Getty Images
Bitcoin fiyatının yeni doruklara çıkması, kripto paralara duyulan ilginin artması, GameStop payındaki yükselişin Wall Street’i şaşkına çevirmesi…
Bütün bu gelişmeler dünya çapında küçük yatırımcıların sahneye çıkışının bir işareti olarak görülüyor.
Pay senedi, kripto para piyasaları, tahvil ve bono piyasalarında düşük meblağlarda yatırım yapan bireyler küçük yatırımcı olarak nitelendiriliyor.
Dünyada pandemiyle bir arada yükselişe geçen küçük yatırımcıların sayısı Türkiye’de de arttı; lakin farklı sebeplerle…
Merkez Kayıt Kuruluşu’nun Data Tahlil Platformu bilgilerine nazaran Ocak 2020’de 1 milyon 231 bin olan yerli pay senedi yatırımcısının sayısı bu yılın başında 2 milyon 156 bine çıktı.
Bu yüzde 75’lik bir artış demek.
Ekonomist Arda Tunca, bu durumu ‘muazzam bir sıçrama’ olarak nitelendiriyor.
Lakin bu artışa bakarak yatırımların tabana yayıldığının düşünülmemesi gerektiğini vurgulayan Tunca, küçük bir azınlığın pay senetlerinin ezici büyüklüğünü elinde tuttuğunu belirtiyor.
Türkiye’de, mevduat faizinin enflasyonun altında seyretmesi vatandaşların pay senedi ve kripto para üzere yatırım araçlarına dönmesine yol açtı.
Fakat uzmanlar ABD için balon ihtarında bulunurken Türkiye’de de piyasaların taşıdığı risklere vurgu yapıyor.
Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği İdare Şurası Lideri Attila Köksal, pay senedi ve kripto para piyasalarının yüksek oynaklık riskleri taşıdığını hatırlatıyor.
Köksal, “Bu piyasalarda daima alım-satım yapanlar istatistiki olarak birikimlerinin değerli bir kısmını hatta tamamını kaybedebilirler” ihtarında bulunuyor.
ABD’de 100 milyon kişi hesap açtı
ABD’de pandeminin vurduğu geçen yıl pay senedi endekslerinden biri olan S&P 500 yüzde 15 yükseldi.
ABD merkezli finansal hizmetler şirketi JMP Securities’e nazaran geçen yıl 100 milyon kişisel kullanıcı aracı şirketlerde bir hesap açtı.
Pandemide konuttan çalışan bireylerin dijital araçlara erişiminin yükselmesi, internet üzerinden yatırım yapmalarındaki artışın nedenlerinden biri.
Birebir vakitte online kumara gösterilen ilginin spor karşılaşmalarına orta verilmiş olmasıyla pay senedi piyasalarına yöneldiği yorumunu yapanlar da var.
Başka yandan konutta kaldığı sürece birikim yapan bireyler de yatırıma dönebiliyor.
‘Tercihten çok bir zorunluluk’
ABD’deki yeni yatırımcı sayısındaki artışı, ekonomik ve mali nedenlerle açıklamak mümkün.
Ekonomist Arda Tunca, bu gelişmenin bir tercihten çok mecburilik olduğunu söylüyor.
Tarih boyunca kriz periyotlarında pay senedi piyasalarının canlandığını söyleyen Tunca’ya nazaran kamu borçlanma faizlerinin ABD, Almanya ve İngiltere üzere ülkelerde negatif düzeye düşmesi bunda tesirli.
“Vade sonunda tasarruf sahibi faiz geliri elde edeceğine, faiz ödüyor” diyen Tunca, “Risk alabileceğini düşünen ve kısa vadeli alım satımlarla getiri elde etmek isteyen tasarruf sahipleri bir nevi ‘çaresizlikten’ pay senedi piyasasına ağır ilgi göstermeye başlıyor” açıklamasında bulunuyor.
‘Halen bir yatırımcı kitlesi yaratılmadı’
Türkiye’de vatandaşların yüzünü piyasalara dönmesinin nedeni ise gelişmiş ekonomilerden farklı.
“Gelişmiş ülkelerden farklı olarak Türkiye’de enflasyon ve faiz yükseldi lakin olumlu gerçek getiri zayıf” diyen Tunca, Türkiye’nin bu süreci Türk Lirası’nda kur krizinin gerçekleştiği 2018 yılından beri yaşadığını vurguladı.
Lakin Tunca, açılan yeni hesap sayısının yüksekliğine karşın hala bir yatırımcı kitlesinin yaratılmadığını aktarıyor.
“Yatırımcı sayısına bakarak sermaye piyasasının geliştiği ve sermayenin tabana yayıldığı söylenemez. Tam aksine ağırlaşma var” diyen Tunca’ya nazaran piyasanın yüzde 90’ı yüzde 1,5’in elinde.
Kısa vadeli yatırımlara ilgi
Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği İdare Şurası Lideri Attila Köksal, Türkiye’de yatırımcıların genelde kısa vadeli ve gereksinim durumunda çarçabuk elden çıkarabilecekleri varlıklara yatırım yapmayı tercih ettiklerini vurguluyor.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Finansal İstikrar Raporu datalarına nazaran finansal sitemdeki hanehalkı finansal varlıklarının %34’ü Türk Lirası mevduatta, %33’ü döviz mevduatta, %10’u altında, %7’si pay senetlerinde ve %6’sı Ferdi Emeklilik Sistemi’nde.
Köksal, “2020 boyunca Türk halkının en çok tercih ettiği yatırım araçlarının başında gelen mevduat faizlerinin enflasyon düzeyinin altında seyretmesi yatırımcıları alternatif yatırım araçlarına yönlendirdi” saptamasında bulunuyor.
Tıpkı vakitte Köksal’a nazaran gelişen finansal teknolojinin piyasalara ulaşmayı kolaylaştırması da bunda tesirli oldu.
Balon var mı?
Öteki yandan dünya çapında yeni yatırımcı sayısının yükselmesi ve pay senedi endekslerinde yaşanan artış, uzmanlarda balon tasasına neden oluyor.
New York Times gazetesine konuşan uzmanlar bu devri, 2000 yılının sonunda patlayan dot-com balonunun oluştuğu yıllarla kıyaslıyor.
1990’lı yıllarda teknoloji payları öncülüğünde pay senedi piyasalarında görülen yükseliş, 2000 yılı sonu prestijiyle pay senetlerinin aşağı çakılmasıyla sonuçlanmıştı.
Boston merkezli varlık idare şirketi Grantham, Mayo, Van Otterloo şirketinden Ben Inker gazeteye yaptığı açıklamada, “En azından ABD’de böylesine bir çılgınlık internet balonundan beri görülmedi” dedi.
Florida Üniversitesi’nden finans profesörü Jay Ritter da, “20 yıl evvelki üzere net bir balondan bahsedemeyiz; lakin o bölgeye yanlışsız yaklaşıyoruz” diyor.
Öbür yandan analistler, piyasalardaki bu itimat artışına karşın pay senetlerinin daha da yükselmesini beklemekte.
New York’taki varlık idaresi şirketi Spears Abacus’tan Jeb Breece, kimi pay senetlerinin hak ettiğinden daha pahalı olduğunu düşünse de portfolyosunda bir değişikliğe gitmiyor: “Bütün bu gelişmelerden dolayı endişeleniyorum, fakat bir yandan da neden dursun ki… Daha doruğa varmadık.”
“Çaresizliğin yarattığı bir balon”
Ekonomist Tunca bu tabloyu, “Çaresizliğin bir sonucu olarak finans piyasalarına artan ilginin yarattığı bir balon var ve bu balon aslında finans dalını gerçek bölümden uzaklaştırmış durumda” diyerek özetliyor.
Tunca’ya nazaran ABD üzere gelişmiş ülkelerde başlayacak olağanlaşma süreci piyasalarda dalgalanmalara yol açabilir, bu da Türkiye’nin de içinde olduğu gelişmekte olan ülke ekonomilerini etkileyebilir.
Bu yüzden ekonomistler yatırımcıların, uzmanlarla ve profesyonel portföy idaresi şirketleriyle çalışmanın ehemmiyetini vurguluyor.
Ekonomist Köksal, pay senedi piyasalarına yapılan yatırımın uzun vadede olumlu sonuçlar ürettiğini aktararak şuurlu olmanın ehemmiyetini vurguluyor:
“Hisse senetleri konusunda kâfi bilgi sahibi olmayan yatırımcıların birikimlerini profesyonel fon yöneticileri tarafından yönetilen yatırım fonlarına yönlendirmelerinde yarar var.”
Cumhuriyet
