Oxfam bilgilerine nazaran dünyanın en düşük gelirli 73 ülkesinin toplam borcu 33,7 milyar doları aşmış durumda. Toplam aylık ödemeleri 2,8 milyar doları bulan bu yükün 25 milyar doları ticari bankalar, çok uluslu kuruluşlar ve yatırım fonlarından oluşan bir dizi yatırımcıya borçlanılmış durumda. Düşük gelirli ülkelerin yalnızca Dünya Bankası’na 4 milyara yakın borcu bulunuyor.
“Krizden evvel birçok az gelirli ülke borç geriliminin eşiğindeydi,” diyen Center for Küresel Development üyesi Scott Morris, bu ülkelerin bugün iflas etmeye yakın seyrettiğini vurguluyor.
Borç krizine saplanmış ülkelerin başvurabileceği yolların başında yüksek gelirli ülkelerden alınabilecek hükümet borçları, IMF ve Dünya Bankası gibisi çok uluslu kuruluşlar ve özel bankalar geliyor. Geçtiğimiz haftalarda G-20 toplantısında da yer verilen borç hafifletme tartışmaları bir sonuca ulaşamamış, az gelirli ülkelerin birçoğunu hayal kırıklığına sevk etmişti.
“ÜLKELER OLDUKLARINDAN SIKINTI DURUMDA KALMAMALI”
BloombergHT’ye konuşan Morris’e nazaran çıkış yolunu ararken ülkeler ortasında ayrım yapmak değerli. “Uluslararası finansal piyasalara erişimi olan ülkeler bu erişimi müdafaaya çalışıyor. Lakin bilhassa ikili borçlarda bu ülkeler olduklarından da sıkıntı durumda kalmamalı. G20 ülkeler kendi ortalarında daha iyi koordine olmalı ve hem şeffaf, hem de durumu eskisinden daha iyiye götürebilecek tahliller bulmalı,” diyen Morris, düşük gelirli ülkelere sağlanan finansmanın da artması gerektiği görüşünde.
Dünya Bankası Lideri David Malpass de 23 Temmuz’da Bloomberg International’a verdiği açıklamalarda benzeri bir rota çizmiş, bilhassa Çin ve ABD gibisi büyük borç verenlerin tüm alacaklarının geri aldıkları bir planın muhtaçlık halindeki ülkeleri borçlarının hafifletmediğini, yalnızca ertelediğini vurgulamıştı.
Morris bilhassa pandemi sürecinin borç hafifletmeleri daha da kritik hale getirdiği görüşünde. Morris, “Kriz anında borçların hafifletilmesi bu ülkeler için bilhassa koronavirüs sebepli sıhhat harcamalarını yapabilecek, topluluklara toplumsal ve ekonomik takviye sağlanabilecek mali alan açabilir,” tabirlerini kullanırken, hakikat formda yapılandırılmayan borçların ileride bu ülkelerin yine borçlanma kapasitelerini de sert bir halde engelleyeceğinin altını çiziyor.
Morris’e nazaran bu ülkelere deva olacak tek şey borç hafifletilmesi değil. Dünya Bankası, IMF üzere kuruluşların bu ülkelere sağladıkları finansmanları yüksek düzeylerde artırması kaide.
Bilhassa IMF bu hususta adımlarını sıklaştıran kuruluşlardan biri. IMF’den 23 Temmuz’da yapılan açıklamada, Genel Kaynaklar Hesabı ile Yoksulluğu Azaltma ve Büyüme Fonu’ndaki kaynaklara erişimin yıllık limitlerinde süreksiz artışa gidildiği belirtildi. Kurum, 13 Temmuz prestijiyle 72 ülkenin IMF’nin finansal takviyesinden yararlandığı ve önümüzdeki aylarda öbür dayanak taleplerinin de gelmesinin de beklendiği de kaydetti.
Pekala ya alacaklılar? Pandemi düşünüldüğünde bile herkes borçlu ülkelerin yanında olunması gerektiği görüşünde değil.
21 Temmuz’da bir kıymetlendirme yayınlayan kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler iştirakinde ilerleyen ve 5 ülke için borçları donduran bir planın bu ülke tahvillerine para yatıran yatırımcılara ziyan verebileceğini savundu. Açıklamada Etiyopya, Pakistan, Kamerun, Senegal ve Fildişi Sahili’nden olşuşan 5 ülkenin notunun indirilebileceği ihtarında bulunuldu.
ŞEFFALIK FAKTÖRÜ
Morris, borçların ödenmesi ve hafifletilmesi kadar finansal piyasalarda şeffaflığın da gerekliliğinin altını çiziyor. “Şeffaflığın olmaması inançlı borç idaresi için değerli bir mahzur,” diyen Morris, burda yükün hem alacaklılara, hem borçlulara düştüğünü söz ediyor.
Morris dünyanın en büyük alacaklılarından biri olan Çin hükümetinin bu hususta kaydının kuvvetli olmadığını da vurguluyor.
Dünya Bankası Lideri Malpass de bilhassa hükümetler üzerinden verilen borçlarda şeffaflığın sağlanamamasının borç idaresi için bir risk olduğu görüşünde.
Üstelik her dayanak de yerini bulmuyor. Jubilee Debt Campaign isimli niyet kuruluşunun çalışmalarına nazaran IMF’in düşük gelirli ülkelere sağladığı yardımların yaklaşık 11,3 milyar doları ülkeleri rahatlatacak kritik servislere gitmek yerine özel kesime borç sağlamış alacaklıları rahatlatmak için kullanıldı.
Cumhuriyet
