Türk sinemasının ‘Çirkin Kral’ lakaplı sanatkarı Yılmaz Güney, doğum gününde anılıyor. 1 Nisan 1937 tarihinde dünyaya gelen ve 9 Eylül 1984’de ömrünü yitiren Yılmaz Güney, oyunculuğun yanı sıra direktörlük, senaristlik ve müelliflik da yaptı. Güney, ayrıyeten Cannes Sinema Şenliğinde mükafata layık görüldü. Yol, Sürü, Umutsuzlar, Baba, Ağıt, Telaş üzere sinemalarıyla ismini unutulmazlar ortasına yazdırdı.
İşte Cannes ödüllü usta sanatçı Yılmaz Güney’in hayatı…
Güney, 1 Nisan 1937 tarihinde Yenice, Yüreğir, Adana’da dünyaya geldi. Yılmaz Güney’in gerçek ismi Yılmaz Pütün’dür. Kendi tabirine nazaran Pütün, kırılması sıkıntı sert meyve çekirdeği demektir. Köylü bir ailenin iki çocuğundan biri olarak dünyaya gelmiştir. Zaza kökenli babası Siverek’in Desman köyünden olup, Kürt kökenli annesi Muş’un Varto ilçesindendir. Kendisi Adana’da büyümüş ve Adana birçok sinemasına husus olmuştur. Adana’da bir müddet Kemal ve And Sinema şirketlerinin bölge temsilcisi olarak çalışmıştır. Üniversite okumak üzere İstanbul’a gitmiş Atıf Yılmaz ile tanışmıştır. Bu süreçte bir yandan da öyküler yazmıştır. Daha sonra Atıf Yılmaz’ın da dayanağıyla sinemada çalışmalarına başlamıştır.
SİNEMAYA BAŞLAMASI
Yılmaz Güney, 1959 yılında Atıf Yılmaz’ın direktörlüğünü yaptığı Bu Vatanın Çocukları ve Alageyik isimli sinemaların hem senaryosunu müellif hem de sinemalarda rol alır ve oynar. Karacaoğlan’ın Karasevdası’nda da direktör yardımcılığı yapar. Yeni Ufuklar ve On Üç üzere mecmualara de hikayeler yazan Yılmaz Güney, bir hikayesinde komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle yargılanır ve 1961 yılında bir buçuk yıl mahpus cezasına mahkûm olur.
İki yıl sonra tekrar kaldığı yerden devam eden Yılmaz Güney, o periyotta daha çok macera sinemaları çeker. Sinemalarında ezilen, hor görülen bir “Anadolu çocuğunun” otoriteye başkaldırısı vardır. Bu devirde Nahoş Kral lakabını alır. Bu devirdeki en kıymetli Lütfü Akad’ın yönettiği ve kendisinin yazdığı bir sinema olan Hudutların Kanunu’dur. Bu devir boyunca oyunculuğunu geliştiren Yılmaz Güney, abartısız ve yalın oyunculuk anlayışı bu devirde artık oturtmuştur.
CEZAEVİ YILLARI
Yılmaz Güney, 1971 yılında Efraim Elrom’un öldürülmesinden sorumlu olan başta Yetenekli Çayan olmak üzere öbür Türkiye Halk Kurtuluş Partisi üyelerini sakladığı münasebet gösterilerek 2 yıl mahpusa ve sürgüne mahkûm edildi. Yılmaz Güney içeride kaldığı müddet boyunca sinema ve sanat ile ilgili fikirlerini; şiir ve hikayelerini o periyotta çıkarmaya başladığı Güney mecmuasında yayınlamıştır. 1974’te cezaevinden çıktı. İki yıldan fazla cezaevinde kalan Yılmaz Güney tıpkı yıl Arkadaş sinemasını çekti. Tekrar tıpkı yıl Tasa isimli sineması çekerken Yumurtalık ilçesindeki bir gazinoda ilçe yargıcı Sefa Memnun’u öldürmekten tutuklandı ve 25 Ekim’de Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde başlayan yargılamaların sonucu 13 Temmuz 1976’da 19 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
Beş yıl mahpus yattıktan sonra 9 Ekim 1981 tarihinde müsaadeli olarak çıktığı Isparta Yarı Açık Cezaevinden yurt dışına firar etti. Yılmaz Güney’in mahpustan kaçışı da sinemalarını anımsatmıştır. Mahpusa girmeden evvel çekmiş olduğu Şeytanın Oğlu sinemasında, bir günlük bayram müsaadesinde dışarı çıkan ve kayıplara karışan bir adamın öyküsünü anlatmıştır. Sinemasına emsal bir yaşantı deneyim etmiştir. Bir günlük müsaade ile mahpustan çıkan Güney, Antalya’nın Kaş ilçesinden Yunanistan’a bağlı Meis adasına, oradan da İsviçre’ye kaçmıştır. Daha sonra Fransa’ya geçer ve ömrünün geri kalanını orada geçirir.
YOL SİNEMASI CANNES’TA ÖDÜL ALDI
Cezaevinde sinema ile olan ilgisi devam etti. Bu periyotta yazdığı Zeki Ökten tarafından çekilen Sürü ve yurt dışında ve yurt içinde büyük ilgi gören ve Şerif Gören tarafından Yol çekildi. Cezaevindeyken GÜNEY isimli bir sanat-kültür mecmuası çıkardı. Yol’un kurgusunu tekrar yaptı ve Cannes Sinema Şenliği’nde ödül aldı. Yurt dışına gittikten sonra Fransa’da Duvar sinemasını çekti. Güney’in, 1976 yılında Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi’nde tanıklık ettiği, çocuklar koğuşunda çıkan ve tüm cezaevine yayılan bir isyanın sinemaya aktarıldığı Duvar onun son sineması olmuştur.
Güney, birinci resmi eşi Nebahat Çehre ile 1966’da bir birlikteliğe başladı, 1968’de çift boşandı. İkinci evliliği ise 1970’den vefatına kadar Fatoş Güney’le (Jale Fatma Pütün) olmuştur, doğan çocuklarına Yılmaz ismini vermişlerdir. 1963-66 yıllarında Birten Ünal’dan Elif (d. 1966) isimli bir kızı vardır.
Son yıllarını Paris’te geçiren Güney, mide kanseri hastalığı nedeniyle 9 Eylül 1984 tarihinde 47 yaşında ömrünü yitirdi. Mezarı Paris’te bulunan Père Lachaise Mezarlığı’nda 62. kısımda bulunmaktadır.
SİNEMALARINDAN KİMİLERİ
– Yol
– Umut
– Duvar
– Sürü
– Hudutların Kanunu
– Yakışıksız Kral Affetmez
– Seyyit Han (Toprağın Gelini)
– Bir Nahoş Adam
– Arkadaş
– Baba
– Kaçaklar
– Umutsuzlar
– Acı
– Adana-Paris
– O’na Yakışıksız Kral Derlerdi
– Zavallılar
– Yarın Son Gündür
– Berbat ve Yiğit
– Silah ve Namus
KİTAPLARI
– Boynu Bükük Öldüler (1971)
– Ağıt
– Arkadaş
– Sürü
– Salpa (1975)
– Mevt Beni Çağırıyor Gençlik Hikayeleri
– Acı
– Sonsuz Bekleyiş Otuz Yılın Şiirleri
– Yol
– Sanık
– Hücrem
– Soba, Pencere Camı ve İki Ekmek İstiyoruz
– Oğluma öyküler
– Zavallılar
– Sen ve ötekiler
Cumhuriyet
