yapılamayışı ise yayıncılık ve kitap satışlarına darbe vurdu.
Okuruyla yüz yüze olmaya alışan, bunun memnunluğunu yaşayan muharrir ve şair küskünleşti.
Meskenlerde kalmanın bu alanlarda üretime bir ölçüde katkısı da olmuştur tahminen. Bunu daha sonra değerlendirebileceğiz.
2021’de aşının dilerim bizde de uygulanmaya başlanmasıyla evreli olarak da olsa dertler umarım aşılacak, sinema/tiyatro salonları açılacak, konserler başlayacak, kitap fuarları yine kapılarını açacak, online periyodu geride kalacaktır.
Bunun için lokal idarelerin de daha yavuz, daha atak olmaları gerekiyor.
Kendi hisseme ben okurumla sohbeti, buluşmayı özlüyorum.
2021 umarım umutlarımızın tazelendiği bir yıl olacaktır.
****************************************************************************************************************************************************************************
EĞİTİM
FİGEN ATALAY
Eşitlik değil adalet
Salgınla birlikte uzaktan eğitim sürecine geçilmesiyle interneti ve aygıtı olmayan çocukların eğitimin dışında kalması en büyük problemdir.
Uzaktan eğitimle birlikte aylardır daima yazdığımız “erişim” sorunu başladı. Fakirin ne aygıtı yetti derslere girmeye ne interneti. Girenler için de birçok vakit verimli olamadı uzaktan dersler.
Temas, aygıtlara erişim ve EBA online sistemine erişim konusunda öğrenciler ortasında büyük farklılık olduğu, sayılarla, oranlarla ortaya konuldu. Lakin dezavantajlı çocuklar için gereğince özel tedbir alınmayınca “eşit” uygulamalar adaletsizliğe yol açtı ve açmaya devam ediyor.
Kimi öğretmenler, öğrencilerine ulaşabilmek ve onları destekleyebilmek için kişisel uğraş gösterseler de milyonlarca öğrencide büyük öğrenme kayıpları oluştu. Bu durum, tüm dünyadaki fakir çocuklar için geçerli.
Dünya Bankası’nın raporundaki “Okulların kapanmasıyla dünyanın pek çok yerinde fakir çocuklar günün en değerli öğününden yoksun kaldı” cümlesi de eğitim sistemlerine yönelik daha derin tartışmalara girmenin anlamsızlığını gösteriyor.
Öngörüden çok ortada kimi somut gerçekler var. Yani oranlar, sayılar vb. Milletlerarası kurumların raporlarındaki tespitler var. İki en değerli sorun “öğrenme kaybı” ve “eğitimden kopma”, acil tedbirlerin alınmaması halinde 2021’de eğitimin gündemini oluşturacak.
Öğrenciler, 2021’in en kıymetli iki merkezi imtihanına çok eşitsiz şartlarda girecek.
Devamsızlık ve okul bırakma Türkiye’de büyük sorun. Uzaktan eğitimin devam etmesiyle okuldan kopuşlar ve çalışan çocuk sayısı artabilir.
“Salgın bitse bile eğitim metotları değişecek”, “öğrenme ortamları farklılaşacak”, “dijital öğrenme platformları yaygınlaşacak” vb. kelamları daima duyuyoruz lakin bizim üzere fakir ülkelerde bunlar fırsat eşitsizliğini daha da derinleştirebilir. Milletlerarası platformlardan ders alacak İngilizce bilgisi kaç devlet okulu öğrencisinde var?
****************************************************************************************************************************************************************************
SPOR
ARİF KIZILYALIN
İptaller, ertelemeler
Spor dünyası da 2020’yi Covid-19 pandemisi nedeniyle kâbus yılı olarak noktaladı. Sporun galası olimpiyat başta olmak üzere 2020 Avrupa Futbol Şampiyonası, Dünya Atetizm Şampiyonası üzere flaş etkinlikler ya ertelendi ya iptal edildi. Formula 1 seyircisiz, tatsız tuzsuz daha değerlisi küçülerek koşuldu. İsveçli Duplantis’in sırıkla yüksek atlamada peş peşe kırdığı rekorlar (6.16 m., 6.17, 6.18) olmasa rekorsuz bir yılı noktalayacaktı atletizm.
Kelamın özü 2020’nin olayı spor dünyasının konutta kalışıydı. Türkiye’de cimnastikçi İbrahim Çolak’ın Avrupa şampiyonluğu, çabucak akabinde bayan cimnastikçi Göksu Üçtaş Şanlı’nın 30 yaşında Türkiye’ye kazandırdığı birinci ferdi Avrupa ikinciliği, Ukrayna’daki Avrupa Şampiyonası’nda Ritmik Cimnastik Ulusal Takımı’ndan His Doğan, Azra Akıncı, Peri Berker, Nil Karabina ve Eda Asar’dan gelen altın madalya, çağdaş pentatloncu Unsur Özyüksel’in Avrupa şampiyonluğu, güreşte Yasemin Adar, tekvandoda Hatice İlgün ve Nafia Kuş, judoda Kübranur Esir’in madalyaları, yüzmede Emre Sakçı’nın kısa kulvardaki Avrupa rekorları 2020’yi kurtaran gurur tablosu olarak spor tarihine geçti. Türkiye’de Başakşehir, Şampiyonlar Ligi’nde ise Bayern Münih 2020’nin futboldaki izleri oldular.
ESKİSİ ÜZERE OLMAYACAK
2020 kayıp yıl olarak tarihe geçerken, spor dünyası 2021’e çok heyecanla bakamıyor. Bu yıla bırakılan Tokyo Yaz Olimpiyat Oyunları’nın, “Yeni Normal” kurallar çerçevesinde gerçekleşecek olması, muhtemel seyirci yasağı, tenisteki GrandSlam tertiplerinin şimdi başlamadan ileri tarihe ertelenmesi, atletizm başta olmak üzere Avrupa ve dünya şampiyonalarının takvimde yer almaması sporun keyfini kaçıran gelişmeler. Keza 1 yıl ertelenen 12 ülke konut sahipliğindeki Avrupa Futbol Şampiyonası’nın takvimi ve formatı da netleşmiş değil. Futbol başta olmak üzere tüm branşlarda seyircinin “taca” çıkışı sporu ekonomik manada da felce uğratmış durumda. Stadyum ve salonların “ölü şehir” manzarası, maç günü gelirlerinin sıfıra inişi tüm yükün sponsorlar ve yayın fiyatlarını üzerine binmesine yol açarken, sporun endüstriyel manadaki kaybı da uzun vadeli plan yapmayı engelliyor.
Sporun kurtuluşu, “yoğun aşılama” üzere dursa da spor dünyasının kanaat başkanları artık hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağı görüşünde.
****************************************************************************************************************************************************************************
SIHHAT
ERDAL ATABEK
Hastalanan toplum
2020 yılını “hastalanan toplum”un sıkıntılarıyla yaşadık.
Elbette Covid-19 salgını bu yıla damgasını vurdu.
Bütün dünyanın uğradığı “pandemi”, yeni bir virüs çeşidinin yarattığı hastalıklarla dönüşüme uğradı.
İnsanların hareket alanları kısıtlandı. Maske ile dolaşma mecburiliği doğdu. Buluşmalar sınırlandı.
İşyerleri çalışamaz oldu, ekonomik düşünceler doğdu.
İnsanların gelir kaynakları kapandı.
Bir yandan hastalığın yarattığı kısıtlamalar, hastanedeki tedavi imkanlarının zorlanması, öte yandan ekonomik daralmalar bütün toplumlarda yeni
tedbirler yarattı. Online çalışmalar, kargo şirketlerinin iş hacminin genişlemesi yeni ağırlaşmalar oldu.
YANLIŞLAR
Türkiye, bir yandan hastalıkla boğuşurken öte yandan ülkenin içine sürüklendiği idare yanlışlarının da içine sürüklendi.
Ülkenin makus ekonomik idaresi kaynakları tüketirken “pandemi yönetimi” de yanılgıdan yanılgıya sürüklendi.
Bunların başında, hastalıkla ilgili bilgilerin toplumdan saklanması geliyordu. Bir Bilim Heyeti kuruldu, lakin bu şuranın içindeki görüşler ve varılan sonuçlar konsey tarafından açıklanamadı. Bu sonuçlar yalnızca idarenin bildiği ve onların açıkladığı bilgiler oldu. Bu da idareye duyulması gereken itimadı zedeledi.
Bilim Kurulu’na kesinlikle girmesi gereken Türk Tabipleri Birliği heyete çağrılmadı. Bu da bağımsız bilim insanlarının resmi çalışmalarda bulunmasının istenmediğini açıkladı.
Birçok toplantının ertelendiği, kuruluş merasimlerinin engellendiği bir ortamda iktidarın dinî ya da partili toplantılarına müsaade verilmesi tam bir çelişi yarattı.
Umreye müsaade verilmesi, umreden dönenlerin yurda dağılması, Ayasofya’nın ibadete açılması merasimi, cuma ve bayram namazları üzere toplu ibadetlerin yapılması tam bir çelişki yarattı.
Birçok toplantı yasaklanırken AK Parti’nin toplantılarının yapılması öteki bir ikili standart oldu.
Toplumun inanç ekseninden kayması toplumun bu açıdan da hastalanması demektir.
Siyasal iktidarın mahkeme kararlarını bile tanımaması, diploma sahtekârlığını savunması da artık her türlü garantinin ortadan kalktığının işaretleridir.
Bu şartlarda Covid-19 aşısı nasıl gelecek, kimlere ne karşılığında yapılacaktır?
Açıktır ki bu virüse karşı büyük bir iyileşme aracı olan Covid-19 aşısı, bütün yurttaşlara fiyatsız olarak yapılmalıdır.
GECİKİLDİ
Bunu sağlayamayan bir iktidar, bu toplumun sıhhatini tehlikeye atacaktır.
Hiçbir şeyin hesabını vermeyen siyasal iktidar elbette bu olayı da mazeretlerin gerisine saklanarak geçiştirmek isteyecektir.
Fakat artık her şeyin ortaya çıktığı durumda ülke idaresinin sürdürülemediği görülmektedir.
2021 yılı, bu toplumun virüsten de bu makus idareden de kurtuluş yılı olmalıdır.
Bu da elbette bu toplum bireylerinin şuuru, örgütlerinin gücü oranında gerçekleşecektir.
Hepimizin vazifesi, bu ortak şuuru ve ortak çalışmayı güçlendirmek olmalıdır.
Cumhuriyet
