Eski Donanma Kumandanı emekli Oramiral Nusret Güner, bu hususta en derin bilgiye sahip isimlerden biri. Güner, Kanal İstanbul’un Türkiye için çok değerli olan Montrö Sözleşmesi’ni delip delmeyeceği tartışmalarına karşılık veriyor: Delip delmeyeceği açık olmasa da mevzuyu milletlerarası alanda tartışmaya açacağı kesin. Hasebiyle tehlike var… Montrö Sözleşmesi’nden evvelki statüye nazaran, İstanbul ve Çanakkale boğazlarının her iki kara tarafının askerden arındırıldığını hatırlatan Güner “Türkiye bu bölgelerde asker bulunduramıyordu, gemilerin geçişleri ise milletlerarası bir kurul tarafından yürütülüyordu” dedi.
Güner kelamlarını şöyle sürdürdü: Montrö Mukavelesinde Türk Boğazları; İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı halinde tanım edilmiştir. Hasebiyle Kanal İstanbul, birinci bakışta Montrö Kontratı dışında olarak kıymetlendirilebilir. Esasen sorun da bu. Karadeniz’e çıkmak isteyen ancak Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkeler (örneğin ABD), bizim müsaademizle fiyatını de ödeyerek buradan rahatça girip çıkabilir. “Biz Montrö’yü delmedik ki, Kanal İstanbul, Montrö’deki tanımın dışında” diyebilirler.
Başka taraftan, Türk boğazları tanımı içinde olmasa da örneğin Rusya ‘Montrö sözleşmesi’nin maksadı Karadeniz’e kıyıdaş ülkelerin güvenliğidir’ deyip, ‘Kanal Montrö kapsamındadır’ diye de sav edebilir, yani tıpkı Montrö sonlandırması ister. Alışılmış Kanal yapıldıktan sonra geçiş koşulları için 1982 Deniz Hukuku kontratı de devreye girebilir. Sonuç olarak Montrö mukavelesi tartışmaya açılır.
Gemi geçişleri Memleketler arası komitenin denetiminde olan, İstanbul ve Çanakkale’de Türk Askeri bulunduramadığımız bir evvelki statüyü düşünün! Montrö Kontratı ile Türkiye kendine bir savaş tehdidi hisseder yahut bir savaşa girerse, geçişlerin tek hâkimi Türkiye olmaktadır. Montrö Sözleşmesi’nin yegâne mahzuru ticaret gemilerinin çok küçük bir fiyat ödeyerek serbestçe geçme hakkı olmasıdır. Ayrıyeten, şu da bilinmelidir ki, Karadeniz’in Türk gölü olduğu bir müddet hariç, yüzyıllar boyunca, Osmanlı Devleti de boğazlardan geçişlerde yüzde 100 hâkim olmamıştır.
VEFASIZLIĞIN EN ÜST SEVİYESİ
Emekli amirallerin açıklamasının darbe ile ilişkilendirilmesinin, iktidar ve bir kısım muhalefetin de yer aldığı bir asker düşmanlığı korosunun ortaya çıkmasının da çok üzücü olduğunu pahalandıran Güner, şöyle konuştu: “65-75 yaş ortalamasında olan bu amirallere teşekkür edeceğine, sonuna kadar siyasetin içine bulaşmış kurumlar, hatta çocuğu/ torunu yaşında olanlar tarafından zevzeklikle, edepsizlik yapmakla suçlaması ve kendilerine vefasızlığın en üst seviyesinin gösterilmesi çok düşündürücüdür. Bana nazaran, tek tartışılacak husus; Türk Deniz Kuvvetlerini dünyada saygın ve faal bir yere getiren, Donanmanın son 20-30 yılına biçim vermiş olan, ömürlerinin emeklilik devirlerinde bile Türk milletinin refahı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin güvenliğini düşünerek bu uğurda ne yapabilirimin peşinde olan 103 emekli Amirale, nasıl olmuş da bu kadar vefasız ve düşmanca bir hal takınılmış olduğudur. Disiplin ve bilhassa bahriye örf ve adetlerinin gerektirdiği, hem vazife hem de emeklilik devrinde koruma ettiğimiz saygı-sevgi çerçevesinde; Kıyı Güvenlik Komutanlığı’nın kendine komutanlık yapmış olanlar dahil büyüklerini çabucak yargılayıp edepsizlik yapmakla suçlaması şahsen bende derin bir hüzün yaratmıştır; meydana gelen tasa verici bu durum yetkililerce kesinlikle incelenmelidir.”
Cumhuriyet