Getty Images
COVID-19 salgınına karşı aşı üretme yarışı tüm dünyada sürüyor. Acilen her gün farklı kaynaklardan aşının sonbahar aylarında hazır olacağına dair haberler yayınlanıyor.
Evet bu beklentiler ne kadar gerçekçi? Aşı geliştirme sürecini ve potansiyel aşı adaylarının yeni durumunlarını inceledik.
COVID-19 AŞISINDA NE DURUMDAYIZ?
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) datalarına nazaran Covid-19 için 15 Temmuz 2020 tarihi itibariyle aralarında Türkiye’nin de olduğu ondan fazla memlekette yekun 163 aşı çalışması devam ediyor.
Bunların 23 tanesi klinik araştırma aşamasını geçti ve kişiler üzerinde deneniyor.
BBCTürkiye’den Boğaziçi, Ege, Ankara, Ortadoğu Teknik, 9 Eylül, Selçuk ve Acıbadem üniversiteleri de aşı geliştirme yarışına dahil olan kurumlardan.
Şimdi klinik araştırma aşamasında olan bu aşıların bir kısmı DNA bazlı, bir kısmı da öldürülmüş ya da zayıflatılmış virüs kullanıyor.
Dünyadaki aşı çalışmaları arasında, binlerce istekli ile gerçekleştirilen üçüncü faza geçen yalnızca 3 aşı adayı var.
Oxford Üniversitesi ve AstraZeneca paydaşlığıyla geliştirilen aşı ile Çin’deki Sinovac tarafından geliştirilen aşılar, Temmuz ayında bu deneylere başladığını duyurdu.
RNA bazlı aşı üreten ABD merkezli Moderna ise 30 bin istekli ile bu deneylere Temmuz ayı ahir başlayacağını açıkladı.
BBCCovid-19 aşısında nasıl devir kazanıldı?
Dünyada COVID-19 salgınını daha süratli müddette denetim altına almak için birtakım aşamalar eş vakitli yürütülüyor.
Birtakım şirketler ise şimdi klinik araştırma sürecinin başındayken bile üretim ve lojistik için ön çalışmalara başlamış durumda.
COVID-19 aşısı çalışmaları başladığında kimi kurumlar daha evvelki çalışmalarını (SARS, MERS) bu yeni tipteki Koronavirüs (SARS-CoV-2) için adapte edebildi ve araştırma aşamalarını rekor müddette geçebildi. Zira COVID-19 , daha evvel aşı çalışmaları başlayan vesair koronavirüslerle tıpkı aileden.
BBCKazanılan devrana karşın aşının tüm dünyaya ulaşabilmesi için biraz daha beklemek gerekecek.
Bu aşı adayları beşerler üzerindeki deneyleri muvaffakiyetle tamamlasalar bile onay ve üretim sürecinin de muayyen bir mühlet alabileceği düşünülüyor.
Bunun yanında, salgın tüm dünyaya yayıldığı için tarihte birinci sefer bu ölçekte bir lojistiğe muhtaçlık duyulacağı için, aşı için gerekli hammadde temini ve aşının dünyaya dağıtımı da şimdilik soru işaretleri ile dolu.
AŞILAR NASIL ÜRETİLİYOR?
Günümüzde çağdaş aşıların geliştirilmesi için iki temel kriter var; güvenlik ve aktiflik.
Bir aşının tehlikeli bir yan tesirinin olmadığını ve hedeflenen illete karşı bağışıklık sağladığını gösteren bu iki kriterin sağlanabilmesi için çok titiz ve uzun bir çalışma süreci gerekiyor.
Akademik araştırma ile başlayan bu süreç, laboratuvar ortamında yapılan araştırma ve deneylerle devam ediyor. Klinik deneyler ve akabinde onay ve üretim aşamaları, en nihayetinde dağıtım ve aşılama aşamaları ile son buluyor.
Uzun ve zahmetli olan bu süreç ortalama 10-15 yıl olarak kabul ediliyor.
BBCTarihte daha evvel geliştirilen aşılara bakıldığında en süratli üretilen aşının dört yılda geliştirilen kabakulak aşısı olduğunu görüyoruz.
Birtakım aşıların geliştirilme süreci devam ediyor. Örneğin HIV’e karşı 40 yılı aşkın vadedir tesirli bir aşı şimdi bulunamadı.
BBCSalgın üzere harika durumlarda aşı üretim sürecinin kısaltılması için çok önemli maddi kaynağa ve araştırmacıya muhtaçlık duyuluyor.
Maddi zayıflık ya da salgının yavaşlaması sebebiyle kimi aşı çalışmaları da yarım kalıyor.
Covid-19 salgınının, kullanılan yeni tekniklerle, tarihte daha evvel görülmemiş bir araştırma ve üretim sürecinin yaşanmasına sebep olduğu ve aşı üretiminde yeni bir çığır açacağı bilim çevrelerince öngörülüyor.
Cumhuriyet
