Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine resmen geçilmesinden sonra Türkiye ekonomisindeki kriz daha da artarken, Nisan 2020’den bu yana yaşanan salgın da bu meseleleri büyüttü. Ayrıyeten AKP’nin ülke içinde ve dışında uyguladığı tansiyon siyaseti da süreci olumsuz etkiliyor. Dün açıklanan bir dizi data ise geçen kasım ayında iktisat idaresindeki “köklü” değişiliğin de tesirlerinin hudutlu olduğunu ortaya koydu:
– Sektörel inanç: TÜİK’in “Sektörel İtimat Endeksleri, Şubat 2021” raporuna nazaran mevsim tesirlerinden arındırılmış inanç endeksi şubat ayında ocak ayına nazaran hizmet kesiminde yüzde 1.4 ve inşaat dalında yüzde 1.3 azalırken, perakende ticaret bölümünde yüzde 0.4 arttı. Bu kapsamda gelecek üç aylık devirde hizmetlere olan talep beklentisi alt endeksi ise yüzde 3.1 azalarak 101.4 oldu. Perakende de gelecek üç aylık periyotta iş hacmi-satışlar beklentisi alt endeksi de yüzde 4 azalarak 112’ye indi. İnşaatta ise gelecek üç aylık devirde toplam çalışan sayısı beklentisi alt endeksi yüzde 3.6 azalarak 89.3 bedelini aldı. Bunlara rağmen Merkez Bankası’nın açıkladığı ve imalat sanayiindeki gelişmeleri gösteren gerçek kesim inanç endeksi ise Şubat 2021’de bir evvelki aya nazaran 2.3 puan artarak 109.3 oldu.
– Kapasite kullanımı: Yeniden Merkez Bankası’nın açıklamasına nazaran, imalat sanayii genelinde kapasite kullanım oranı (KKO), şubat ayında bir evvelki aya nazaran 0.5 puan azalarak yüzde 74.9 oldu. KKO Kasım 2020’den sonra düşüşe geçti. Ayrıyeten yeniden şubatta mevsimsel tesirlerden arındırılmış kapasite kullanım oranı da evvelki aya nazaran 0.1 puan azalarak yüzde 75.5 oldu.
– Çalışılan saat: TÜİK’in “İşgücü Girdi Endeksleri, IV. Çeyrek: Ekim – Aralık, 2020” raporuna nazaran sanayi, inşaat ve ticaret-hizmet bölümleri toplamında çalışılan saat endeksi, 2020 yılı IV. çeyreğinde 2019 yılın tıpkı çeyreğine nazaran yüzde 2.3 azaldı. Alt dallar incelendiğinde, bu endeks sanayi kesiminde yüzde 2, inşaat kesiminde yüzde 9.6 artarken, ticaret-hizmet kesimlerinde yüzde 7 azaldı. Çalışılan saat dataları, salgın nedeniyle başlatılan ve işçilerin düşük fiyat almasına neden olan “kısa” ya da “ücretsiz” çalışma üzere uygulamalarla daha değerli hale geldi.
– İhracatçı enflasyonu: TÜİK’in, “Yurtdışı Üretici Fiyat Endeksi, Ocak 2021” raporuna nazaran YD-ÜFE 2021 yılı ocak ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 1.37 düşerken, yıllık bazda yüzde 32.51 ve 12 aylık ortalamalarda yüzde 24.58 artış gösterdi. Endüstrinin iki bölümünün yıllık değişimleri ise madencilik ve taşocakçılığında yüzde 33.07, imalatta yüzde 32.49 artış olarak gerçekleşti.
2021 SOĞUMA YILI OLACAK
KPMG Türkiye’nin, üçer aylık devirlerle hazırladığı “Bakış” isimli raporunun yeni sayısında pandemi sonrası Türkiye iktisadına ait makro bilgiler değerlendirildi.
Rapora nazaran bilinmeyenle gayretle geçen 2020’yi, Türkiye müspet büyüme ile kapatacak olsa da bozulan dengelerin yerini bulması vakit alacak. Türkiye 2021’in birinci yarısını yüksek faiz ortamı ve ekonomik soğuma süreci ile geçirecek. Bu süreçte atılacak ıslahat adımları ise yılın geri kalanı ve daha uzun vade için kıymetli temel taşı olacak. Kısa vadeli öngörüler evvelki devirlere kıyasla görece olumlu olmakla birlikte salgında yeni dalgaların yaşanması ya da aşı sürecinin beklendiği üzere devam etmemesi üzere riskler kıymetini koruyor.
TURİST YÜZDE 71 AZALDI
Turizmde salgının olumsuz tesirleri devam ediyor. Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı ocakta yüzde 71.48 azalışla 509.787 kişi olurken konaklama dalında doluluk oranlarındaki gerilemede sürdü. Turizm Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran Türkiye’ye ocakta en çok ziyaretçi gönderen ülkeler sırasıyla Rusya, İran, Bulgaristan, Ukrayna ve Almanya oldu. 2020 yılında ise Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı yüzde 72’ye yakın geriledi.
OCAKTA DA OTELLER BOŞ KALDI
Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB) 2021’in birinci ayında otel doluluk oranlarının geçen yılın birebir ayına nazaran yüzde 52.7 azalarak yüzde 29 olduğunu açıkladı. İstanbul’da düşüş yüzde 60’ı buldu.
Tahlil şirketi STR tarafından TÜROB için hazırlanan “Ocak 2021 Ülke Performans Raporu”na nazaran doluluk oranları gerilerken, oda gelirleri de düştü. Buna nazaran Türkiye’nin oda bedeli geçen yıla nazaran yüzde 17.9 düşüşle 55 Avro oldu. Kesimde en kıymetli gelir kalemi olarak kabul edilen toplam oda sayısı üzerinden oda başı elde edilen gelirler ise yüzde 61.2 düşüşle 15.9 Avro oldu.
Yalnızca açık olan otellerin ortalaması dahil edilerek sağlanan ve süreksiz olarak kapalı olan otellerin hesaplamaya dahil edilmediği rapora nazaran kent bazında İstanbul’da Ocak 2021 otel dolulukları bir evvelki yılın tıpkı devrine kıyasla yüzde 60.3 azalarak yüzde 27.1 olarak gerçekleşti. İstanbul’da oda bedeli 72 Avro ile Ocak 2020’ye nazaran yüzde 12.4 geriledi. Oda başı elde edilen gelirlerde ise geçen yıla oranla yüzde 65.2 düşüş gerçekleşti ve 19.5 Avro olarak ölçüldü. Antalya’daki doluluklar yüzde 46.1 azalarak yüzde 30.4 oldu. Oda bedeli de yüzde 5.3 düşüşle 43.1 Avro olarak gerçekleşti.
Cumhuriyet
