Trump, 20 Ocak'tan önce görevden alınabilir mi?

ABD Lideri Donald Trump’ın dün binlerce destekçisine Washington’da seslenmesi sonrası Kongre’de yaşananlar, Trump’ın vazifeden alınmasının ve yargılanmasının mümkün olup olmadığını yine gündeme getirdi.

Kimi senatörler, Trump’ın, destekçilerinin Kongre’yi saldırıp işgal etmesinin akabinde 20 Ocak’tan evvel vazifeden alınmasını talep etti. Trump bu tarihte vazifesi ABD’nin 46. Lideri seçilen Joe Biden’a devredecek.

New York Times ve Washington Post gazeteleri başyazılarında, Trump’ın vazifeden alınması gerektiğini vurguladı.

Trump’ın vazifesine iki prosedürle son verilebilir.

Bunların birincisi Amerikan Anayasası’nın 25. Hususunun uygulanmasıyla Trump’ın vazifeden alınması. Ya da Trump’ın vazifeden azledilmesi.

İki senaryodan birinin gerçekleşmesi halinde, Biden’ın vazifeye başlayana dek, başkanlık misyonunu Lider Yardımcısı Mike Pence’in üstlenmesi gerekiyor.

Demokrat Temsilciler Meclisi Üyesi Ilhan Omar, Trump’ın vazifeden alınması için çalışmalara başlandığını söyledi. Birçok Demokrat Amerikan Anayasası’nın 25. Unsurunun uygulanmasını istiyor.

Anayasa’nın 25. Unsuru ile Başkan nasıl vazifeden alınır?

ABD Anayasası’nın 25. Hususunun dördüncü kısmında, liderin misyonunu yürütemediği lakin kendi isteğiyle de vazifesinden ayrılmadığı durumlar ele alınıyor.

Bu unsur, 1963’teki John F. Kennedy suikasti akabinde uygulandı.

Kimi uzmanlar, 25. Madde’ye liderin fizikî yahut akli hastalıklar nedeniyle vazifesini yapamadığı durumlarda başvurulabileceğini söylüyor. Birtakım akademisyenler ise bu unsurun tıpkı vakitte vazifeye tehlikeli bir biçimde uygun olmayan bir şahsa de uygulanabileceğini savunuyor.

25. Unsur, Başkan’ın vazifesini yerine getiremediği durumlarda kabineye ve Kongre’ye duruma müdahale etme yetkisi veriyor.

Kelam konusu unsura nazaran ABD Lider Yardımcısı ve kabine üyelerinin birçoklarının, Başkan’ın vazifesi yerine getiremediği istikametinde bildirimde bulunması halinde, Lider Yardımcısı misyonu Lider Vekili olarak devralıyor.

Böylesi bir durumda ve Başkan’ın misyonuna devam edebileceğini ilanı halinde ise son kararı Kongre veriyor. ABD Lider Yardımcısı da karar alınıncaya dek Lider Vekili olarak misyonuna devam ediyor.

Trump’ın vazifesinden alınması için Kongre’nin iki kanadında, yani Temsilciler Meclisi ve Senato’da üçte iki çoğunluğa gereksinim var.

Colorado Üniversitesi Anayasa Hukuku Profesörü Paul Campos, Trump’ın vazifeden alınması için 25. Unsur’un uygun bir formül olduğunu ve azil prosedürüne kıyasla daha süratli sonuç alınabileceğini söylüyor.

Paul Campos’a nazaran Demokratlar, denetim ettikleri Temsilciler Meclisi’ndeki oylamayı, 20 Ocak’a kadar erteleyebilir.

Campos, “Bu halde ABD Lider Yardımcısı Pence anında başkanlık koltuğuna oturabilir. Halbuki Trump’ın azil süreci en az birkaç gün sürer” diyor.

Trump’ın misyondan azli de mümkün.

Temsilciler Meclisi, Lideri “ağır cürüm yahut kabahatler” ile tıpkı bir ceza davasındaki üzere suçlayabiliyor.

Donald Trump daha evvel bu formda bir defa suçlandı lakin Cumhuriyetçiler Senato’da Trump’ın azlini engelledi. Lakin bu Trump’ın bir sefer daha suçlanamayacağı manasına gelmiyor.

Trump’ın azli için 435 üyeli Temsilciler Meclisi’de salt çoğunluk, 100 üyeli Senato’da ise üçte iki çoğunluk gerekiyor.

Trump hakkında Aralık 2019’da, Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenskiy’den askeri yardım karşılığında seçimlerdeki rakibi Joe Biden ile ilgili olarak yolsuzluk soruşturması açmasını istediği savları nedeniyle “kanuna muhalif davrandığı gerekçesiyle” azil soruşturması başlatılmıştı.

Temsilciler Meclisi’nde 2019’da yapılan oylamada, Trump hakkındaki “görevi berbata kullanma” ve “Kongre’nin çalışmasını engelleme”suçlamaları kabul edilmişti.