11 Eylül saldırıları: 2001’de neler yaşandı, 19 yılda neler değişti?

Getty Images

Bugün 11 Eylül 2001’de ABD’de düzenlenen atakların 19’uncu yıldönümü.

Başşehir Washington ve New York’ta kaçırılan uçaklarla düzenlenen akınlarda, 2 bin 977 kişi hayatını kaybetti. Ayrıyeten uçakları kaçıran 19 hava korsanı öldü. Ataklarda 6 binden fazla kişi yaralandı.

ABD iktisadının uğradığı maddi ziyan 120 milyar doların üzerinde hesaplanırken hücumların New York kentinde ve altyapısında yarattığı maddi hasar ise 60 milyar dolardan fazla.

11 Eylül atakları, dünyada güvenlik siyasetleri ve diplomasi alanında birçok değişikliği de beraberinde getirdi. Bu nedenle birçok kişi tarafından “dünyanın değiştiği gün” olarak tanımlanıyor.

11 EYLÜL 2001’DE NELER YAŞANDI?

El Esas tarafından üstlenilen akınlarda, toplam 19 hava korsanı aşağı üst tıpkı saatlerde kalkış yapan dört yolcu uçağını kaçırdı.

Korsanlar, yanlarında getirdikleri maket bıçağı ile kokpite girerek, uçağın denetimini ele geçirdi.

Bu uçaklardan birincisi Boston-Los Angeles uçuşunu gerçekleştiren American Airlines’ın 11 numaralı seferini yapıyordu. Bu uçak, kalkıştan kısa bir mühlet sonra rotasını New York’a çevirerek kentin güneyindeki Dünya Ticaret Merkezi’nin kuzey kulesine çarptı.

İkinci uçak da tekrar Boston’dan kalkıp Los Angeles’e giden United Airlines’ın 175 numaralı sefer sayılı uçuşuydu. Bu uçak da birincisinden 17 dakika sonra Dünya Ticaret Merkezi’nin güney kulesine çarptı.

Getty Images

Uçakların çarpmasının akabinde kulelerde yangın çıktı ve yaklaşık iki saat sonra her iki kule de geride 1,8 milyon ton enkaz bırakarak yıkıldı.

İkinci uçağın da kuleye çarpmasından kısa bir mühlet sonra açıklama yapan periyodun ABD Lideri George W. Bush, vakası “terör saldırısı” olarak nitelendirdi.

Bu açıklamadan birkaç dakika sonra American Airlines’ın Washington-Los Angeles seferini yapan 77 sefer sayılı uçuşunu gerçekleştiren yolcu uçağı ABD Savunma Bakanlığı’nın (Pentagon) batı tarafına girdi.

Kaçırılan dördüncü uçak da San Francisco’ya gitmek üzere New Jersey’den kalkan United Airlines’ın 93 sefer sayılı uçuşu oldu. Bu uçak kalkıştan kısa bir mühlet sonra Pennsylvania eyaletinde boş bir toprağa düştü.

Uçağın içindeki yolcuların başka taarruzlardan haberdar oldukları için saldırganları durdurmaya çalıştığı sırada çıkan arbede nedeniyle düştüğü öne sürüldü. Lakin uçağın öteki taarruzların akabinde ABD Hava Kuvvetleri’ne ilişkin jetler tarafından vurularak düşürüldüğü de daha sonra ortaya atılan argümanlar ortasında yer aldı.

11 Eylül ataklarını planladıkları argümanıyla uzun vakittir Guantanomo’daki cezaevinde tutulan ve ABD’de yargılanan Halid Pir Muhammed ve Remzi bin el-Şibh verdikleri sözde, son uçağın gayesinin ABD Kongre binasını olduğunu söyledi.

Getty Images

DÜNYADAN NASIL REAKSIYON GELDİ?

Irak hariç, ABD’nin diplomatik alakası bulunmayan ülkeler dahil çabucak her ülke atakların akabinde ABD’ye dayanak açıklaması yaptı.

Irak’tan yapılan açıklamada, “Amerikan kovboyları, insanlığa karşı işledikleri kabahatlerin meyvesini topluyor” denildi. Filistin Idaresi, Afganistan ve İran da hücumların akabinde dayanışma bildirisi verdi.

NATO Kuralı’nın bir üyeye yapılan bir taarruzun tüm üyelere yapılmış olacağını belirten 5’inci hususu birinci sefer yürürlüğe konuldu.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu (BMGK), atakları kınadı ve “terörle uğraş konusunda” her türlü askeri adımı atmaya hazır olduğunu duyuru etti.

ABD NE YAPTI?

Akınların akabinde ABD’de dış ve iç siyasette bir dizi değerli değişiklik yürürlüğe sokuldu.

Birinci etapta ABD tarihinde birinci kere ülkenin hava alanı kapatıldı ve akınlar sırasında havada olan yaklaşık 500 uçuş kalkış noktasına geri döndürüldü ya da öteki ülkelere yönlendirildi.

Atakların çabucak akabinde duyuru edilen inanılmaz hal, hala yürürlükte.

İç Güvenlik Bakanlığı kuruldu, kısa ismi PATRIOT olan bir yasa çıkarılarak, “terörle mücadele” konusunda atılacak adımlar ayrıntılandırıldı ve Ulusal Güvenlik Kurumu’nun (NSA) yetkileri genişletildi.

Guantanamo adasında “yasa dışı düşman savaşçılar” ismi verilen şahısların tutulduğu bir hapishane kuruldu. Hem burada hem de daha sonra CIA’in dünyanın farklı yerlerinde El Kural kontaklı olduğu argüman edilen bireylere azaplı sorgular yapıldığı ortaya çıktı.

Getty Images

Taarruzların akabinde Kongre’de kurulan 11 Eylül Araştırma Komitesi, çok önemli bir istihbarat zafiyeti olduğu sonucuna vardı. Bunun akabinde ABD istihbarat sistemi tekrar yapılandırıldı.

11 Eylül hücumlarının akabinde ABD dış siyaseti El Kural’a karşı verdiği uğraşa dayanak vermeyen ülkelerin düşman olarak kabul edilmesi eksenine oturdu.

Lider Bush, hücumdan kısa bir müddet sonra yaptığı açıklamada, İran, Irak ve Kuzey Kore’yi “şer ekseni” olarak tanımladı.

ABD, evvel Afganistan’ı, daha sonra da Irak’ı “terörle mücadele” stratejisi kapsamında işgal etti.

ABD’de milliyetçilik yükselişe geçerken, FBI’ın 2014 yılında açıkladığı bir rapora nazaran 2001’e kıyasla nefret hatalarında bir düşüş görülse de Müslümanlara karşı işlenen cürümlerde bir artış oldu.

Fikir kuruluşu PEW’un 2017 yılında yayımladığı raporda da 11 Eylül hücumlarının akabinde geçen 15 yıl içerisinde Müslümanlara yönelik atakların yüzde 50 oranında arttığı belirtildi.

Getty Images

DIĞER NELER DEĞİŞTİ?

En kıymetli değişimler ortasında havaalanlarında ve sivil havacılıkta güvenlik tedbirlerinin sıkılaştırılması yer alıyor. Kokpit kapıları, açılmalarını zorlaştıracak formda tekrar tasarlandı.

Sivil havacılık dalı ağır bir ekonomik krizin içine girdi. Birtakım büyük havayolu şirketleri kapanırken, ABD Kongresi dalın ayakta kalabilmesi için 15 milyar dolarlık mali yardım yapmak zorunda kaldı.

Yalnızca ABD’de değil, dünyanın birçok yerinde kamu binaları ve kalabalıkların olduğu yerlerin güvenlik tedbirleri artırıldı.

Cumhuriyet