Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Türkiye’de koronavirüsün dağılımına ait detaylı haber edinmek ve muhtemel erken ihtar sistemini geliştirmek hedefiyle, Türkiye Su Enstitüsü Başkanlığı koordinatörlüğünde çalışma yapılacağını duyurmuştu. Pilot vilayet olarak İstanbul’un seçildiği girişimde, 81 bölgeden ve 250 atık su arıtma tesisinden numune alımları gerçekleşti, 52 adedinin ise tahlilleri tamamlandı.
Havaların ısınması ve tatil beldelerinin kalabalıklaşması ile birlikte numune alımını turistik ortamlarda ağırlaştırdıklarını belirten Marmara Üniversitesi Tedrisat Üyesi Doç. Dr. Bilge Alpaslan Kocamemi, çalışmalardan elde ettikleri yeni sonuçları anlattı.
“İSTANBUL’DA OLGULAR HAZİRAN AYINA NAZARAN ARTMA MEYİLİNDE”
İstanbul’da Haziran ayında atık su numunelerinde bulunan virüsün, Temmuz ayında artış meylinde olduğunu söz eden Kocamemi şöyle konuştu:
“İstanbul’da birinci Nisan ayında numuneleri aldık. Nisan ayında atık sularda konsantrasyonlar düşüktü. Sonra mayıs ayında bu konsantrasyonlardaki yükselişi, vakalar ile birlikte gözlemledik. Haziran ayı itibarıyla vakalarda düşüş oldu, bununla birlikte konsantrasyonlarda da düşüş oldu. Hala biz İstanbul’da rutin numune almaya devam ediyoruz. Şu anki durumu soracak olursanız, İstanbul’da şu an aldığımız örneklerde virüsü tespit edemiyoruz ancak tespit etme, etmeme hududunda gibiyiz. Yani şunu söyleyebiliriz, biz her ne kadar bunu şu anda daha atık sularda gözlemlemiyor olsak bile İstanbul’da vaka sayısı artma eğiliminde üzere görünüyor. Virüs konsantrasyonunu atık su giriş numunelerinden çok, İstanbul’da çıkış numunelerinde ve çamurlarda daha kolay takip edebildik. İstanbul’da durum bu türlü ve hala İstanbul’dan her hafta İSKİ’nin yardımlarıyla belirlenen tesislerden numuneler alınarak, rutin tahliller yapılıyor. Şayet vaka sayısında bir artış olursa, biz bunu atık su numunelerinde gözlemeyebileceğimizi düşünüyoruz.”
“KONYA’DAN ALINAN NUMUNELERDE VİRÜS, İSTANBUL’DAN BİLE DAHA YOĞUN”
Türkiye umumunda ise şu an itibarıyla 81 vilayetten ve 250 atık su arıtma tesisinden numuneler toplandığını anlatan Kocamemi, “Bunların birden fazla İstanbul Pendik Veteriner Araştırma Enstitüsü Laboratuvarında, bir kısmı da Samsun da tahlil ediliyor. 81 ilin 52 tanesi tamamlanmış durumda. Tesis olarak bakıldığında da, 250 tesisten 130’u tamamlanmış durumda. Alışılmış bunlar, Haziran ayını temsil ediyor. Numuneler alındığı üzere tahlil edilemiyor zira laboratuvar sayısı kısıtlı. Tahlillere bakıldığında atık suda SARS-CoV2’yi en ağır olarak biz bugüne kadar, Konya vilayetinde gözlemledik. Konya vilayetini takip eden İstanbul’du. İstanbul ve Konya açık ara diyelim, onları takiben ise Bursa, İzmit, İzmir ve Antalya’nın kimi nahiyelerinde virüs konsantrasyonlarına gözlemlenebilir mertebede rastladık. Fakat şunu belirtmek istiyorum, gözlemlenemiyor olması virüsün olmadığı manasına gelmiyor. Olağan ki, bu ölçüm metodunun bir dedeksiyon limiti var. Bu limitin altında olanları biz gözlemleyemiyoruz diyoruz” halinde konuştu.
“ANTALYA’NIN KIMI ORTAMLARINDAKI ATIK SULARDA VİRÜSE RASTLANDI”
Haziran ayı itibarıyla turistik yerlerden numune almaya odaklandıklarını lisana getiren Kocamemi, şöyle devam etti:
“Türkiye umumunda biz şu anda yazlık yerlere odaklandık. Oralardan rutin olarak tahlil almaya başlayacağız. Almadan evvel, birinci evvel bütün Antalya’yı taradık ve kimi atık su arıtma tesislerinde virüse rastladık. Fakat hepsinde değil, çok az bir nahiyede. Muğla ve Aydın ortamında yani Bodrum, Göcek, Datça, Marmaris, Fethiye, Ölüdeniz bunların hepsinden numuneler aldık. Haziran ayı itibarıyla, bunlar dedeksiyon limitinin altında çıktı. Artık önümüzdeki haftadan itibaren bu vilayetlerden rutin olarak, numuneler alarak inceleyeceğiz. Lakin Haziran ayı itibarıyla, bu nahiyelerde atık sularda önemli manada bir SARS-CoV2 konsantrasyonu gözlemlenemedi. Antalya’da ise yalnızca sınırlı yerlerde gözlemlendi. Antalya’nın her bölgesi o kadar turistik ki, hiçbir noktadan fedakarlık edemedik ve en çok numune, İstanbul kadar Antalya’dan toplandı. Antalya’da çok az noktada ve düşük konsantrasyonda çıktı. Fakat daha tesisler dolmamıştı. Biz Antalya Su ve Atık Su Yönetimi Umum Müdüriyeti (ASAT) ile de muhabere halindeyiz, ‘Daha tesisler dolmadı öğretmenim, dolmadan numuneleri alın. Bir baz oluştursun, tesislerde artış olduğunda gözlemleyebilin.’ Üzere bir yaklaşımda bulunuldu. O baza nazaran Antalya’da yerli halk ve yazlıkçılar diyelim, onlara nazaran benim beklediğimin çok altında çıktı. Bodrum’da da dedeksiyon limitinin altında çıktı fakat şu anda durum nedir bilmiyorum. Yazlık siteler ve oteller dolmaya başlamış. Haziran ayı itibarıyla tatil beldelerinde istenilmeyen bir durum gözlemlemedik” sözlerini kullandı.
“ATIK SULARDAKİ VİRÜS CANLI DEĞİL”
Çalışmanın kıymetli bir aşaması olan, virüsün atık sularda meyyit mü yoksa diri mi olduğu araştırmalarının devam ettiğini, fakat şu ana kadar çıkan sonucun sevindirici olduğunu vurgulayan Bilge Alpaslan Kocamemi, “Son aşama ise herkesin merakla beklediği aktif-inaktif yani bu virüs atık suda meyyit mü yoksa diri mi çalışması. Biz size verdiğimiz en son beyanat sonrasında, SARS-CoV2’yi en ağır gözlemlediğimiz atık su arıtma tesislerinin girişlerinden, çıkışlarından, çamurlarından, dezenfeksiyon öncesi ve sonrasından numuneler aldık. Bu tahliller hala devam ediyor lakin yapmış olduğumuz tahlillere nazaran çoğunluğunda bu virüs inaktif çıktı. Fakat bu her noktada inaktif olacak demek değil zira çalışmalar devam ediyor. Yüzde yüz inaktiftir dememiz için, daha fazla doneye gereksinimimiz var. Ancak şu ana kadar çıkan doneler bize, atık suda virüsün canlı olmadığını gösteriyor. Lakin bizim küme olarak isteğimiz, atık su arıtma tesislerinin bilhassa sulama hedefli kullanılan çıkış sularında dezenfeksiyonun uygulanması. Zira Türkiye’de her tesiste dezenfeksiyon yok, makul tesislerde var. Bu dezenfeksiyon için hangi metodun müsait olduğu noktasında da biz küme olarak çalışmalar başlattık. Dünyada pek çok metot var, memleketimizde de yüklü olarak ultraviyole kullanılıyor. Bu çalışmanın da çatısı kuruldu” dedi.
KARADENİZ’DE KESIMINDE YALNIZCA ORDU VE SAMSUN’DA GÖZLEMLENDİ
Türkiye genelindeki durumu anlatan Kocamemi, Karadeniz’de yalnızca Ordu ve Samsun’dan alınan numunelerde virüsü gözlemlediklerini kaydederek şöyle konuştu:
“Mesela Güneydoğu Anadolu’da hiçbir noktada dedeksiyon limitinin üzerinde çıkmadı. Karadeniz Kesimi’nde yalnızca Ordu ve Samsun’da gözlemledik. İç Anadolu’da velev Türkiye umumunda en sarih Konya’da gözlemledik. İstanbul’dan da çok daha fazlaydı lakin bugün Konya’dan İstanbul’a yeni numuneler geldi. Velev vakalar fazla olduğu için gönderilecek eleman bulunamadı ve numuneleri yönetici getirdi. Zira Konya’yı hakikaten yakın takip etmek gerekiyor fakat tahminen de azalmıştır. Ben Haziran datalardan bahsediyorum. Ege’de İzmir’de birkaç alanda çıktı fakat önemli mana tabir eden bir sonuç çıkmadı. Türkiye umumisine bakıldığında, Haziran ayı itibarıyla makul lokasyonlarda vakalar daha fazla görünüyor. Lakin artık bayram gelecek, yasaklar bitti. Bundan sonrasında takip bence çok daha önemli”
Cumhuriyet