İşçi, bu yıl 1 Mayıs’a yüksek döviz kuru ve enflasyon nedeniyle eriyen fiyatların yanı sıra daha da ağırlaşmış sıkıntılarla giriyor. 1 Mayıs’ta işçinin hali şöyle:
– Emekçi ve memurların büyük bir kısmı “tam kapanmada” çalışmaya devam ediyor. Memurlar uzaktan ve dönüşümlü olarak, çalışanlar de fabrikalarda, kömür ocaklarında çalışmayı sürdürüyor. DİSK-AR’ın araştırmasına nazaran, 26.8 milyonluk istihdamın yaklaşık yüzde 61’i (16.4 milyon) kapanmadan muaf dallarda. İstihdamın yaklaşık yüzde 22’si (6 milyon) kapanmadan kısmen muaf kesimlerde ve yaklaşık yüzde 17’si (4.4 milyon) ise kapanma kapsamındaki dallarda çalışıyor.
– Döviz kurundaki artış, yüksek enflasyon işçinin fiyatlarını eritti. İktidarın gerçekleşen yerine amaç enflasyona nazaran yaptığı fiyat artırımları enflasyonun altında kaldı.
– Emekçilerin değerli bir kısmı hâlâ sigortasız kayıt dışı çalıştırılıyor. Kayıt dışı istihdam oranı yüzde 30’ların üzerinde.
MİLYONLARCA İŞSİZ
– Dar tarifli işsiz sayısı 4.2 milyon. Geniş tarifli işsiz sayısı ise 10 milyonu aştı. İşsiz sayısı son bir yılda 3 milyon arttı.
– İşten atma yasağına rağmen evvelki periyottan ödemesi devam edenlerle birlikte yaklaşık 200 bin kişi işsizlik maaşı alıyor.
– Mart datalarına nazaran 1.1 milyon emekçi kısa çalışma ödeneği alıyor. Kısa çalışma mühleti 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatıldığı için önümüzdeki günlerde bu sayı daha da artacak. Kısa çalışma ödeneğinde çalışanlar fiyatlarının yüzde 60’ını alabiliyor.
AYLIK 1500 LİRA!
– Hala 723 bin emekçi fiyatsız izinde aylık 1500 TL olan “nakdi fiyat desteği” ile geçinmeye çalışıyor. Bu personellere verilen 1500 liralık fiyat, 2 bin 767 lira olan açlık hududunun da 2 bin 825 lira olan minimum fiyatın de çok altında. Nisan 2020’den 31 Mart’a kadar 2.5 milyon personel fiyatsız müsaadeye çıkarıldı. İktidar, işten atma yasağı ile fiyatsız izinde 17 Mayıs’ta dolacak olan süreyi dün 30 Haziran’a kadar uzattı. Kısa çalışma ödeneğinde de mühlet bu tarihe kadar uzatılmıştı. Lakin kısa çalışma ödeneğinde 31 Ocak sonrasındaki müracaatlar kabul edilmediği için önümüzdeki günlerde fiyatsız müsaadeye çıkarılan personel sayısı daha da artacak.
– Kısa çalışma ödeneği alan çalışanlar ile fiyatsız müsaadeye çıkarılan çalışanların yalnızca genel sıhhat sigortası primleri yatırılıyor. Emeklilik primleri ise dondurulmuş durumda. İktidar bu personellerin ödenmeyen emeklilik primlerinin ne olacağı konusunda hiçbir açıklama yapmadı. Büyük olasılıkla ilerleyen devirde geriye dönük borçlanma çıkarılarak ödenmeyen primler tekrar çalışandan alınacak.
– Yaklaşık 7 milyon taban fiyatlı personel var. Bekâr bir personelin aldığı minimum fiyat 2 bin 825 lira. Türk-İş’in araştırmasına nazaran, bekâr bir çalışanın yaşayabilmesi için yapması gereken aylık taban harcama meblağı 3 bin 360 lira.
– İşten atma yasağına rağmen istisnalar nedeniyle personeller atılmaya devam ediyor. Kamuoyunda “Kod 29” olarak bilinen “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” ileri sürülerek çalışanlar işten atılıyor. Sendikaya üye olan emekçiler bile bu kapsamda işten çıkarılabiliyor.
– Emekçilerde sendikalaşma oranı çok düşük. Türkiye’de toplam 14.3 milyon emekçiden yalnızca 2.1 milyonu sendikalı. 2.6 milyon memurun ise 1.7 milyonu sendikalı.
VERGİ YÜKÜ AĞIR
– İşçilerin fiyatları üzerinde ağır vergi yükü bulunuyor. Emekçi de memur da yıl başında aldıkları fiyatı yılın ortasında bir üst vergi dilimine girdikleri için yılın sonunda alamıyor. Bekâr bir personel için geçerli olan net minimum fiyat dışında, çocuklu taban ücretlilerden de vergi alınıyor. Sendikalar yıllardır sorunun çözülmesini istiyor, lakin iktidar adım atmıyor.
– Kamuda binlerce kontratlı, süreksiz işçi bulunuyor. İktidar, takımlı yerine kontratlı çalıştırmayı tercih ediyor. Süreksiz, mevsimlik emekçilerin takım talepleri yıllardır karşılanmıyor. Taşerondan takıma geçirilen personeller takıma alınırken kapsam dışında bırakılan KİT’lerdeki yaklaşık 70 bin personelin takım talebi de yıllardır karşılanmıyor.
– Taşerondan takıma alınan personeller emeklilikleri geldiği anda resen emekli ediliyor. Fiyatları, daha evvelce takımlı olan personellere nazaran epeyce düşük. Tayin hakları yok.
Cumhuriyet
