EPA
Myanmar’da 10 yıl evvel iktidarı sivil bir hükümete devreden ordu, bu sabah idareye el koyduğunu açıkladı. 2011’de oluşturulan demokratik idareyle, 50 yıllık baskıcı askeri rejimlerin geride bırakıldığı umulmuştı. Artık ise ülkede bir dehşet iklimi hakim.
Myanmar önderi Aung San Suu Kyi ve iktidar partisinden başka üst seviye isimler sabah erken saatlerde düzenlenen operasyonlarla gözaltına alındı.
Ordu, parlamentoda sandalyelerin yüzde 25’ini ve kritik bakanlıkların birçoklarını elinde tutmasına rağmen darbe yaptı ve bir yıl fevkalâde hal ilan etti. Pekala Myanmar ordusu bunu neden artık yaptı? Ve daha değerlisi, bundan sonra ne olacak?
‘Trumpvari ‘savlar
BBC Güney Doğu Asya Muhabiri Jonathan Head’in de belirttiği üzere, darbenin neden artık yapıldığını açıklamak hiç de sıkıntı değil. Olağan kurallarda Pazartesi sabahı, Kasım ayınca seçilen parlamento birinci defa toplanacak ve seçimin sonucu resmileşecekti. Artık bu olmayacak.
Seçimleri Aung San Suu Kyi’nin başkanı olduğu Demokrasi İçin Ulusal Birlik Partisi (NLD), Arakanlı Müslümanlara yönelik soykırım argümanlarına karşın, oyların yüzde 80’inden fazlasını alarak kazanmıştı.
Ordu tarafından desteklenen muhalefet ise seçimlerde hile yapıldığını argüman etti. Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve eski general Myint Swe, yaptığı açıklamada, “Seçim komitesi (UEC), 8 Kasım 2020’de yapılan çok partili genel seçimlerde seçmen listelerinde büyük usulsüzlükler yapılmasıyla ilgili sorunu çözemedi” dedi.
Lakin bu iddiayı destekleyecek çok az ispat var.
ReutersBBC’ye konuşan İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) Asya Yönetici Yardımcısı Phil Robertson, “Aung San Suu Kyi seçimden zaferle ayrıldı” dedi.
Phil Robertson, kanıt olmaksızın “Trumpvari iddiaların” ortaya atıldığını söyledi ve tezler gerçek olsa dahi “darbenin açıklanamayacağını ” kaydetti.
Robertson, “Son gelişmelerin akabinde NLD güç mü kaybetti? Karşılık, hayır” dedi.
‘Ulusun babası’nı mahcup etmek
Ana muhalefetteki ordu takviyeli Birlik İçin Dayanışma ve Kalkınma Partisi (USDP), Kasım seçimlerinde de oyların bir kısmını alsa da, 2008’de hazırlanan anayasa ile ordu aslında hükümet üzerinde tesirliydi.
Ülkede seçim sonuçları ne olursa olsun, parlamentoda sandalyelerin dörtte biri orduya tahsis ediliyor. Birebir vakitte üç kıymetli bakanlık da (İçişleri, Savunma ve Hudut İşleri) olmak üzere orduya veriliyor.
Hasebiyle, mevcut anayasayla, ordu denetimi bir ölçü elinde tutuyor. Pekala NLD, parlamentodaki çoğunluğuyla anayasayı değiştirebilir miydi?
BBC Güney Doğu Asya Muhabiri Jonathan Head, bu durum için “ihtimal dışı” diyor. Zira Myanmar’da anayasa değişikliği için parlamentoda yüzde 75 çoğunluğa gereksinim duyuluyor. Ordu da sandalyelerin en az yüzde 25’ine sahip olduğundan bu neredeyse imkansız.
ReutersEski bir gazeteci olan Aye Min Thant, darbeyle ilgili BBC’ye yaptığı değerlendirmede ordunun seçim sonuçlarından duyduğu utancın altını çizdi:
“Kaybetmeyi beklemiyorlardı. Ordudakilerin aileleri de onların partisine oy vermemiş olmalı.”
Elbette ki her şey bundan ibaret değil.
Aye Min Thant, ordunun ülkedeki pozisyonunu nasıl gördüğünü anlamak gerektiğini söylüyor:
“Uluslararası medya, Aung San Suu Kyi’den ‘anne’ olarak bahsetmeye hayli alışkın. Ordu ise kendisini ‘ulusun babası’ olarak görüyor.”
Sonuç olarak ordu, husus iktidar olduğunda, yetkinin kendisinde olduğunu düşünüyor. Son yıllarda ülkenin memleketler arası ticarete daha da açık hale gelmesi pek güzellerine gitmedi:
Aye Min Thant, ordu yetkilileri için, “Yabancıları bilhassa tehlike olarak görüyorlar” diyor.
Milletlerarası toplumun Kasım’daki seçimlerle ilgili olarak, hem salgın hem de Arakan’da seçim yapılmamasından kaynaklı tasaları vardı.
Aye Min Thant, bunun harekete geçirmek için teşvik ettiğini düşünse de, tekrar de darbeye şaşırdığını söylüyor.
Getty ImagesGelecekte Myanmar’ı neler bekliyor?
Doğrusu, uzmanlar da ordunun darbe için tam olarak hangi nedenle harekete geçtiğinden emin değiller. Zira ortada kazanılacak çok az şey var.
BBC’ye konuşan Singapur Ulusal Üniversitesi Asya Araştırma Enstitüsü’nden Gerard McCarthy, mevcut sistemin ordu için son derece faydalı olduğunu hatırlatıyor ve ekliyor:
“Tam bir komuta özerkliğine sahipler. Ticari çıkarları için hayli büyük milletlerarası yatırımları var. Sivillere yönelik savaş hatalarının da üstü örtülmüş durumda.”
Gerard McCarthy, ordunun bir yıl ülkeyi yönetmesinin Çin kaynaklı olmayan yatırımları ülkeden uzak tutacağını, Suu Kyi’yi iktidara getiren milyonlarca kişinin direnişini artıracağını söylüyor.
McCarthy’e nazaran ordu, bir ihtimal USDP’nin gelecekteki gücünü arttırmayı hedeflemiş olabilir fakat bu da büyük risklere hamile bir durum.
HRW’den Phil Robertson ise darbenin Myanmar’ı bir defa daha “uluslararası toplumdan dışlanmış bir devlete” dönüştüreceğini ve halkı öfkelendireceğini söylüyor:
“Halk, askeri bir geleceğe geri dönmek istemiyor. Suu Kyi’yi askeri idarenin dönüşüne karşı bir siper olarak görüyorlar.”
Myanmar’da hala sorunun müzakere yoluyla çözülebileceğini umanlar olduğunu belirtiyor Robertson ve ekliyor:
Cumhuriyet
