Soru: Vazifeye geldiğinizden bu yana 675 baz puanlık faiz artışına gittiniz. Yabancı yatırımcıların hatırı sayılır ölçüde girişleri oldu. TL %15 civarı bedel kazandı. Siz birinci 3 ayı nasıl değerlendiriyorsunuz? İstediğiniz yere gerçek ilerliyor musunuz?
Ağbal: Son üç ayda para siyaseti yaklaşımında ve para siyasetinin duruşunda kıymetli bir paradigma değişimine gittik. Attığımız adımlar ile atacağımız ek adımlar bu değişimi pekiştirecek ve umuyorum para siyasetine duyulan itimat daha da artacaktır.
Şimdiye kadar, para siyasetinde, şeffaflık, hesap verebilirlik ve öngörülebilirlik prensipleri çerçevesinde hareket etik bu türlü de devam edeceğiz. Merkez Bankası olarak kalıcı fiyat istikrarını sağlamak en kıymetli vazgeçilmez misyonumuz.
“ZORLU BİR SÜRECİN İÇİNDE OLDUĞUMUZUN BİLİNCİNDEYİZ”
Bu bakımdan enflasyonu kademeli olarak düşürmek suretiyle 2023 yılında %5 düzeyinde istikrar kazanması ve kalıcı bir fiyat istikrarının oluşturulması şu anda en değerli önceliğimiz. Bu hedefe yönelik gece-gündüz takımımızla çalışıyoruz. Şiddetli bir sürecin içinde olduğumuzun şuurundayız. Attığımız ve atacağımız adımlarla bu gayeye hizmet edecek bir para siyaseti çerçevesini oluşturup kararlılıkla uygulamaya devam edeceğiz.
Para siyasetinin tepki işlevini hangi şartlarda ne tarafta hangi stratejik ölçütler ve göstergeleri temel alarak uygulayacağımızı kamuoyu ile açık ve net bir halde paylaştık. Bu para siyasetinde öngörülebilirliği ve hesap verilebilirliği artırdı.
2023 yılına kadar para siyasetini sıkı bir duruşla, öbür bir deyişle, güçlü dezenflasyonist tesir yapacak derecede bir para siyaseti seti ile %5 amacını elde edene kadar koruyacağız.
Tıpkı vakitte, gelinen düzeyin kalıcı fiyat istikrarına işaret etmiş olması da amacı elde etmek kadar kıymetlidir. %5 maksadına varıncaya kadar gerçekleşen/beklenen enflasyon oranı patikası ile para siyaseti faiz oranı patikası ortasındaki seviye güçlü bir dezenflasyonist istikrar gözetilerek oluşturulacak ve bu istikrar daima korunacaktır.
“ENFLASYON TEKRAR ÜST İSTİKAMETLİ HAREKET ETMEKTEDİR”
Sıkı para siyaseti duruşunun uzun müddet devamını neden önemsiyoruz? Zira erken bir kademede, süreksiz nedenlerle enflasyonun aşağı geldiğini görünce sıkı para siyaseti duruşundan çıkarsanız, geçmiş deneyimler göstermektedir ki, enflasyon tekrar üst taraflı hareket etmektedir.
Bu durumda da sıkı para siyaseti uyguladığınız periyottaki kazanımlarınızı da kaybedebiliyorsunuz. Bu nedenle %5 amacını sağlayana kadar sabırlı olacağız. 2006 Yılında başlanan açık enflasyon hedeflemesi rejimini bütün ögeleriyle önümüzdeki süreçte uygulayacağız. Alacağımız kararlarla ve yapacağımız güçlü bağlantıyla piyasanın önünde giderek beklentileri yönetmek suretiyle fiyat istikrarı maksadı doğrultusunda fiyatlama davranışlarını istediğimiz noktaya taşıyacağız.
Bildiğiniz üzere, esnek para siyaseti yaklaşımını sonlandırdık. Sade para siyaseti çerçevesi içinde hareket edeceğiz. Merkez bankasının temel fonlama aracı Siyaset faizi olan bir hafta vadeli repo faiz oranı olmaya devam edecek. Koridor metodu üzerinden yahut geç likidite penceresi üzerinden fonlama yapılmayacak. Böylece, para siyasetinde öngörülebilirlik ve şeffaflık devam edecek.
“İLAVE SIKILAŞTIRMA YAPABİLİRİZ”
İkinci olarak, enflasyon görünümünde ortaya çıkan geleceğe dönük üst istikametli riskleri dikkate alarak sıkı para siyaseti adımları atıyoruz. Bu çerçevede, %10.25 olan siyaset faiz oranını evvel %15’e daha sonra %17’ye çıkardık. Enflasyon üzerinde ortaya çıkabilecek riskleri dikkate alarak gerekirse ilave sıkılaştırma yapabiliriz.
Bu kapsamda, enflasyonun ana eğilimi ve fiyatlama davranışlarına ait göstergeler, yayılım endeksleri, talep ve maliyet ögeleri ve enflasyon beklentilerinin iddia ufku içerisinde maksatlarla ahengi üzere birçok göstergeyi yakından izliyoruz.
Önümüze gelecek her türlü yeni bilginin enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarında orta vadeli maksat patikasından sapma riskine işaret etmesi durumunda önden ek sıkılaşmayı yapacağız.
Para siyasetinde risklere karşı önden gereken tepki gösterilmesi enflasyonist baskıları erken basamakta yönetmenizi sağlar. Geçmiş deneyimler göstermiştir ki, gecikmeli olarak gösterdiğiniz tepkinin ekonomik maliyetleri daha ağır olabilmektedir.
“PARA KREDİ GÖSTERGELERİNDE DE GÜZELLEŞMELER SAĞLANDI”
Enflasyonla uğraş yanında, bu devir zarfında; Merkez Bankasının TL ve Döviz likidite idaresinde de kıymetli adımlar attık. Nakdî transfer düzeneğinin sağlıklı işleyişini sağlamak ve makrofinansal istikrara ait riskleri sınırlamak hedefiyle, zarurî karşılıklar ile öbür TL ve döviz likidite araçları aktif olarak kullanılması için kararlar aldık. Finansal istikrar açısından TCMB döviz rezervlerinin güçlendirilmesi maksadımızı ve buna yönelik araçları şeffaf bir biçimde, makul bir plan dâhilinde, uygun şartlarda kullanacağımızı kamuoyu ile paylaştık.
Kasım ayından itibaren ülke risk primi, döviz kuru oynaklığı ve uzun vadeli faizler geriledi ve Türk Lirası varlıklarına yönelik olumlu beklentilerin oluşmasıyla sermaye girişleri arttı. Finansal sistem üzerinde risk faktörü oluşturan para kredi göstergelerinde de iyileşmeler sağlandı.
Para siyasetinde oluşturduğumuz öngörülebilir karar çerçevesi ve sıkı duruşumuz, bir yandan enflasyonun düşüş eğilimine girmesine başka yandan ülke risk priminin düşmesine, Türk lirası tasarrufların özendirilmesine, zıt para ikamesinin başlamasına, döviz rezervlerinin artış eğilimine girmesine ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesine katkı yapacaktır.
Soru: Faiz oranları ne kadar mühletle bu kadar yüksek kalacak? Hangi etkenler faiz artırımı yahut indirime yol açar, reaksiyon düzeneğinizi biraz açıklayabilir misiniz? Örneğin siyaset faizini tahminen Mayıs üzere enflasyon düşmeye başladığında %17’de tutmaya hazır mısınız?
Ağbal: Orta vadeli enflasyon amacımız olan %5 oranının epeyce uzağındayız. Ocak Enflasyon Raporu’nda sunduğumuz iddialar bu amaca 2023 yılında ulaşabileceğimizi göstermektedir. Bu nedenle, para siyasetindeki sıkı ve ihtiyatlı duruşun, %5 amacına ulaşılması beklenen 2023 yılına kadar, uzun bir müddet kararlılıkla sürdürülmesi gerekiyor.
Bu yıl için yaptığımız enflasyon iddia patikası üzerinde üst istikametli riskler değerini koruyor. Hakikaten Ocak ayına ait gerek TÜFE gerek ÜFE gerçekleşmeleri enflasyon üzerinde döviz kurunun birikimli yansımalarının, memleketler arası emtia fiyatlarında devam eden artışların, üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğiliminin ve arz kısıtlarının ehemmiyetini koruduğunu göstermektedir.
Para Siyaseti Konseyimiz enflasyonist görünüm üzerindeki bu tesirlerin Ocak Enflasyon Raporunda oluşturduğumuz orta vadeli kestirim maksadı patikasından sapma riskine işaret edip etmediğine dair değerlendirmelerini yapacaktır.
“FAİZ İNDİRİMİNİ UZUN BİR MÜHLET GÜNDEME ALMAMIZ MÜMKÜN GÖZÜKMEMEKTEDİR”
Enflasyon patikası üzerinde yakın vadede öngördüğümüz üst taraflı risklerin ehemmiyetini koruyacak olması ve patikanın beklenen eğimini dikkate aldığımızda bu yıl içinde faiz indirimini uzun bir müddet gündeme almamız mümkün gözükmemektedir.
Para siyasetinin transfer düzeneği üzerinden gecikmeli olarak güçlü bir biçimde dezenflasyonist tesirini gösterdiğinin ortaya çıkması, finansal şartlardaki sıkılaşmanın beklenti kanalı üzerinden talep kaynaklı enflasyonist baskı üzerinde genele yayılmış güçlü bir aşağı istikametli görümüm ortaya koyması bu bakımdan son derece kıymetlidir.
Bu noktada, enflasyonda kalıcı bir düşüşü görmek istediğimizi, fakat bununla da yetinmeyerek, fiyat istikrarına işaret eden göstergelerin de oluşması gerektiğini bilhassa vurgulamak istiyorum.
Bu kapsamda enflasyonun ana eğilimi ve fiyatlama davranışlarına ait göstergelerin, yayılım endekslerinin, talep ve maliyet ögelerinin ve enflasyon beklentilerinin kestirim ufku içinde gayelerle ahengini yakından izleyeceğiz.
Soru: Pandemi periyodunda dünya ekonomilerinin faiz indirimleri ve takviyelerde rekorlar kırdığı bir periyotta Türkiye sıkı bir para siyaseti uyguluyor. Nasıl bir gayeniz var? Bu farklılık olağan mi?
Ağbal: TCMB, dünya genelindeki yaygın uygulamaya paralel olarak salgın periyodunda kıymetli bir destekleyici duruş sergiledi. Faiz indirimleri ve bankacılık kesimine sağlanan gayeli likidite imkânlarına ek olarak, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun bankaları kredi kullandırmaya ve menkul değer almaya yönlendiren Faal Rasyosu düzenlemesi genişletici makro siyaset duruşunu belirginleştirdi.
Krediler ve nakdî büyüklüklerde para siyaseti ve finansal siyasetlerle kısa müddette sağlanan süratli genişleme, iktisadi faaliyetteki süratli toparlanmayı destekledi. Öteki taraftan ise cari süreçler istikrarını, dış finansman imkanlarını ve enflasyon görünümünü olumsuz etkiledi.
“HEDEFİMİZİN ÇOK ÜZERİNDE BİR ENFLASYON”
Burada dikkatten kaçırılmaması gereken nokta, salgın devrine orta vadeli maksadımızın çok üzerinde bir enflasyon oranıyla girmiş olmamızdır. Salgının tesirlerini azaltmaya yönelik siyasetlere odaklanılmışken salgına bağlı olarak toplam talepte öngörülen zayıflamanın enflasyonu düşürücü tesirde bulunacağı değerlendirmesi hakim olmuştu.
Lakin, 2020 yılında güçlü kredi ivmesine bağlı talep istikametli tesirler direkt ve dolaylı kanallarla enflasyon üzerinde belirleyici oldu. Talep şartlarının güçlü seyrettiği kümelerde enflasyon baskıları arttı. Ayrıyeten kredi genişlemesiyle sağlanan süratli toparlanma rezervler, risk primi, dolarizasyon ve enflasyon beklentileri ortasında olumsuz bir döngü oluşturdu ve döviz kuru kanalıyla da enflasyondaki yükselişte kıymetli rol oynadı.
Geldiğimiz noktada, enflasyon görünümüne dair risklerin bertaraf edilmesi, enflasyon beklentilerinin denetim altına alınması ve dezenflasyon sürecinin en kısa müddette yine tesis edilmesi için güçlü bir mali sıkılaştırmaya gidilmesi ve bunun kalıcı fiyat istikrarı amacı sağlanana kadar uzun bir mühlet devamı mecburî olduğu aşikardır.
Soru: Son Enflasyon Raporunda piyasanın faiz indirim beklentilerini öteleyecek bir sıkı para siyaseti telaffuzunda bulundunuz. Bu mevzuyu biraz açar mısınız? Birçok merkez bankası lideri misyona geldiğinde düşük tek haneli enflasyon maksadı koydu. Lakin sonuçta çift haneli ya da buna yakın enflasyon gerçekleşmesi oldu. Siz farkınızı nasıl ortaya koyacaksınız?
Ağbal: Konuşmamın başında da söz ettiğim üzere, para siyaseti çerçevesinde ve para siyaseti duruşumuzda temel bir değişimi gerçekleştirdik. Açık, yalın, öngörülebilir ve şeffaf bir para siyaseti çerçevesi oluşturduk. Kısa vadeli bir maksat işlevinden daha fazla orta vadeli bir hedef işlevi oluşturarak beklentilerin bu gaye etrafında oluşmasını sağlamak istiyoruz.
Orta vadede sıkı para siyasetinin %5 amacına ulaşıncaya kadar kesintisiz uygulanmasını bir çıpa olarak belirledik. Bu çerçeve ve amaç çıpası bizi fiyat istikrarına ulaştıracaktır. Orta vadeli enflasyon görünümü üzerinde iç talep şartları, memleketler arası emtia fiyatları, birtakım bölümlerde barizleşen arz kısıtları, fiyat ve yönetilen fiyat ayarlamaları risk oluşturmaya devam ediyor.
Kredilerdeki yavaşlamanın gecikmeli tesirlerinin önümüzdeki periyotta belirginleşmesini bekliyoruz. Ayrıyeten kısa vadede epey tesirli olan arz istikametli enflasyonist ögeler nedeniyle yıllık enflasyonun öngördüğümüz patika dâhilinde muhakkak bir müddet üst istikametli seyretmesini bekliyoruz.
Taban fiyatın bilhassa hizmet fiyatları kanalıyla ek enflasyon katılığı oluşturacağını düşünüyoruz. Bu durum para siyasetindeki sıkı duruşun geçmiş öngörülere kıyasla daha uzun bir mühlet korunmasını gerektiriyor.
Sıkı nakdî duruş; enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve finansal piyasa gelişmeleri bağlamında dışsal ve süreksiz oynaklıklara karşı kıymetli bir tampon fonksiyonu görecektir.
Birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede, enflasyon hedeflemesi yahut gibisi fiyat istikrarı çerçevesinde öngörülebilirliği yüksek para siyasetinin enflasyonun denetim altına almada başarılı olduğunu görüyoruz.
Keza, ülkemizde de para siyasetinin fiyat istikrarı odağıyla kararlı ve sabırlı biçimde oluşturduğu devirlerde enflasyonla uğraş konusunda muvaffakiyet sağlayabildik. Öteki taraftan, enflasyon baskılarının arttığı devirlerde reaksiyon verilmesinin geciktiği devirlerde sonradan daha yüksek maliyetle nakdî sıkılamaya gidildiği yahut enflasyon görünümün iyileşmesinden süratli ve erken halde gevşemenin de sonrasında tekrar yükselen enflasyon halinde döndüğü devirler de deneyimlerimiz ortasında yer alıyor.
Bu deneyimler ışığında, para siyasetindeki sıkı ve ihtiyatlı duruşumuzu sadece 2021 yılsonu kestirim gayesine ulaşacak formda değil, orta vadeli enflasyon gayemiz olan %5’e 2023 yılında varacak biçimde kararlılıkla sürdüreceğiz.
Soru: Piyasa beklentileri 3-6 ay vade ortasında sonlu da olsa faiz indirimlerinin başlayacağı formunda. Piyasalar %11-12 ortasında yılsonu enflasyonu bekliyor ki ve Q3 prestijiyle faiz indirimlerine hudutlu da olsa başlanacağı bir senaryo çiziyor. Piyasa sizi gerçek mu fiyatlıyor?
Ağbal: Ocak Enflasyon Raporu’nda paylaştığımız üzere, 2021 yılı için açıkladığımız kestirim patikasında fiyatlar, besin fiyatları ve memleketler arası emtia fiyatları enflasyonu üst istikametli, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ile enflasyon beklentileri ise enflasyonu aşağı taraflı etkilemesini öngörüyoruz.
Bu çerçevede sıkı mali duruş sonucunda 2021 yıl sonunda enflasyonunun %9.4 seviyesine gerileyeceğini öngörüyoruz. Fakat, bu varsayımlar üzerinde üst istikametli riskler besbelli bir biçimde kıymetini koruyor.
“POLİTİKA FAİZİNİ HER HALÜKARDA SADECE 2021 MAKSADINA DEĞİL”
Bu nedenle, sıkı para siyaseti duruşunun kararlılıkla uzun bir süre sürdürülmesi gerekli. Piyasa fiyatlamalarında birçok farklı etken rol oynuyor. Enflasyon beklentileri ve bu beklentilerin içerdiği enflasyon meçhullüğü bu etkenler ortasında başı çekiyor.
Üst taraflı risklerin varlığını kabul ediyoruz, ve bu risklerin gerçekleşmesi durumunda ek sıkılaşmaya gidip bunların enflasyon görünümü üzerindeki tesirini azaltacağız. Hasebiyle, bu kararlılığımız piyasa tarafından teyit edildikçe enflasyon beklentileri yıl sonu varsayım gayemize yakınsayacaktır.
Faiz indirim sürecinin zamanlaması, enflasyon gerçekleşmelerinin ve orta vadeli görünüm öngörülerimizin Enflasyon Raporu’nda öngördüğümüz patikayla uyumlu formda gerçekleşmesine bağlı olacak.
Siyaset faizini her halükarda sadece 2021 amacına değil, orta vadeli enflasyon amacına de öngörülen müddette ulaşmayı sağlayacak bir seviyede tutmaya devam edeceğiz.
Soru: Enflasyon ile faiz ortasında istikrar gözeteceğiz lakin matematiksel hesap yapmayın biçiminde algılanan açıklamalarınız olmuştu. Bu istikrar ne olacak? Gerçek faiz oranı mı belirlediniz?
Ağbal: Ortaya konan para siyaseti duruşu ve faiz düzeyine ait bir referans verilemez, yanlış olur. Zira o andaki enflasyon görünümünün ortaya çıkardığı şartlar dezenflasyonist etkiyi meydana getirmek için daha yüksek düzeylerde bir duruş sergilemenizi mecburî kılabilir. Hasebiyle para siyaseti duruşunu genel olarak kabul edilmiş bir referans üzerinden pozisyonlandırmak ve piyasa ile irtibatı bunun üzerinden kurmak gerçek olmayacaktır.
Merkez Bankası enflasyon görünümünü, geleceğe ait varsayımlarını ve enflasyona tesir eden faktörleri teker teker kıymetlendirecek. Yaptığı değerlendirmelere nazaran hangi seviyede bir para siyaseti faiz oranının bu baskı ögelerini telafi edecek kadar güçlü tesir yapacağını belirleyecek. Bunu belirlerken tıpkı vakitte enflasyon görünümü yanında finansal riskleri de hesaba katarak risk oluşturan faktörlerin de dengelenmesini sağlayacak düzeyde bir siyaset faizi oluşturacak ve bunu sürdürecek.
Özetle, siyaset faizi, gerçekleşen ve beklenen enflasyonun üzerinde bir düzeyde olacak fakat bu iki düzey ortasındaki aralık enflasyonist baskıların yaygınlığına, yoğunluğuna, para siyaseti reaksiyonuna hassas olup olmadığına bağlı olacak. Ayrıyeten finansal risk göstergelerinin de iyileşmesine tepki gösterecek, reaksiyon verecek. Merkez Bankası kendi bilgisiyle, yaklaşımıyla gerçekleşen, beklenen enflasyonla siyaset faizi ortasındaki aralığın düzeyini oluşturacak. Bu düzeyin %5 maksadına varıncaya kadar dezenflasyonist bir aralıkta olması konusunda özel bir dikkat gösterecek.
Hiçbir vakit için %5 gayesine ulaşmadan bir orta devirde süreksiz nedenlerle süreklilik arz etmeyen faktörlerle hareket ederek bu dezenflasyonist aralıktan vazgeçmeyecek. Bu son derece kıymetli bir yaklaşım. %5 fiyat istikrarı maksadı bizim için bir çıpa. Ona varırken para siyasetinin duruşuna ait oluşturduğumuz bu referans aralığı piyasayla daima ve güçlü bir irtibat kurarak neden o düzeyde tuttuğumuzu açıklayacağız. Para siyaseti, transfer sistemi üzerinden gerekli etkiyi doğuruyor ve enflasyon eğilimleri Merkez Bankasının öngördüğü patika dahilinde ilerliyorsa demektir ki siyaset faizi seviyesi gerçekleşen ve beklenen enflasyona nazaran tesirli bir baskılama yapabiliyor. Bunu her PPK’da Merkez Bankası piyasayla güçlü bir etkileşim içerisinde paylaşmaya devam edeceğiz.
Soru: TCMB hâlâ başka merkez bankalarıyla swap muahedesi yapmaya çalışıyor mu?
Ağbal: Bildiğiniz üzere 11. Kalkınma Planımızda memleketler arası ticarette ulusal para ünitelerinin kullanımının yaygınlaştırılmasına ait bir gaye yer alıyor. Swap mutabakatları da lokal paralarla ticaretin geliştirilmesi konusunda kullanılan destekleyici sistemlerden bir tanesi.
Bu amaç doğrultusunda, ülkemiz için ekonomik, ticari ve stratejik açıdan kıymet arz eden kimi ülkelerin merkez bankalarıyla swap muahedeleri yapıldı ve hudutlu fiyatta da olsa kullanımların olduğu gözlenmektedir.
Sözkonusu swap mutabakatları Merkez Bankası rezervleri üzerinde de dolaylı olarak artırıcı tarafta bir tesir yapmaktadır. Lakin, önümüzdeki süreçte; Merkez Bankası olarak rezerv artırma stratejimiz içinde öbür ülke merkez bankaları ile swap muahedeleri yapılması yer almamaktadır. Bunun yerine, para kur stratejimiz içinde de açıkladığımız üzere, uygulamakta olduğumuz sıkı para siyasetine kararlılıkla devam etmek suretiyle güçlü bir dezenflasyonist sürecin oluşması ve kalıcı hale gelmesi sonucunda Sermaye girişlerinin istikrarlı ve güçlü bir hale gelmesi, yerleşiklerin dolarizasyon eğiliminin bilakis dönmesi ile birlikte döviz alım ihaleleri yaparak rezervlerimizi artıracağız.
Soru: Piyasalar yabancı girişlerini, 5 milyar doları pay ve DİBS olmak üzere büyük kısmı swap kanalından toplam 17-20 milyar dolar civarında hesaplıyorlar. Bilgileri piyasa gerçek mu hesaplıyor? Bu yabancı girişlerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Kâfi mi, istediğiniz süratte ilerliyor mu? Vade dağılımından şad musunuz?
Ağbal: Kasım ayı başından itibaren atılan siyaset adımlarının ve bağlantısının piyasalarda olumlu karşılandığını memnuniyetle görüyoruz. Global risk iştahındaki olumlu hava ile birlikte yabancı yatırımcıların TL cinsi varlıklara yönelik ilgisinin değerli ölçüde artış gösterdi.
Gerçekten, son devirde yatırımcı kuruluş raporlarında TL cinsi varlıklara yönelik olumlu görünümün arttığını görüyoruz.
Bu gelişmeler sonrası yabancı yatırımcıların DİBS, pay senedi ve swap üzere eserlerde konumlarını artırmalarının genel olarak olumlu olduğunu düşünüyoruz.
TL konumlardaki artışın kıymetli bir kısmı swap süreçleri üzerinden gerçekleşmekle bir arada düzenlemelerin de tesiriyle geçtiğimiz yıllara nazaran vadelerin kıymetli ölçüde uzadı.
Önümüzdeki periyotta de makroekonomik göstergelerdeki dengelenme eğilimi ve makrofinansal risklerin azaltılması sonucunda TL cinsi varlıklara yönelik sermaye akımlarının devam etmesini bekliyoruz. Bilhassa portföy yatırımlarının önümüzdeki devirde olumlu gelişmelerle birlikte artacağını iddia ediyoruz.
Soru: Misyona geldiğinizden bu yana çok sayıda olağanlaşma adımı atıldı fakat yurtdışı swap limitlerinde BDDK’nın atağı gecikmedi mi, olağanlaşma yarım kalmadı mı?
Ağbal: Belirtiğiniz üzere, Kasım ayında BDDK yurt dışı yerleşiklerle yapılan türev limitlerini artırdı. Bu düzenleme yurt dışında yerleşik yatırımcıların TL cinsi varlıklara yatırım yapabilme ve TL cinsi yatırımları için kur riskinden korunma emelli süreçler yapabilme kapasitelerini artırdı. Bu düzenlemenin bankacılık dalı açısından da YP ve TL likidite idaresi ile kur riski idaresi çerçevesinde de olumlu tesirleri oldu. Merkez Bankası olarak temel yaklaşımımız fiyatların hür piyasa şartlarına nazaran oluşmasıdır. Bu çerçevede bu taraftaki adımların kademeli olarak devam etmesini öngörüyoruz.
Soru: Rezervler ne vakit, hangi kur hangi düzeydeyken ve nasıl artırılmaya başlanacak? Örneğin, bu döviz alımlarıyla mı olacak -ki 2011’de bunlar durmuştu- yahut BOTAŞ’ın da dahil olduğu ihracat reeskont planları mı? Piyasanın hesaplaması bu yıl rastgele bir döviz alımı yapmamız halinde 20 milyar reeskont ve BOTAŞ satışlarından da 5 milyar azaltabileceği tarafında. Bunu kâfi görüyor musunuz?
Ağbal: Para siyasetinin aktifliği ve finansal istikrar açısından dalgalı kur rejimi ile uyumlu, şeffaf tekniklerle ve rastgele bir kur düzeyi hedeflemeksizin döviz rezervlerinin güçlendirilmesini amaçlıyoruz.
Bu kapsamda, yabancı para reeskont kredi dönüşleri döviz rezerv birikiminde kıymetli bir araç olmaya devam edecek. 2021 yılında bu kanaldan rezerve katkının 21 milyar ABD doları seviyesinde olacağını öngörüyoruz.
Öte yandan, piyasadaki döviz arzının döviz talebine nazaran güçlü ve istikrarlı halde yükseldiği periyotlarda, kuralları evvelce açıklanmış bir plan dâhilinde, dalgalı kur rejimi ile uyumlu olmak kaydıyla, şeffaf yollarla döviz alım ihaleleri düzenleyebileceğiz.
Bu doğrultuda, cari süreçler istikrarı ve finans hesabındaki gelişmeler ile karşıt dolarizasyon sürecini yakından takip ediyoruz. Sermaye girişlerinin istikrarlı ve güçlü bir hale gelmesi, yerleşiklerin dolarizasyon eğiliminin bilakis dönmesi, döviz alım ihalelerine başlamak için değerli bir gösterge olacaktır.
Son devirde yurt içi yerleşiklerin TL cinsi varlıklara yönelme eğilimi gözlemliyoruz. Bu durum zıt dolarizasyon sürecinde değerli bir sinyal. Lakin, bu yönelimin sürekliliğe dönüşmesi ve güçlü olması karar vermek bakımından kıymetli bir gösterge.
Son devirde sisteme tabana yayılan efektif girişi de gözlemliyoruz. Bu durum yurtiçi yerleşiklerin döviz varlıklarını bankacılık sistemine taşıma isteğini ortaya koyuyor. Bu kaynaktan sisteme girişte döviz tevdiat hesaplarındaki gelişimi etkiliyor.
Tüm bu gelişmeler karşıt dolarizasyon süreci için gerekli olan şartların yurtiçi yerleşikler nezdinde oluşmaya başladığına işaret ediyor. Lakin, para ve kur siyaseti dokümanımızda tabir ettiğimiz üzere; karşıt dolarizasyon eğilimi, cari süreçler istikrarı ve finansman muhtaçlığı ile sermaye akımlarını yakından takip ediyoruz.
Hala pandeminin global iktisadi faaliyet üzerindeki olumsuz tesirleri devam ettiği görülmektedir. Bu durum başta turizm olmak üzere hizmet dallarında belirsizlik oluşturmaya devam ediyor. Ayrıyeten, global risk iştahındaki gelişmeleri de yakından takip ediyoruz. Bu açıdan kurallar oluşması durumunda döviz alım ihalelerine dair yol haritamızı da paylaşacağız.
Lakin, döviz alım ihaleleri konusunda katiyetle sabırsız bir yaklaşım içinde olmayacağımızı ve dalgalı kur rejimi unsurları içerisinde hareket edeceğimizi söylemek isterim.
Rastgele bir kur düzeyi amacı güderek döviz alım ihalelerine başlamak üzere bir yaklaşımımız sözkonusu değildir. Ayrıyeten, Para ve Kur Siyaseti Metninde de belirttiğimiz üzere BOTAŞ’ın Merkez Bankasından olan döviz talepleri piyasa şartlarına nazaran bedellendiriliyor. Gerekli şartlar olması durumunda bu taleplerin piyasadan sağlamasına devam edilecek.
Bu hususu 2021 yılı Para Kur Dokümanımızda da açıkça tabir ettik. BOTAŞ’ın piyasa şartları oluştuğu durumlarda piyasadan gereksinimini karşılamasını Merkez Bankası olarak döviz rezervi biriktirme aracı olarak görmediğimizi bilhassa belirtmek istiyorum.
Soru: Rezervlerin ne kadar yükselmesi gerekiyor? Yoksa rezerv birikimi yapmaktan çok mu uzak bir durumdasınız?
Ağbal: Uygun şartlar altında rezervlerimizin artırılması bir öncelik olmaya devam ediyor. 2021 yılı Para ve Kur Siyaseti metninde söz edildiği üzere; 2021 yılında para siyasetinin aktifliği ve finansal istikrar açısından döviz rezervlerinin güçlendirilmesi amaçlanacak ve buna yönelik araçlar şeffaf bir biçimde, makul bir plan dahilinde, uygun şartlarda kullanılacak.
2021 yılında yabancı para reeskont kredi dönüşleri döviz rezervlerine katkı vermeye devam edecek. Bu yıl, reeskont kredi geri dönüşlerinin rezervi artırıcı tesirinin 21 milyar ABD doları seviyesinde olacağını öngörüyoruz. Ayrıyeten, piyasadaki döviz arzının döviz talebine nazaran güçlü ve istikrarlı biçimde yükseldiği periyotlarda, Bankamızın kuralları evvelce açıklanmış bir plan dahilinde, dalgalı kur rejimi ile uyumlu olmak kaydıyla, şeffaf prosedürlerle döviz alım ihaleleri düzenleyebilecektir.
Soru: Londra swap piyasasında TL’ye ilgi arttığında özelikle kısa vadede sert ve olağan olarak kabul görmeyen negatif faizler görülebiliyor. Bu hususta bir adım atılması planlanıyor mu?
Ağbal: Offshore swap piyasasında arz ve talep istikrarına bağlı olarak vakit zaman oynaklıklar gözlenebilir. TCMB açısından transfer düzeneğinin aktifliği için yurt içi ve yurt dışı para piyasası faiz oranlarının siyaset faiz oranına yakın düzeylerde gerçekleşmesi ve oynaklıkların düşük olması değerlidir.
Son devirde bilhassa yurt dışı faiz oranlarında değerli ölçüde bir stabilizasyon sağlandığı görülse de hala yurt içi para piyasası oranlarına kıyasla bir ölçü daha düşük seyrediyor. Türev düzenlemelerine dair gelişmeler bu durumda tesirli olabiliyor. Mali transfer düzeneğinin aktifliği açısından bu durum yakından takip ediliyor.
Soru: İşsizlik yüksek seviyede/gıda fiyatları çok pahalı/ KOBİlerin krediye ulaşımı artık daha sıkıntı… Bu siyaset faizini bu kadar yüksek tutarken dengelemeniz gereken riskleri nasıl etkiliyor?
Ağbal: Öncelikle şunu söz etmek isterim, salgının kısıtlayıcı tesirlerine karşın iktisat dördüncü çeyrekte güçlü bir performans gösterdi, üretim, yatırım, tüketim, ihracat ve ihtalat göstergeleri güçlü bir ekonomik aktiviteye işaret ediyor.
İçinde bulunduğumuz periyotta de ivme kaybı yaşasa da ekonomik aktivite genele yaygın gücünü koruyor.
Bu gelişmeler sanayi istihdamında çok güçlü bir toparlanmayı getirdi. Enflasyon üzerinde sıkılaşan finansal şartlara karşın güçlü talep şartları değerini koruyor.
KOBİ’ler dahil işletmeler pandemi devrinde oluşturulan güçlü genişletici kredi ve likidite şartlarının sağladığı imkanlardan yararlanmaya devam ediyor.
İçinde bulunduğumuz süreçte sıkı para siyaseti ve transfer düzeneği üzerinden oluşan finansal şartlardaki sıkılaşma iktisat üzerinde talep kanalı üzerinden daha ölçülü bir ekonomik aktivite seviyesine yönelimi sağlayacaktır.
Bu yönelim, bir taraftan dezenflasyonist etkiyi daha besbelli hale getirerek enflasyonu aşağı çekerken; öteki yandan finansal risklerin azalmaya başlaması ve iktisatta oluşacak istikrar beklentisi uzun üretim ve yatırım göstergelerinde olumlu bir yönelimi güçlendirecektir.
O açıdan, para siyasetine olan inancın artması ve beklentilerin kısa vadeden uzun vadeye dönmesi ile birlikte içinde bulunduğumuz süreç iktisatta üretim ve yatırımların arttığı ve istihdamın genele yaygın olarak iyileştiği bir görünüm arz edecektir.
Şayet bu süreci daima birlikte kararlı ve sabırlı bir formda yürütürsek iktisada olan itimat artıracağından yatırımlar ve üretim artacak böylelikle işsizlik azalacaktır. Enflasyon sepeti içinde değerli bir hisseye sahip olan besin fiyatları hem volatil olması hem de yüksek seyreden fiyatlama düzeyi nedeniyle enflasyon üzerinde en kıymetli risk olma özelliğini koruyor.
2021 yılında da enflasyon görünümü üzerinde kıymetli bir risk. Bu hususta alınması gerekli yapısal adımlar konusunda ilgili bakanlıklar çalışmalarını devam ettiriyor.
Besin ve Ziraî Eser Piyasaları İzleme ve Kıymetlendirme Komitesi kapsamında fiyatların takibi, kurumlar ortası işbirliği ve tahlil yollarının geliştirilmesi için ağır bir uğraş gösteriyoruz. Hatta bu kapsamda Bankamızda Besin ve Ziraî Eser Piyasaları Tahlil Müdürlüğü ismiyle bir ünite oluşturduk. Bu ünite fiyat istikrarı açısından kritik ehemmiyetteki besin ve tarım eserleri fiyatlarına dair bilgileri ayrıntılı ve vakitli olarak inceleyerek erken ikaz işlevi görecek.
Soru: Hükümete bu hususta ne tavsiye veriyorsunuz? Büyümeyi sürdürülebilir kılmak için nelerin dâhil olması gerekiyor ıslahatlara?
Ağbal: Bildiğiniz üzere, 11. Kalkınma planında verimlilik ve rekabeti merkeze alan bir büyüme ve kalkınma stratejisi benimsendi. Bu çerçevede, öncelikli kesimlerde yapısal dönüşüm içeren kapsamlı bir yol haritası ve hareket bütünlüğü oluşturuldu. Bu çerçevede atılan adımların hızlandırılması ve güçlendirilmesi çok değerli.
Öteki taraftan hükümetimiz tarafından açıklanacak olan ekonomik ve hukuk alanındaki ıslahatlarda çok kıymetli. Fiyat istikrarı sürdürülebilir büyümenin en değerli ön şartlarından birisi. Merkez Bankası olarak, üzerimize düşen bu sorumluluğun gereğini yerine getirebilirsek sürdürülebilir büyüme, istihdam, toplumsal refah ve adaletli gelir dağılımına en büyük katkıyı yapmış oluruz.
Soru: Sizce NPL’ler şu anda ne kadar acil bir sorun? Bu transfer düzeneğini nasıl etkiliyor? NPL’lerde 31 Haziran’a kadar uzatılan erteleme tekrar uzatılabilir mi?
Ağbal: 2019 sonunda %5.4 olan TGA oranı, büyük ölçüde kredi genişlemesi ve TGA sınıflama müddetlerinin uzatılması sonucu mevcut durumda %4.1’e geriledi.
Yakın izlemedeki kredilerin toplam kredilere oranı da 2019 yılsonundaki %11.1 düzeyinden 2020 yılsonu prestijiyle %10.3’e geldi. Salgının bankaların faal kalitesindeki olumsuz tesirlerinin nispi olarak hudutlu kalabilir.
BDDK’nın 2020 yılsonuna kadar geçerli olan ve kredi sınıflandırmasını esnekleştiren düzenlemeleri 2021 Haziran ayına kadar uzatması, gerçek bölüme ve bankalara esneklik kazandırdı.
2020 yılında taksit ötelemeleri ertelenen kredilerde Kasım ayından itibaren geri ödemelerin yüksek bir ödeme performansı ile başladığını görmekteyiz.
BDDK’nın kredi gecikme mühletleri ile ilgili esneklikleri kapsamında gecikme mühleti 90 günün üzerinde olan kredilerin TGA oranı üzerindeki tesirinin hudutlu kalacağını öngörüyoruz. Hasebiyle, getirilen esnekliklerin kaldırılması halinde bile etkin kalitesindeki bozulmanın hudutlu ve yönetilebilir seviyelerde kalabileceğini öngörüyoruz.
Ayrıyeten, bankalarımızın 2020 yılında kredi risklerine yönelik temkinli karşılık ayırma stratejisine devam ettiği ve yüksek seviyede karşılık ayırdığını da belirtmeliyiz.
Başka taraftan, pandemi şartlarında getirilen düzenleme esnekliklerinin kademeli olarak kaldırılması yeni kurallara ahengi kolaylaştıracaktır.
Soru: 235 milyar dolar rekor düzeydeki dolarizasyonda nasıl bir çözülme beklentiniz var? Sizce bu bahiste bir ilerleme kaydediliyor mu? Şu anda yoksa şimdi yapılması gerekenler var mı? TL’deki düşüşü dolarizasyonun çözülmesi olarak mı yorumluyorsunuz? Bilhassa bireysellerde dolarizasyondaki durum ne formda?
Ağbal: Mali duruşun sıkılaşması ve transfer düzeneğinin daha aktif çalışmaya başlaması ile birlikte, mali büyüklüklerin ve kredilerdeki artış suratının bariz halde yavaşladığını söyleyebiliriz.
2021 yılında da para arzı ve kredi genişlemesinin dezenflasyon sürecini, iktisadın iç ve dış istikrarını ve zıt dolarizasyonu destekleyecek seviyelerde kalmasını öngörüyoruz.
TCMB’nin fiyat istikrarı odaklı sıkı para siyaseti duruşu, enflasyona ait bekleyişleri çıpalayarak Türk lirasına olan itimadı artıracaktır. Enflasyondaki düşüş kurda istikrarın temin edilmesine katkı sağlayarak tasarruf sahiplerinin TL’ye yönelmesini teşvik edecektir. Hakikaten, Ocak ayının ikinci yarısından itibaren altın dâhil yabancı para mevduattaki artışın kayda bedel ölçüde yavaşladığını görüyoruz.
Kaynak: Reuters
Cumhuriyet
