Bergama’da Alman mühendis Carl Humann tarafından 1868-78 yılları ortasında yapılan kaçak hafriyatlarda bulunarak hukuk dışı yollarla Berlin’e kaçırılan Zeus Sunağı’nın Türkiye’ye geri dönmesi için tekrar teşebbüslere başlandı. Prof. Dr. Ülgen Zeki Ok, Yargıtay Onursal Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sibel Özel, emekli Büyükelçi Onur Öymen üzere eğitim, diplomasi ve hukuk alanlarının duayen isimleri, yapıtın Türkiye’ye geri kazandırılması için istekli olarak çalışmaya başladı. İsimleri bir ortaya getiren Prof. Dr. Ülgen Zeki Ok, sürecin uzun süreceğini lakin kamuoyu gücü, hukuk ve diplomasi ile yapıtın Bergama’ya geri kazandırılabileceğini söyledi.
TAŞKIN: ZIYAN VERİLEREK GÖTÜRÜLMÜŞ
1930’lu yıllardan bu yana Berlin’de isminin verildiği Pergamon Müzesi’nde sergilenen Zeus Sunağı’nın Türkiye’ye iadesi için 1991 yılından teşebbüslere başlayan eski Bergama Belediye Lideri Sefa Taşkın ise diplomatik yollarla yapıtın Bergama’ya getirilmesinin mümkün olduğunu belirtti. Taşkın, yapıtın milletlerarası hukuka ve tarihi yapıtların taşınması için gerekli kurallara uyulmadan kaçırıldığını vurgulayarak “Almanlar padişahın bu yapıtı sattığını savunuyorlar fakat bir tarihi eser satılamaz ve satın alınamaz. Bu milletlerarası hukuka alışılmamış. Eserler ziyan verilerek sökülmüş, yerlerde sürüklenerek taşınmış. Bunları gösteren fotoğraflar elimizde var. Geri getirilmesi için hukuksal olarak elimiz güçlü” dedi. Sunağın geri getirilmesi için 90’lı yıllarda Bergamalı yurttaşlarla bir arada uğraşa başladıkları söyleyen Taşkın, “O devir geniş bir kampanya yürüttük. 20 milyon imza topladık, Berlin’de hareketler yaptık. Milletlerarası kamuoyuna da sesimizi duyurduk. Lakin ilçemizde siyanürlü altın madeni arama faaliyetleri başladı. Buna mani olmak için belediye olarak bütün gücümüzü bu alanda kullandık. Münasebetiyle yapıtın geri getirilmesiyle yeteri kadar ilgilenemedik” sözlerini kullandı. Memleketler arası hukuk yolları kullanılarak yapıtın geri getirilmesi için uğraş harcadıklarını belirten Taşkın, “Yeterli kamuoyu oluşursa Mozart’lar, Marx’lar yetiştiren Alman halkı da yapıtın asıl yerine getirilmesini destekleyecektir” diye konuştu.
‘ALMANYA’DA BULUNMASI TÜREL DEĞİL’
Sunağın geri getirilmesi için yapılması gerekenleri Cumhuriyet’e anlatan Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sibel Özel, “1970 UNESCO Mukavelesi, 1995 Unitdroit Mukavelesi üzere memleketler arası düzenlemeler her ülkenin kendi kültür mirasını kendi ülkesinde müdafaa hakkını kabul etmiş. UNESCO Mukavelesi, kültür varlıklarını bulunduğu ülkenin ulusal kültür mirası saymıştır. Zeus Sunağı üzerindeki mülkiyet hakkı ve Berlin’e götürülüşünün tüzel desteklerinin incelenmesi gerekmektedir” sözünü kullandı. 1878’e kadar müsaadesiz hafriyat yapan Almanların, bulunan eski eserler üzerinde mülkiyet sav etmesinin hukuken mümkün olmadığını belirten Özel, “Humann’ın kendisine ilişkin olmayan yapıtların Berlin Müzesi’ne evresi de hukuken geçersizdir. Bu mimari öğenin Almanya’ya gidişi hukuka karşıttır ve uzun bir mühletten beri Almanya’da bulunması bu hukuka tersliği gidermemektedir” tabirlerini kullandı.
‘EN TESIRLI YOL MÜZAKERE’
Kaçırılan kültür varlıklarının kaynak ülkeye iadesinin çeşitli formüllerle yapıldığını söyleyen Özel şunları aktardı: “Karşılıklı müzakere formülüyle iade, bu alandaki en faal yoldur. Bunun için farkındalık yaratılmalı ve Zeus Sunağı’nın ilişkin olduğu asıl yerin Berlin değil, Bergama olduğu şuurunun hem Türkiye hem de dünya kamuoyunda yaygınlaşması sağlanmalıdır.”
Cumhuriyet
