Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Konfeksiyon ve Hazırgiyim Sanayi Meclis Lideri Gurur Fayat, yılın birinci yarısında finansman zahmeti yaşayan küçük ve orta uzunluklu işletmelerde iflasların yaşanabileceğine dikkat çekti.
Kurdaki oynaklığın ihracatçıya zahmet yaşattığını anlatan Fayat, “Maalesef yüksek faizi alkışladığımız bir periyot, bunu üzülerek söylüyoruz. Zira bir endüstrici olarak yüksek faiz ve düşük kurdan yana olmam konu bahis değil. Yılın birinci yarısında rastgele bir yatırım duymayacaksınız. Bu finansman maliyetiyle konu bahis değil. Birinci 6 ay endüstrici için keyifli olmayacak” dedi. Hazırgiyim ihracatının bu yıl 19 milyar dolara çıkabileceğini anlatan Gurur Fayat ile dalı konuştuk.
– Pandemi yılı olan 2020, hazırgiyim açısından nasıl geçti?
2020’de pandemi başlamadan evvel hazırgiyimde yüzde 10-15 ihracat artışı bekliyorduk. Marttan itibaren çok sert bir fren oldu. Nisanda yüzde 40, mayısta yüzde 60 üzere daralmalar oldu ki inanılır üzere değil. Bunlar kesimde önemli kahır yarattı. Lakin hazirandan itibaren açılmaların da başlamasının tesiriyle yılı yüzde 3.1 ihracat daralmasıyla kapattık. Dünya hazırgiyim mal ticareti geçen yıl yüzde 25 daraldı. E-ticaret yapan firmaların siparişlerine devam etmesi ve yardımcı tıbbi gereçler sayesinde hazırgiyimdeki daralma beklenenden az oldu. 2020’de 1.2 milyar dolarlık maske, önlük ihracatı oldu, bunlar olmasaydı hazırgiyimdeki daralma yüzde 7-8’i bulurdu. 2021’e de 1.5 milyar dolarlık ihracatla başladık. Fakat birkaç ay sakinlik olacak. Ana pazarımız Avrupa’nın kapalı olduğunu düşünürsek şubat ve mart ayı dataları iyi gelmeyebilir.
– Geçen yıl ne kadar stok elinizde kaldı?
Bir anda 1.5-2.5 milyar dolarlık mal elimizde kaldı. Ancak hazirandan itibaren de öncelikle yapılan hazır eserler yüklenip gönderildi. Yılın sonuna baktığımızda çok rahatsız edici sayılar elde kalmadı.
ÖDEMELER ÖTELENDİ
– Tahsilat yapabildiniz mi?
Büyük alım kümelerinin nakit akışlarında düşünce oldu. Vadeler bir iki ay uzadı. Pandemi öncesinde sevk edilen malların ödemeleri de ötelendi, bu bir gerçek. Vade uzatmaları kalıcı hale geldi. Bu maalesef ihracat yapanlar için bir finansman yükü getiriyor. 1 ayda ödemesini aldığımız müşteriler, vadeyi 3 aya çıkardı. 2-3 ay vadeli alanlar da ötelemeye gitti. Piyasa açılsın, o denli ödeyelim diyorlar.
– Bu devirde yabancı alım kümeleriyle nasıl görüştünüz?
Online kanallardan görüştük. Gerçek üreticiye, gerçek eseri, hakikat vakitte, gerçek fiyata vermeniz çok değerli. E-ticaret sayesinde eserler daha çok yakın coğrafyalardan alınıyor. Bu nedenle Avrupa için Türkiye’nin kıymeti artacak.
– Pandemiyle eser talepleri ve siparişlerde nasıl bir farklılaşma oldu?
Mesken içinde giyilen kıyafetlerde, iç çamaşırı, eşofman, çorap taleplerinde önemli artış var. Biz jean alanında mesken içi giyim koleksiyonu yapmaya karar verdik. Siparişler konusunda ise çok belirsizliğin, oynaklığın olduğu bir devirdeyiz. Onlar planlamakta, biz de üretmekte zorlanıyoruz.
KUR OYNAKLIĞI MEŞAKKAT YARATIYOR
– Kur, 2020’de çok hareketliydi. Vadelerin de uzaması size ziyan yazdı mı?
Türkiye’de yanlış bir kanı var. Döviz artışı ihracatçıya fayda diye. Volatilitenin olduğu devirde hiçbir ihracatçı son kuru kullanmaz. Avro’nun 10 TL, doların 8.50 TL olduğu periyotta, biz 6.50 TL dolar, 7.50 TL Avro ile maliyet yapıyoruz. Kurdaki bu oynaklık, ihracatçıya çok ıstırap yaşatıyor. Yüzde 10-15 geri gelen kurları kullanarak ihracat yapanlar için maalesef çok berbat günler. Bu periyotta tıpkı vakitte hammaddede de çok önemli ıstıraplar yaşanıyor. Birtakım hammaddeler Türkiye’ye girişte büyük ithalatçılar ve toptancılar tarafından yüksek kurlarla ithal edildi. Artık kurlar inmesine karşın onların fiyatı düşmüyor. Bu periyotta hazırgiyimde önemli zahmet var. Bilhassa pamuğa gelen artırımların da tesiriyle rakiplerimizle eşit kurallarda rekabet edecek boyutta alamıyoruz. Ocak ayında iplik ve hammaddede yüzde 15’e yakın artış oldu. Hammadde alamıyoruz. Yarın öbür gün hazırgiyim hammaddesiz kalabilir.
– Şu an o denli bir risk var mı?
Var olağan. Son iki üç haftadır önemli sorun yaşanıyor. Şu an ihracatçı birlikleriyle müzakere ediyoruz. Bunların çözülmesi lazım. Türkiye İhracatçılar Meclisi ve Ticaret Bakanlığı’yla da görüşülüyor. Tahminen Türkiye kendi hazırgiyimini korumak için elyafını ve ipliğini daha kısıtlı ihraç etmeli. Ya da etmemeli. Bunun kesinlikle halledilmesi lazım. Kg. fiyatı 4 dolar olan dokuma ve hammaddeleri ihracatı mı mantıklı, yoksa 16.5 dolar olan hazırgiyim ihracatı yapmak mı? Yarın pandemi bittiğinde ve Avrupa mal talep ettiğinde üretim tarafında önemli düşünceye girebiliriz. Bu, büyük sorun olabilir.
YENİ YATIRIM DUYMAYACAKSINIZ
– Dolar kuru 7 TL düzeyine geldi. İhracatçılar olarak ülkü bir kur düzeyiniz var mı?
Kurun geldiği düzey iyi değil. 7.50 TL altına inen dolar külfet. Tamam, yüksek faiz verip doları frenlememiz gereken bir devirdeyiz. Maalesef yüksek faizi alkışladığımız bir periyot, bunu üzülerek söylüyoruz. Zira bir endüstrici olarak yüksek faiz ve düşük kurdan yana olmam konu bahis değil. Umarım bu çok uzun vadeli olmaz. Bu TL faizleriyle rastgele bir ihracatçının, imalatçının kredi kullanması mümkün değil, beşerler inim inim inliyor. Umarım sahiden mecburî olan bu faiz artışının endüstriye kırıcı bir tesiri olmaz ve enflasyondaki eksilme görülüp faizler geri gelir.
– Yeni yatırım olmayacak yani?
Yılın birinci yarısında rastgele bir yatırım duymayacaksınız. Bu finansman maliyetiyle konu bahis değil. Birinci 6 ay endüstrici için keyifli olmayacak.
– Bu devirde borçları döndürebilecek misiniz?
Türkiye’de hiçbir bölüm finansman kullanmadan kendi yağıyla kavrulamaz. Esnaftan başlamak üzere tüm sanayi kollarında önemli finansman dayanağına gereksinim var. Bunun maliyeti ne kadar artarsa o kadar fazla sorun olur. Yılın birinci yarısında nakit akışına çok dikkat edeceğimiz, masrafları çok kısacağımız bir periyot olacak. Bizden çok daha makus olan kesimler var. Üretim ve ihracat yapanlar olumlu ayrışıyor. Orta ve büyük ölçekli ihracatçılarımızda zahmet görmüyorum. Bu faizler, TL kredisi alacaklar için düşünceli olabilir.
TAKVİYELER YETERSİZ
– Bu devirde verilen takviyeler de var, kâfi mi?
Dayanaklar kafiydi demek çok kolaycılık olur. Daha fazla dayanak verilmeliydi. Tüm oda ve borsalardan dayanak iletileri geliyor. Bilhassa küçük esnaf ve küçük işletmelerde dayanaklar çok yetersizdi. Ancak bizim üzere ihracatçı ve imalata devam eden firmalarda turizmdeki ya da lokantalardaki kadar külfet olmadı. Üretimde ve ihracatta olanlar bu devri 2020 için söylüyorum, bir halde mevcudu koruyarak geçirdi. Lakin beşerler çok para kazandı demek gerçek olmaz.
– İstihdam tarafında bir daralma oldu mu?
Emekçi çıkarmak şu anda yasak. Kısa çalışma ödeneği bitmeden ve olağana geçmeden kaç kişinin işsiz kaldığını bilemiyoruz.
– Pekala, iç piyasa nasıl?
İç piyasada badire büyük. 2020’de bir evvelki yıla nazaran yüzde 20’lik daralma var. Birinci pandemiyi bir formda perakende tarafı çevirdi. Fakat ikinci dalgayla perakendede önemli dert yaşandı. AVM’lerdeki cirolarda düşüşler oldu. Hazırgiyim için zahmetli bir süreç oldu. Bu yılın da birinci yarısında tekrar kasvetler sürecek.
İFLASLAR OLABİLİR
– 2021 yılı genelinde neler öngörüyorsunuz?
Birinci yarıda iç piyasada bir hareket beklemiyorum. İhracatta birinci çeyrekte daralmalar olur lakin aşılamalar arttığında piyasa açılır. Bu gerçekleşirse ihracatta yüzde 10’luk artış bekliyorum. Dalda 19 milyar dolarlık bir ihracatı bulabiliriz.
– Hükümetten neler bekliyorsunuz?
Kurtuluşumuz, ihracat ve üretimde. Bilhassa üretim ve ihracat yapan kesimleri pamuklara sarıp uygun finansmana acil ulaşmalarını sağlamaları lazım. 6 ayı kesin yüksek faizle geçireceğiz. Bu finansman maliyetlerine katlanamayan firmalar olabilir.
– Uygun finansman sağlanamazsa iflaslar olur mu?
Olabilir doğal. Bilhassa küçük, orta ölçekli firmaların finansmana ulaşımı için adım atılmalı.
Cumhuriyet
