ReutersTrumpçıların Kongre baskını ABD’nin siyasi geleceği konusunda dünya çapında korkular yarattı
ABD Kongresi’nin geçen hafta Trump taraftarı kümeler tarafından basılışı dünyanın dört bir yanında, bilhassa de ABD’nin müttefiki olan ülkelerde siyasi önderler tarafından hayret ve tasayla izlendi.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg birinci reaksiyon verenlerden biriydi. Stoltenberg, Twitter hesabından yaptığı açıklamada “Washington DC’de şok edici sahneler. Demokratik seçimlerin sonucuna hürmet gösterilmeli” dedi.
NATO’nun en üst seviyedeki yetkilisinin bir gün ittifakın önderi pozisyonundaki ülkeye hitaben bu türlü bir ileti vereceğini kim hayal edebilirdi?
Yaşananlar, aslında Donald Trump’ın dört yıllık başkanlığından sonra Washington’un dünyadaki pozisyonu hakkında hayli bir fikir veriyor.
ABD dünyadaki tesiri ve “yumuşak gücünden” çok şey kaybetti.
Silahsızlanma mutabakatlarından, İran ile yapılan nükleer muahededen ve dünya ülkeleri ortasında varılan büyük iklim mutabakatından çekildi. Ülke dışındaki askeri gücünü değerli ölçüde azaltmaya girişirken, diplomatik alternatifler konusunda pek bir şey sunmadı.
ABD Liderinin dış siyasete ilgisinin hudutlu olduğunu fark eden İsrail, Suudi Arabistan, Türkiye üzere ülkelerin tümü bir ölçüde kendi güvenliklerini temin etmeye yöneldiler.
Trump bir yandan da ABD’nin demokratik rejimlerle yönetilen müttefiklerinden çok otoriter önderlere yakınlık gösteriyor üzereydi.
Batı’nın en fonksiyonsuz ve bölünmüş rejimi: Trump ABD’si
Dış siyaset yorumcusu Ian Bremmer’ın söylediği üzere artık “ABD dünyanın ileri endüstrileşmiş demokrasileri içinde siyasi işleyişi en bozulmuş, en çok bölünmüş ülke pozisyonunda.”
Bu kıymetli, zira son yıllarda milletlerarası sistem Trump’ın “Önce Amerika” siyasetinden açıkça ziyan gördü.
Otoriter rejimler yeni mevziler kazandı. Çin ve Rusya’nın dünyadaki tesiri ve gücü arttı. Liberal dünya nizamının NATO, Birleşmiş Milletler üzere kurumları ve onlara bağlı kuruluşların bir birden fazla farklı seviyelerde krizlerle yüzyüze geldi.
Siber hücumlar, savaş eşiğine yaklaşan taarruzlar yaygınlaştı. Dünyanın salgın ve iklim krizi üzere büyük krizlerle yüz yüze geldiği bir devirde Trump liderliğindeki ABD, vazifelerine sahip çıkmadı.
Burada bir şeyi netleştirmek istiyorum. Bu yazı, ABD’nin dünya hakimiyeti için bir davet değil. ABD’nin yayılmacı dış siyasetler izlediği periyotlar de tıpkı halde çözün değil sorunun yaratıcısı olmuştur.
Getty ImagesTrump yıllarında Çin dünya çapında her seviyede tesirini artırdıSilahlanma ve büyük tehlikeler
Lakin ABD savunma ve dış siyaseti bugün iyi bir noktada değil. Soğuk Savaş yıllarından kalma silahsızlanma mutabakatları ağı çökme noktasında.
ABD Lideri seçilen Joe Biden’ın gündeminde Amerika ve Rusya’nın elindeki stratejik nükleer silah stokunun sonlandırılmasını düzenleyen yeni bir muahede yapılması da var.
Yeni çok süratli hipersonik füzeler üzere silah sistemleri geliştirilirken, uzayda askerileşme büyürken, silahsızlanma ya da silahların denetimi konusu da giderek artan bir ehemmiyet taşıyor.
Bütün bunlar olurken Batı açısından ABD’nin oynayacağı rol de giderek hayati değer kazanıyor.
Bunların tümü Biden idaresinin önündeki gündemin kıymetli bir modülü olacak ve Kongre baskını Washington’un muarızlarını mutlu etti.
Biden idaresi ve Çin ve Rusya siyasetleri
ABD’nin yeni lideri, ülkesi hala salgının pençesinde debelenirken, buna karşılık Çin iktisadı salgının tesirlerini atlatmaya başlarken misyona geliyor.
Salgın, Trump’ın seçimi kaybettikten sonra iyice gözardı ettiği bir bahis haline geldi.
Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in, bu salgının, ülkesinin ve sisteminin üstünlüğünü sergilediğini düşünmesi şaşırtan değil.
Rusya, Washington açısından stratejik bir rakipten çok rahatsız edici bir öge olarak görülebilir ancak Trump yıllarına damgasını vuran dezenformasyon ve internet korsanlıkları, boyutu ve tesiri bakımından, çok daha farklı bir yeni seviyede.
Joe Biden, ülkeyi Rusların birçoklarına sızdığı bilgisayar sistemlerini kullanan kurumlarla yönetmeye başlayacak. Bu sızmaların ne kadar kalıcı ve derinlemesine olduğunu şimdi kimse bilmiyor.
ABD’nin dostlarıyla ilgileri bile meselesiz olmayacak. Yeni lider, kuşkusuz bilhassa de AB ve G7 kümelerindeki müttefikleri başta olmak üzere bir çok seviyede sıcak bir karşılama bulacak. Suudi Arabistan, Türkiye ve İsrail üzere ülkeler ise Biden grubuyla yeni bir diyalog geliştirebilmek için süratle siyasetlerini gözden geçirip, yeni bir ayarlamaya tabi tutuyor.
ReutersBiden idaresinin ülkeyi yöneteceği kurumların birçoklarının bilgisayar sistemlerine Rusların sızdığı düşünülüyorBalayı uzun sürmeyecek
Ama yeni ABD idaresinin balayının çok uzun sürmesini beklememek lazım.
NATO içindeki bölünmeler tahminen nispeten daha çabuk bir formda tahlil bulabilir lakin Biden da Avrupalı ortaklarından Trump üzere birtakım taleplerde bulunacak. Hem savunma bütçesine katkılarını artırmalarını isteyecek hem de İran, Çin ve Rusya karşısında eşgüdümlü sert bir tavır alınmasını savunacak.
Bu yeni politik birlikteliklerin oluşması göründüğü kadar kolay olmayabilir. Çin ile Avrupa Birliği ortasında yakınlarda varılan yatırım muahedesini düşünün. Çin’e Hong Kong, Uygurlar ve Avustralya mevzularında baskı yapılmasını isteyen Biden grubu bu mutabakatın geciktirilmesini umuyordu olmadı.
Siyaset farklılıkları, ticari ilgiler ve Avrupa’nın stratejik olarak ABD’den daha özerk olma dileği bağlantıların gelişiminde rol oynayacak. Lakin bu tansiyonu büyütme potansiyeli olan bir öge daha var.
Biden idaresi müttefikleriyle alakalarını düzeltmeyi ve geliştirmeyi gündeminin başlarına koymuş olabilir fakat birçok müttefiki ABD’de Trumpizmin sonunun geldiğinden pek emin değil.
Trumpçılığın geri dönüşü korkuları
Bu yalnızca geçen hafta Kongre binasına yönelen taarruzun şoku da değil. Biden’ın seçilmesinin ABD’deki gidişe yalnızca 4 yıl için orta verilmesi olacağından ve Trumpizmin yeni bir hal alarak bir dahaki seçime tekrar başa geleceğinden korkanlar az değil.
Bu durumda Washington’un kimi en yakın müttefikleri ABD ile münasebetler konusunda rahat hareket edebilir mi?
Tahminen de bu bahiste ABD iç siyaseti, dış siyasetteki gayelerine ulaşmada en hayati rolü oynayabilir. Nitekim de Biden Amerikasında siyasetin, şu anda iç siyaset manasına geldiğini bile söylemek mümkün.
Bu iki kritik açıdan bu türlü: Amerikan demokrasisini tekrar inşa etmek, onu daha eşitlikçi ve daha istikrarlı hale getirmek birebir vakitte memleketler arası seviyede “Amerikan markasını” yine inşa etmekte hayati ehemmiyete sahip. ABD’nin müttefikleri, lakin ve fakat onun yine dengeli ve farklı bir çizgiye geri döndüğünden emin olurlarsa, onun liderliğini tekrar tanıyacaklar.
Ancak iç politikayı odağa koyması gerekse dahi, Biden’in dış siyasetinin da bir yandan ABD kamuoyunu gerisine alması da çok değerli.
Çin buna iyi bir örnek. Biden Çin ile hem rekabet edeceğini hem de mümkün olduğunca işbirliği yapacağını söylüyor.
Burada ticaret siyaseti neredeyse klasik stratejik güç rekabetinin önüne geçiyor.
Çin’le ilgili ticaret siyaseti ise fakat sıradan Amerikalılar bunun kendilerinin çıkarlarına olduğuna, onlara yeni iş alanları açacağına ve dış ticarette adil bir rekabete dayanacağına ikna olurlarsa başarılı olabilir.
Cumhuriyet
