Fransa Cumhurbaşkanlarından De Gaulle, savaş kahramanı büyük bir asker, örgütçü bir önder ve su katılmamış bir sağcı idi. “ ‘68’ gençlik hareketleri’’ onun cumhurbaşkanlığında patlak verdi. Hareketi bastırmak isteyen kolluk kuvvetlerine, De Gaulle’ün ve yönetici takımın reaksiyonu netti: Kendi çocuklarımıza ateş açamayız! Sonradan sokak protestoları çığrından çıktı, öbür bahis; ancak en azından ortamı yatıştırma bağlamında, De Gaulle yönetimi tahlilin bir modülü oldu, ülke seçime gitti, sürecin sonunda De Gaulle II. Dünya Savaşı’nda kazandığı yüksek onurla inzivasına çekildi, yönetim değişti.
EVVEL BİLİM VE KÜLTÜR
De Gaulle demişken diğer bir ünlü örnek şudur: Cezayir savaşı sırasında Fransız askeri gücünün sergilediği amansız şiddete Fransız aydınları karşı çıkarlar, en önde ünlü filozof ve edebiyatçı Sartre vardır. Sartre’ın susturulmasını isteyen çevrelere karşı De Gaulle’ün tavrı nettir: Sartre, Fransa’nın onurudur, ona dokunamayız! De Gaulle’ün kastettiği yalnızca Sartre’ın şahsı değvilayet, Fransa’nın kültürel birikimidir.
Her ülkede resmi ve gayri resmi şiddet damarları dünde vardı bugün de var. Lakin, “Aydınlanma’’ dediğimiz düşünsel hareketin vatanlarından biri olan Fransa’da, anılan dönemde (20. yüzyılın üçüncü çeyreğinde) ortalama Fransız yurttaşı, bir ülkenin çağlar akarken, “beka’’sını sağlayan birinci etmenin askeri güçten hatta ekonomik güçderi önce bilim, kültür ve sanat olduğunun farkındaydı. O nedenle, De Gaulle’ün “Sartre” derken sembollerle konuştuğunu kolluk güçleri ve halkın içindeki şiddete yakın ögeler anlayabilmişler ve ne Sartre’a ne de muhalif öteki bir aydına dokunmuşlardır.
KARANLIK TARAF…
Ülkemizde bayanlar salgın halinde öldürülüyorlar. Ülkemizde aydınlar her dönemde hırpalanıyorlar, iktidar tarafından ve kimi vakit da kitlelerin içinde kümelenmiş, bağımsız mı yoksa birtakım güç mercilerinin buyruğunda mı hareket ettikleri meçhul kimseler tarfından. “1993 Sivas irtica kalkışması’’nda yakılarak, dumandan boğularak can veren otuz küsur aydınınakıbeti ve bu ıstırap ve utanç dolu hadiseye bazılarının verdiği insanlıktan uzak reaksiyonlar unutulmamalıdır. Böyle bir coğrafyada ve tarih kesitinde hem bayan hem aydın birey topun ağzındadır. Bu böyle biline!
Âdetler ve ananeler mutlak şeyler değildir. Her vakit insancıl da değillerdir. Töre cinayetini aklı başında kim bugün onaylayabilir! Her lafa geleneğimiz diye başlayanlara töre cinayetlerini ve lisanımızın “Dayak cennetten çıkmadır” atalar sözünü anımsatırım, “eti senin kemiği benim” laflarımızı. Bugün demokrasiden yana olduğunu savlayan kim bu sözlere prestij edebilir!
Bizim geleneğimizin karanlık tarafı işte budur! Geleneğimiz, şiirden, musikiden, büyüklere hürmetten, konukseverlikten ibaret değildir ne yazık ki! Hiçbir ülkenin geleneği büsbütün temiz değildir! Geleneğin insani olmayan yanlarını dönüştürmek aydınların, hukukçuların, ve yöneticilerin görevidir.
Birleşmiş Milletler’in “Bayanlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığı Tedbire Sözleşmesi” ve “İstanbul Sözleşmesi” üzere yasa yüklü hukuksal metinler, işte bu gereksinimden doğmuştur. Bu ülkenin kurucusu ve büyük önderi Atatürk ve mesai arkadaşları, bayan bireyi köle durumundan yurttaş durumuna yükseltmeye çabalarken birtakım geleneklere karşı durmuşlardır; unuttuk mu! Besbelli unuttuk!
AYNASI İŞTİR KİŞİNİN…
Bayanlar Günü’nde bile bayanların katledildiği bir ülke haline geldik.
Daha fazla sayıda erkek cinayete kurban gidiyor demek, anlamsızdır. Gönül kimsenin kurban olmamasını ister, lakin faili ve kurbanı erkek olan cinayetlerin sebepleri sonsuz çeşitliliktedir. Bayanlar ise tek bir sebeple öldürülmekteler; kocanın ya da eski kocanın ya da babanın kendine yakın olan bayanı kendine ilişkin, her istediğini yapabileceği bir mal olarak görmesi ve bu mevzuda toplumun sessiz onayını, yani geleneği gerisinde hissetmesidir, bu sebep! Böyle vahim bir geleneğe isyan etmek aydın bayanın doğal işlevi, değil midir!
Ne demiştir edebiyat geleneğimizin ve devlet geleneğimizin ünlü ismi, Ziya Paşa: “Ainesi(aynası) iştir kişinin/Lafa bakılmaz.” Somut bayanları, şiddet damarlarının önüne atarsanız, söylediğiniz hoş sözler suya yazılmış demektir.
ERENDİZ ATASÜ
Cumhuriyet
