Getty ImagesZorlu hayatı, uğraşı ve bakış açısıyla nesillerce bayanı etkiledi
“Bana ‘Sen yırtıcı ve tehlikeli bir kadınsın’ dediler. Ben gerçekleri söylüyorum. Gerçekler yırtıcı ve tehlikelidir.”
89 yaşında hayatını kaybeden Mısırlı önde gelen hekim, feminist ve muharrir Nawal El Saadawi’nin sözleriydi bunlar. bu türlü diyor.
El Saadawi, onlarca yıl kendi hayat kıssasını ve bakış açısını, romanları, makaleleri, otobiyografik yazıları ve çok sevilen sohbetlerinde paylaştı.
Can acıtıcı şeyleri açıkça tabir etmekteki hamaseti ve bayanların siyasi ve cinsel haklarını ilerletme çabasındaki ısrarıyla jenerasyonlar uzunluğu çok sayıda bayana ilham verdi.
Lakin birebir vakitte hamaseti yüzünden öfkeli reaksiyonların, vefat tehditlerinin amacı oldu hatta mahpusa atıldı.
Arkadaşı ve tercümanı Omnia Amin 2020 yılında BBC’ye verdiği mülakatta onun için “Savaşçı bir ruhla doğmuş. Onun üzere beşerler çok az” demişti.
Getty Images2011 yılında Tahrir Meydanı şovlarını ve bankacılık krizini izleyen Londra İşgal Hareketi’ne de katılmıştıAilesi onu 10 yaşında evlendirmek istedi
1931 yılında Kahire yakınlarında bir köyde, ailesinin dokuz çocuğunun ikincisi olarak doğdu.
Babası düşük maaşlı bir memurdu fakat annesi güçlü bir aileden geliyordu.
Ailesi onu 10 yaşında evlendirmeye çalıştı lakin direnince annesi onu destekledi.
Birinci romanını 13 yaşında yazan El Saadawi, anne ve babasının onu okumaya teşvik ettiğini muharrir. Ama küçük yaştan itibaren kız çocuklarının erkek çocuklarından ‘daha az değerli’ olduğunu fark eder. Sonraki yıllarda, babaannesi ona “Bir oğlan çocuğu 15 kıza bedeldir. Kız çocuğu yıkımdır” dediğinde nasıl ayağını öfkeyle yere vurduğundan bahsetmişti.
Mütercimi Omnia Amin, “Yanlışı gördü ve itiraz etti. Nawal yanlışa sessiz kalamaz” demişti.
Getty Images1986’da çekilmiş bir fotoğrafıEl Saadawi’nin acı çocukluk öykülerinden biri de, 6 yaşındayken “kadın sünneti” denen cinsel organ tahribatına maruz bırakılmasıdır.
“Havva’nın Saklı Yüzü” isimli kitabında, banyoda yere yatırıldığını ve annesi de başında beklerken, bu vahim acılı sürece maruz bırakıldığını anlatır.
Hayatı boyunca bayan cinsel organının kesilmesi geleneğine karşı kampanya yürüten El Saadawi, bunun bayanları baskı altında tutmanın araçlarından biri olduğunu savundu.
2008 yılında Mısır “Kadın sünnetini” yasakladı lakin El Saadawi yasa dışı olarak yaygın biçimde sürdürülen bu uygulamaya karşı çabasını sürdürdü.
Hekim, Kamu Sıhhati Müdürü oldu
El Saadawi 1955 yılında Kahire Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu ve daha sonra psikiyatri kolunda uzmanlaştı.
Mısır hükümetinde Kamu Sıhhati Dairesi Müdürü oldu lakin 1972 yılında, bayan sünneti ve bayanların cinsel ömürlerinin baskı altına alınmasına karşı görüşlerini lisana getirdiği “Kadın ve Seks” isimli kitabının yayınlanması akabinde bu misyondan alındı.
Bundan birkaç yıl evvel yayınını başlattığı Sıhhat isimli mecmua de 1973 yılında kapatıldı.
Lakin yazmaya ve konuşmaya devam etti.
1975 yılında dünya çapında milyonlarca satan “Sıfır Noktasındaki Kadın” isimli kitabı basıldı. Gerçek bir hayat öyküsüne dayanan kitapta, El Saadawi cezaevinde idam hücrelerinde kalan bir bayanı anlatıyordu.
1977 yılında “Havva’nın Bâtın Yüzü” kitabı yayınlandı. Köylerde doktorluk yaparken karşılaştığı cinsel suistimal, taciz olayları ve “namus cinayetleri” ile fuhuşu anlattığı bu kitabı büyük reaksiyon yarattı ve Arap kadınıya ilgili “önyargıları” artırmakla da suçlandı.
Cezaevinde tuvalet kağıtlarına yazdı
El Saadawi 1981 yılında Enver Sedat’ın devlet başkanlığında muhaliflere karşı yürütülen operasyonlar kapsamında tutuklandı ve üç ay cezaevinde kaldı.
Cezaevindeyken anılarını, tutuklu bir seks emekçisi bayanın kendisine temin ettiği göz kalemiyle tuvalet kağıdına yazdı.
Arkadaşı ve tercümanı Omnia Amin, “Başkalarının yürek edemediği şeyleri yapıyordu fakat bunlar onun için olağandı. Kuralları, kanunları çiğneyip çiğnenemek değil gerçeği söylemek kıymetliydi onun için” diyor.
Enver Sedat’ın suikast sonucu öldürülmesinden sonra El Saadawi hür bırakıldı. Ancak yazdıkları daima sansürlendi ve kitapları yasaklandı.
İzleyen yıllarda radikal dincilerden vefat tehditleri aldı, hakkında davalar açıldı, sonunda ülkesinden çıkmak zorunda kaldı ve ABD’de sürgün hayatı yaşamaya başladı.
Burada dini, sömürgeciliği ve “Batı’nın ikiyüzlülüğünü” hedeflemeye devam etti. Müslüman bayanların peçe takmasına karşı çıkarken birebir vakitte tertibin bayanları nesneleştirdiğini söyleyerek makyaja ve açık giysilere de itiraz ediyor ve yer yer öteki feministleri de kızdırıyordu.
Kitapları 40’tan fazla lisana çevrildi
El Saadawi çok kişiyi öfkelendirmiş olabilir lakin memleketler arası seviyede çok büyük tesir ve şöhret sahibi oldu, kitapları 40’tan fazla lisana çevrildi.
Londra’daki temsilcisi, Britanyalı muharrir ve yayıncı Kadija Sesay “İnsan onunla siyaseten her vakit hemfikir olmayabilir ancak bana en çok yazdıkları, ulaştığı muvaffakiyet ve bunun bayanlar için manası ilham veriyor. Bilhassa de Afrikalı bir bayansanız, beyaz olmayan bir bayansanız, onun yazdıklarından etkilenmeniz kaçınılmaz” diyor.
Nawal El Saadawi’ye dünyanın dört bir yanında farklı üniversiteler tarafından fahri unvanlar verildi ve Time mecmuası 2020 yılında onu “Yılın 100 Kadını” listesine alıp, fotoğrafını kapak yaptı.
Lakin ünlü müellif bir şeyi başaramadı.
Tercümanı Omnia Amin, “Tek düşü ya da umudu Mısır’da kabullenilmekti. Dünyanın her yerinde kıymeti kabul edildi lakin kendi ülkesinden hiçbir şey alamadı” diyor.
Mısır’a dönüşü: Tahrir Meydanı’ndaydı
El Saadawi 1996 yılında çok sevdiği ülkesi Mısır’a geri döndü ve kısa müddette ortalık karıştı.
2004 seçimlerinde devlet başkanlığına adaylığını koydu, 2011 yılında Hüsnü Mübarek idaresine karşı sokaklara dökülenlerle birlikte Tahrir Meydanı’ndaydı.
Son yıllarını oğlu ve kızının yakınında Kahire’de geçirdi.
Mısır gazeteleri vefat haberini verirken Facebook sayfasında Arapça “Nawal El Saadawi….. Güle güle” yazdı.
Omnia Amin, “Çok ceza çekti. Jenerasyonlar uzunluğu bayanları etkiledi. Gençler idol arar. O bu rol için öne çıkıyordu” diyor.
Kadija Sesay da onun öteki bayanların hikayelerini dinlemeyi ve onlarla tecrübelerini konuşmayı ne kadar sevdiğini hatırlıyor:
“Bu kadar ünlü olup da bu kadar verici olan fazla insan tanımıyorum. Ancak o hiç kimsenin kahramanı olmayı istemedi. Her vakit ‘Kendinizin kahramanı kendiniz olun’ kederi.”
Cumhuriyet
