Libya’da taraflar, memleketler arası toplumun tanıdığı Libya hükümetini destekleyenler ve ülkenin doğusundaki silahlı güçlerin başkanı Halife Hafter’in yanında yer alanlar biçiminde ikiye ayrılırken bu ayrımın ötesinde kalan bir üçüncü kesim de tarafsızlar ve gelgit yaşayanlardan oluşuyor.
LEGAL HÜKÜMETE DAYANAK VERENLER
Yüzde 70’i farklı rütbelere sahip sistemli askerlerden oluşan Libya ordusunun başında Genelkurmay Lideri Muhammed eş-Şerif bulunuyor. Şerif’e ordu idaresinde Merkezi bölge (Misrata) kumandanı Tümgeneral Muhammed Haddad, Trablus bölgesi kumandanı Tümgeneral Abdulbasıt Mervan ve Batı bölgesi (Zintan) kumandanı Usame Cuveyli yardımcı oluyor.
Batı bölgesindeki en büyük askeri güç olarak bilinen Misrata Tugayları, 17 bin savaşçıdan ve 35 bin de yedek askerden oluşuyor. Misrata Tugayları ayrıyeten tank, topçu, uçak ve binlerce askeri araca sahip.
Zaviye Tugayları, legal hükümeti destekleyen en büyük ikinci askeri güç olarak öne çıkıyor. Başşehir Trablus’un düşmesini engelleme konusunda değerli rol oynayan Zaviye Tugayları, başşehrin batı bölgesini himayede başarılı olmuştu.
Libya ordusundaki Batı bölgesi kumandanı Usame Cuveyli’nin liderlik ettiği Zintan Askeri Kurulu, Trablus’un batısında kimi kentlerin kurtarılmasında başarılı operasyonlar gerçekleştirdi; stratejik ulusal hava üssünün geri alınmasında rol oynadı.
Trablus Tugayları ise Nevasi Güçleri, Caydırıcı Güç ve Ebu Selim Güçleri üzere başkentte iç güvenliği sağlama ve buradaki bilinmeyen şebekelerle uğraş için çalışıyor. Trablus Tugayları ayrıyeten Hafter güçlerinin başşehrin merkezine ilerlemesini engelleme misyonu bulunuyor.
Amazig (Berberi) Tugayları da bilhassa Zuvara kentinden, Cebel Garbi’deki Calu, Kabav, Yefren, Nalut bölgelerindeki birliklerden oluşuyor.
Tümgeneral Ali Kinne liderliğindeki Güney Kurtuluş Tugayları, Tuareg, Tabu ve Arap kabilelerinin küçük askeri birliklerinden oluşuyor.
Kıyı kentleri; Misrata, Zuvara, Zlitan, Karabulli, Trablus, Zaviye, Sarman, Sabrata, Zilten, Msallata, Aceylat ve El-Cemil, Cebel Garbi’de ise Gıryan, Zintan ve Amaziglerin yaşadığı kentler, legal hükümete takviye veriyor.
Güneyde de Mezrak ile Hafter’in görünürde denetiminde olan lakin Libya hükümetinin nüfuz sahibi olduğu Ubari ve Gat kentleri legal güçlerin yanında yer alıyor.
Yasal hükümetin yanında yer alan politikler ve siyasi güçler
LEGAL HÜKÜMETİN YANINDA YER ALAN SİYASİ GÜÇLER
Libya’da Faiz es-Serrac liderliğindeki Başkanlık Kurulu, 5 üyeden oluşuyor. Adalet ve Kalkınma Partisi, Değişim Partisi ve Vatan Partisi üzere siyasi güçler yasal hükümete dayanak veriyor.
Trablus’taki Temsilciler Meclisi’nde 70’ten fazla milletvekili bulunuyor. Meclis’e Hammude Seyyale başkanlık ediyor.
Halid el-Mişri’nin başkanlık ettiği Libya Devlet Yüksek Kurulu 135 üyeden oluşuyor.
Bunların dışında Türkiye, Katar ve bir dereceye kadar Malta Libya’daki legal hükümete dayanak verenlerden.
HAFTER’İN DESTEKÇİLERİ
Libya’nın doğusundaki milis güçler, Saika Tugayları ve öbür kimi tugayların askeri birliklerinden oluşuyor.
Libya’nın batısındaki milis güçlerin birçok ise Zintan, Racban ve Terhune kentlerinden. Lakin yasal hükümet güçlerinin, batı bölgesinin birçoklarında denetimi sağlamasının akabinde bu milisler, doğuya ya da Terhune üzere güney kentlere kaçtı. Bunların bir kısmı da Zintan üzere kentlerde bulunan kabilelerine sığındı.
Eski rejim destekçisi subaylar, güvenlik tugaylarından askerler; yeniden Muammer Kaddafi’yi destekleyen kimi kabileler, kentler ve bölgeler, Hafter’in yanında yer alıyor.
Suudi Arabistanlı Pir Rebi Medhali’ye atfen Medhali akımı olarak bilinen radikal örgüt de Hafter’e dayanak verenlerden. Bu akımın yöneticilerinden Mahmud el-Verfeli, savaş kabahati işlediği gerekçesiyle Milletlerarası Ceza Duruşması tarafından arananlar listesinde.
Hafter’in destekçisi bir diğer taraf, Berka kabileleri. Bu kabilelerin başında da doğudaki en büyük kabile Ubeydat geliyor. Avakir, Mağaribe, Zeviye, Beragise, Beraisa, Hasse, Derse ve Arfe kabileleri yeniden bu kabilelerden.
Hafter’in yanında yer alanlardan Terhune kabilesinin başında Salih el-Fendi bulunuyor. Fendi, toplu mezarlara ait suçlamalar nedeniyle Berka’nın doğusuna kaçtı.
Halife Hafter’in yanında savaşan Çadlı paralı askerlerin çoğunluğu da Adalet ve Demokrasi Hareketi, Çad’da Değişim için Uzlaşı Cephesi, Çad’ı Kurtarma Askeri Kurulu üzere Çad’ın silahlı muhaliflerinden oluşuyor.
Hafter saflarındaki Sudanlı paralı askerler de Adalet ve Eşitlik Hareketi üzere Darfur’daki silahlı muhalif hareketlerden ve “Cancavid” milislerinden. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) merkezli Black Shield isimli şirketin güvenlik vazifelisi olarak çalışacakları vaadiyle kandırılıp, Libya’da savaştırılmak üzere askeri kamplara götürülen Sudanlılar da yeniden bu kümede yer aldı.
Rus güvenlik şirketi Wagner’e bağlı binlerce paralı savaşçı da Hafter saflarında. Bu savaşçılar, Rusya, Beyaz Rusya, Ukrayna ve Sırbistan’dan geliyor. Beşşar Esed yanlısı Suriyeliler de son periyotta bu kümenin içinde Libya’ya savaşmaya geldi.
Ülke içinde Hafter’e takviye veren politikler ortasında ise Hafter’in siyasi müttefiği Tobruk Temsilciler Meclisi Lideri Akile Salih, 26 milletvekili ve memleketler arası toplumun tanımadığı kelamda hükümetin başındaki isim Abdullah es-Seni ile kimi küçük partileri çatısı altında toplayan Ulusal Güçler Koalisyonu yer alıyor.
Ülke dışından Hafter’e takviye veren ülkeler ise BAE, Mısır, Suudi Arabistan, Ürdün, Rusya, Fransa, Çad ve İsrail.
TARAFSIZLAR
Verfele kabilesi, bu çatışmada taraf olmaktan kaçındı. Fakat kabilenin Belediye Meclisi legal hükümetin yanında yer alırken, kabilenin birtakım silahlı ögeleri, Hafter’e takviye verdi.
Kaddafi’nin kabilesi Kazazife, Muammer Kaddafi’nin devrilmesinin akabinde Verfele kabilesi üzere çatışmalardan uzak kalmayı tercih etti.
Cezayir ise daima olarak Libya’daki çatışan taraflara tıpkı arada durduğunu ve siyasi tahlilden öbür tahlil olmadığını tabir etti.
Libya’nın komşularından Tunus da Cezayir ile tıpkı tavrı benimsedi.
İtalya, Libya hükümetine daha yakın bir tutum içinde olsa da Hafter’le de sakin alakalarını müdafaayı sürdürdü.
ABD idaresi gelgitli bir tavır izledi. Başşehir Trablus’a birinci taarruzların başladığı vakit Hafter’e yakın duran Washington idaresi, Hafter’in batı bölgesinde aldığı mağlubiyet ve Rusya’nın güvenlik şirketi Wagner’ın Hafter’in yanında Libya’ya girmesinin akabinde legal hükümete yakınlaştı.
Almanya, Libya konusunda Berlin Konferansı’nı düzenledi. Avrupa Birliği Akdeniz Deniz Gücü EUNAVFOR MED’in Libya’ya yönelik Birleşmiş Milletler silah ambargosunu denetlemek için yürüttüğü İrini Operasyonu’na katılarak yavaş yavaş Libya belgesine müdahil olmaya başlayan Berlin idaresi, Mısır’ın Libya’ya askeri müdahalesini de reddettiğini açıkladı.
Cumhuriyet