“İstanbul Sözleşmesi” olarak bilinen, “Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Savaşa Dair Avrupa Kurulu Sözleşmesi” bir müddettir kimi bölümlerin saldırısı altındaydı.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Kısmı talebesi Pınar Gültekin’in eski erkek arkadaşı Cemal Metin Avcı tarafından öldürülmesinin akabinde akit yine gündeme geldi. Pekala son devirde çokça tartışılan ve başta iktidar etrafı olmak üzere birtakım bölümler tarafından “aile kurumunu yıkıyor” üzere söylemlerle kaldırılması gündemde olan mukavele nedir, unsurları nelerdir?
1- İstanbul Mukavelesi Nedir?
İstanbul Akdi milletlerarası hukukta, şiddetin bayan erkek eşitsizliğinin ve bayanlara karşı yapılan ayrımcılığın bir sonucu olduğunun vurgulandığı birinci Kontrattır.
İstanbul Mukavelesi fizikî, cinsî, ekonomik ve duygusal şiddet her cins şiddetle savaş konusunda “Önleme, Müdafaa, Kovuşturma ve Destek Politikalarından” oluşan dört temel yaklaşım içeren birinci Mukavelesidir.
İstanbul Kontratı, tıpkı devirde şiddetle savaşta bağımsız bir izleme mekanizması bulunan ve yaptırım gücü olan bağlayıcı birinci Mukaveledir.
2- Ismi neden İstanbul Mukavelesi?
Avrupa Kurulu tarafından hazırlanan “Kadına Yönelik Şiddetin ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Uğraşa Dair Sözleşme” Kurulun 11 Mayıs 2011 tarihinde İstanbul’da yapılan bir içtimasında imzaya açılmıştır. Bu nedenle milletlerarası hukukta İstanbul Akdi olarak anılmaktadır.
Kontrat 1 Ağustos 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye Mukaveleyi birinci imzalayan ve birinci onaylayan memlekettir. Bu nedenle Türkiye, en başta bayana yönelik her türlü şiddeti önlemek ve bununla uğraş etmek için devlet çapında tesirli, kapsamlı ve birbiriyle koordinasyonlu siyasetler pratik yükümlülüğü altına girmiştir.
Bir insan hakkı ihlali olan bayana yönelik şiddetin önlenmesi açısından İstanbul Akdi büyük değer taşıyor.
3- Mukavelenin hedefi ne?
– Bayanları her türlü şiddete karşı korumak ve bayana karşı şiddeti ve aile içi şiddeti önlemek, kovuşturmak ve ortadan kaldırmak;
– Bayana karşı her türlü ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına ekte bulunmak ve bayanları güçlendirmek de dahil olmak üzere, bayanlarla erkekler arasında kıymetli ölçüde eşitliği yaygınlaştırmak;
– Bayana karşı şiddet ve aile içi şiddetin tüm mağdurlarının korunması ve bunlara yardım edilmesi için kapsamlı bir çerçeve, siyaset ve önlemler tasarlamak;
– Bayana karşı şiddeti ve aile içi şiddeti ortadan kaldırma emeliyle milletlerarası işbirliğini yaygınlaştırmak;
– Bayana karşı şiddet ve aile içi şiddetin ortadan kaldırılması için bütüncül bir yaklaşımın benimsenmesi maksadıyla kuruluşların ve kolluk kuvvetleri ünitelerinin birbiriyle tesirli bir biçimde işbirliği yapmalarına destek ve yardım sağlamak.
4- Yükümlülükleri neler?
– Taraflar bayanların daha aşağı seviyede olduğu mütalaasına yahut bayanların ve erkeklerin toplumsal olarak klişeleşmiş rollerine dayalı ön yargıların, törelerin, geleneklerin ve öbür pratiklerin kökünün kazınması gayesiyle bayanların ve erkeklerin toplumsal ve kültürel davranış kalıplarının değiştirilmesine yardımcı olacak önlemleri alacaklardır.
– Taraflar rastgele bir gerçek yahut hükmi şahsiyetin bu Akdin kapsamında kalan her türlü şiddet aksiyonunu önleyecek gerekli yasal ve gayrı önlemleri alacaklardır. Bu kısım uyarınca alınan tüm önlemlerle, belli kaideler nedeniyle hassas konuma gelmiş kişilerin muhtaçlıkları göz önüne alınacak ve karşılanmaya çalışılacak ve tüm önlemlerin merkezinde mağdurların insan hakları nokta alacaktır.
– Taraflar münhasıran gençler ve erkekler olmak üzere, topluluğun tüm bireylerinin bu Akit kapsamındaki her türlü şiddet hadisesinin önlenmesine etkin bir biçimde ekte bulunmasını teşvik etmeye yönelik gerekli önlemleri alacaktır.
– Taraflar kültür, töre, diyanet, gelenek yahut kelamda “namus” üzere kavramların bu Ahit kapsamındaki rastgele bir şiddet fiiline münasebet olarak kullanılmamasını temin edeceklerdir.
– Taraflar bayanların güçlendirilmesine yönelik program ve faaliyetlerin yaygınlaştırılması için gerekli önlemleri alacaklardır.
5- Türkiye, Mukaveleyi feshedebilir mi?
İstanbul Kontratı, memleketler arası bir akit, bir Avrupa Kurulu Kontratı. Bu nedenle, Türkiye Avrupa Kurulu Umum Sekreteri’ne yapacağı bir bildiriyle “ben bu Mukaveleyi uygulamak istemiyorum” demesi mümkün (md.80).
Lakin, İstanbul Barosu Lider Yardımcısı Av. Nazan Moroğlu’na nazaran,Türkiye olarak İstanbul Kontratına artık taraf devlet değilim demek, bunun ne meale geldiğini yurt içinde ve yurt dışında anlatabilmek, haklı bir münasebete dayandırabilmek mümkün değildir.
6284 SAYILI KANUN Moroğlu’na nazaran, İstanbul akdini feshetmek demek, bayanlara karşı şiddete, bu insan hakları ihlaline göz yummak demek ve birebir devirde 6284 sayılı Kanunu da işlevsiz bırakmak demek.Çünkü Kanunun uygulanmasında ve gereken destek hizmetlerinin sunulmasında İstanbul Mukavelesine atıf yapılıyor. 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Gaye, kapsam ve temel unsurlar UNSUR 1 – (1) Bu Kanunun maksadı; şiddete uğrayan yahut şiddete uğrama tehlikesi bulunan bayanların, çocukların, aile bireylerinin ve tek taraflı ısrarlı takip mağduru olan şahısların korunması ve bu şahıslara yönelik şiddetin önlenmesi emeliyle alınacak önlemlere ait tarz ve esasları düzenlemektir. (2) Bu Kanunun uygulanmasında ve gereken hizmetlerin sunulmasında aşağıdaki temel prensiplere uyulur: a) Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası akitler, münhasıran Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Savaşa Ait Avrupa Kurulu Akdi ve yürürlükteki gayrı kanuni düzenlemeler esas alınır. b) Şiddet mağdurlarına verilecek destek ve hizmetlerin sunulmasında temel insan haklarına dayalı, bayan erkek eşitliğine hassas, toplumsal devlet prensibine elverişli, adil, tesirli ve süratli bir metot izlenir….. |
Cumhuriyet
