Çanakkale zaferi, uzun yıllar yaşanan büyük askeri hezimetlerin akabinde Türklerde taze bir itimat ve gurur duygusu yaratmıştı. Osmanlılar, bir vakitler Truva atlılarının kaybettiği yerde savaşı kazanmıştı. Osmanlı entelektüel etraflarından Celal Nuri İleri’ye nazaran, Homeros, Türklerin, Çanakkale Boğazı’nda zaferini görmüş olsaydı, Truva’nın efsanevi kahramanlarını bir kenara bırakırdı. İleri, Yeni Mecmua mecmuasının Çanakkale Savaşı’na adanmış özel bir baskısında yer alan 1918 tarihli, “Gelibolu’daki Türkler ve Homeros” isimli makalesinde, Homeros’un ağzından Truva savaşçılarına şöyle seslenmekteydi:
Bundan bu türlü İlyada ve Odysseia kararsızdır. Burada, eski Dardanos ülkesinde, böylesine görkemli ve onurlu bir olaya, böylesine büyük bir savaşa ve harikulade bir savunmaya şahit oldum. Ah Truva’nın ünlü savaşçıları! Ataklarınız ne derece parlak olsa da Allahu Ekber nidalarıyla dünyanın en büyük ordularını şaşkınlık ve utanç içinde kaçmaya zorlayan Türklerin gayret ve çabalarının yanında epey sönük kalır! Ey rabler ve Truva halkı! Bu merasime artık bir son verelim ve yaklaşmakta olan Gelibolu zaferini seyredelim […]
Bu, Gelibolu ile Truva savaşlarının çarpıcı bir karşılaştırması ve Türklerin Truva savaşçılarıyla açık bir özdeşleştirilmesiydi, lakin ikincisi en son zaferle taçlanmıştı.
Celal Nuri İleri
GÖKTULGA: TRUVA HAYAL, GELİBOLU GERÇEK!
Müellif Fahri Celalettin Göktulga, Eldebir Mustafa isimli yapıtında, Homeros’u destanını değiştirmeye davet eder ve “Truva hayal gücü, Gelibolu ise gerçektir” der. Buna karşılık İhtifalci Mehmed Ziya, İlyada’daki çeşitli mitolojik figürleri, Çanakkale Savaşı sırasında kendilerini kanıtlayan ve insanlığın ebedi uygarlık sözlüğünde saygın ve görkemli bir yeri hak eden ‘asil ve güçlü Türkler’ ile birleştirir. Savaş sırasında Çanakkale Boğazı’nı ziyaret eden şair ve muharrir İbrahim Alaaddin Gövsa da kısa bir pasajla Truva’ya atıfta bulunur.
Çanakkale Savaşı’nı Truva Savaşı ile karşılaştıran yalnızca Türkler değildir; İngilizler, bölgeye gönderdikleri savaş gemisine, Truva’ya saldıran birleşik Yunan silahlı kuvvetlerinin kumandanı Agamemnon‘un ismini vermiştir ve savaş mühletince Truva Savaşından esinlenen askeri taktiklere başvurmuşlardır.
“BATI’DAN GELEN DÜŞMAN…”
Alman savaş muhabirlerinin günlükleri ve anıları da Truva ve Çanakkale Boğazı’nda yaşanan kahramanca direnişe dair değerli anekdotlar barındırmaktadır. Örneğin, 1916‘da bölgeyi ziyaret eden Alman gazeteci Paul Schweder, Truva Savaşı’nın efsanevi kahramanlarına atıfta bulunmuştu. Alman gazeteci Ernst Jäckh‘ın, 1915‘te Gelibolu’ya yaptığı ziyaretle ilgili rapor, Truva Savaşı ile Çanakkale savaşının canlı bir karşılaştırmasını içermekteydi. Jäckh, cephede Mustafa Kemal ile vakit geçirmiş ve ‘Aşil ile Patroclus‘un gömülü olduğu zirvede İngiliz savaş gemilerini” izlemişti.
Homeros, bizlere tarihin birinci kahramanlarını tanıtmıştı. Anadolu halklarının desteklediği bu yeni Truva savaşçıları da Çanakkale Boğazı’nı Batı’dan gelen düşmanlara karşı savunmuştu. Savaşın, Çanakkale Boğazı’nda ve Batılı ordulara karşı gerçekleşmesi, Türkleri, verdikleri savaşı çağdaş bir Truva Savaşı olarak görmeye yöneltmişti.
Ernst Jäckh
“YENİ BİR İLYADA ANTOLOJİSİ TARİHE GEÇTİ…”
Türkler, Çanakkale Boğazı’nın yeni kahramanlarıydı; İmparatorluğun dört bir yanından birlikler Anadolu’nun savunması için seferber olurken, bu yeni kahramanlar, düşmanı durdurmayı başarmıştı ve bu durum onları, Truva atlılarından daha da kahraman yapmaktaydı. Hem Osmanlıların hem de Müttefik kuvvetlerin büyük insani ve maddi kayıplarına karşın, Gelibolu zaferi Türklerin inancını artırdı ve cüretlerini pekiştirdi.
Bu savaş, daha sonra ismini daha da muzaffer bir kumandan olarak duyuracak olan Mustafa Kemal‘in önderliğindeki Türk Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcıydı. Çanakkale Zaferi, Türk Kurtuluş Savaşı’nda bir mihenk taşıydı. Osmanlılar, Çanakkale Boğazı’ndaki tüm başarılarına karşın Birinci Dünya Savaşı’nı kaybetti. İmparatorluk teslim olmaya zorlandı. Osmanlı İmparatorluğu, nihayet 31 Ekim 1918‘de Mondros Mütarekesi‘ni kabul ederek kendi mezarını kazdı. İngiliz gemisi HMS Agamemnon‘da imzalanan Mütareke, Osmanlı İmparatorluğu’nun sonunu işaret etmekteydi. Lakin çökmekte olan bir imparatorluğun çabası ve toplumun uğradığı tüm manevi ziyanların ortasında, 1918‘de, adeta yeni bir İlyada antolojisi tarihe geçti.
MUSTAFA KEMAL: TRUVA’NIN İNTİKAMINI ALDIK!
Çanakkale, bir ulusun anılarını barındıran tarihi bir yer olmanın çok ötesinde ülkenin kimliğini tanımlar. Hakikaten Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında ve çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin yükselişinde, Türk milliyetçiliğinin ve kolektif hafızanın gelişmesinde kilit rol oynamıştır.
Çanakkale harekâtı ile Truva yeni bir boyut kazanmış, Türkiye Cumhuriyeti ve onun kurucusu Mustafa Kemal Paşa’nın kahramanlık öyküsünde seçkin yerini almıştır. O denli ki, Mustafa Kemal, 1922‘de yaşanan Türk-Yunan Savaşı‘nın son muharebesinde silah arkadaşlarına şöyle seslenmiştir:
“Truva’nın intikamını aldık!”
***
Kaynak: Günay Uslu, “Homeros, Truva ve Türkler” Amsterdam Üniversitesi Yayınları
HMS Agamemnon Gemisi
Cumhuriyet
