Koronavirüs: ‘Sürü bağışıklığı’ politikası İngiltere’de salgının gidişatını değiştirdi mi?

Getty Images

İngiltere’de 12 Mart Perşembe günü hayat olağan bir formda devam ediyordu. Gazetelerin art sayfalarını Atletico Madrid’in Anfield Stadı’nı dolduran 50 bin taraftar önünde Liverpool’a karşı aldığı zaferle ilgili haberler süslüyordu.

Gün boyunca, dükkanlar dolu, milyonlarca kişi de konutundan işine otomobiliyle ya da kalabalık trenlerle ulaşmaya çalışıyordu.

Akşam çöktüğünde ise birçok kişi dışarıya çıkmaya başladı. İngiltere’nin dört bir yanında beşerler irili ufaklı birçok aktifliğe katılıyordu.

Her şey olağan akışında görünse de, çok da olağan bir vakit değildi. Yeni çeşit koronavirüs dünya geneline yayılıyordu.

Tıpkı gün İtalya, hayati materyal satmayan dükkanları kapatmış, İrlanda ve Türkiye de okulların kapanacağını açıklamıştı.

Artık geriye dönüp bakıldığında daima birebir soru soruluyor: İngiltere, kısıtlayıcı tedbirler almakta geç mi kaldı? Ülkenin dört bir yanında bu devirde kalabalık aktifliklerin düzenlenmesine devam edilmeli miydi?

Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), Şubat ayı sonundan bu yana hükümetlere virüsün yayılmasını denetim altına almak her türlü tedbire başvurmaya çağırıyordu.

Kimi ülkeler de virüsün yayılmasını baskılamak için test ve takip programlarına sürat vermişti.

Lakin, 12 Mart’ta İngiltere test çalışmalarını durdurarak, hasta olanların hastanelere kabul edilmesine odaklanmaya başladı. Bu devirde, İngiltere’de bilinen koronavirüs olay sayısı 590’dı. Hadise sayısı bir haftada dört katına çıkmıştı.

Hükümet, “kontrol altına alma” etabından “geciktirme” evresine geçtiğini açıkladı. Risk seviyesi, yüksek olarak belirlendi ve semptom gösteren herkesten bir hafta boyunca kendini karantinaya alması istendi.

Sokağa çıkma kısıtlamaları ise şimdi gündemde yoktu.

Getty ImagesSoldan sağa: Chris Whitty, Boris Johnson ve Sir Patrick Vallance

Başbakan Boris Johnson, Bilim Baş Danışmanı Sir Patrick Vallance ve Sıhhat Yöneticisi Prof. Dr. Chris Whitty, düzenledikleri basın toplantısında okulları açık tutma ve kamuya açık büyük aktifliklerin düzenlenmesine müsaade vermeyi içeren siyasetlerini açıkladı.

Johnson, bilimsel tavsiyelerin büyük aktifliklerin iptal edilmesinin hastalığın yayılmasında tesirli olmayacağına işaret ettiğini söyledi.

Prof. Dr. Whitty, toplumsal aralık kurallarının “çok erken” uygulama sokulmasının insanların bıkmasına ve kurallara uymamasına yol açma riski taşıdığını aktardı.

Vallance da “sürü bağışıklığı” kavramından bahsetmeye başladı. Koronavirüsle ilgili olarak, “Herkesin bu virüsü kapsamını engelleyemeyiz ve ayrıyeten bu da dilek edilebilir bir durum değil. Çünkü, toplumda aşikâr bir bağışıklık seviyesine ulaşmak istiyoruz. Bu virüsten ileride de kendimizi koruyabilmek için bağışıklığa muhtaçlığımız var” dedi.

Johnson, insanların ellerini sık sık yıkamayı unutmamaları gerektiğini tekrarladı.

Sonraki gün 10 binlerce insan Altın Kupa yarışlarını izlemek için Cheltenham Hipodromu’na akın etti.

Getty Images

Sir Patrick Vallance, BBC Radio 4’ün Today programına katıldı. Burada, hükümetin yaklaşımının ardında “zirveyi aşağı çekme” ve insanların çoğunlukla hastalığı “hafif atlattığı” için “belli bir derecede sürü bağışıklığı oluşturarak… daha fazla kişinin bu hastalığa karşı bağışıklık kazanması ve yayılımı azaltma” eforunun yattığını düşündüğünü söyledi.

Birebir vakitte, sıhhat durumu iyi olmayan bireylerin de bu virüsten korunması gerektiğini aktardı.

Hastalığın daha sonra değil de artık yayılmasına müsaade vermenin “iyi birşey” olup olmadığına ait soruya ise, kısa bir mühlet zarfında yüksek enfeksiyon sayılarına ulaşarak, Ulusal Sıhhat Hizmetleri’nin (NHS) kapasitesinin zorlanmasını istemediğini söyleyerek karşılık verdi:

“Yani, eğriyi düzleştirmekten bahsediyorum. Bunu durduramazsınız. Hasebiyle, daha düz bir tepe oluşturmanız gerekir. Bu vakit zarfında da daha fazla kişinin bu virüse karşı bağışıklığı oluşacağını ve bu sürecin önleyici bir modülü olacağını beklersiniz.”

Geçmişte yaşanan salgınların, virüsü çok güçlü bir formda baskılamak için alınan tedbirlerin, tesiri azaldığında geri tepme riski taşıdığını ortaya koyduğunu da kelamlarına ekledi.

BBC

SÜRÜ BAĞIŞIKLIĞI

“Sürü bağışıklığı”, nüfusun bir hastalığa karşı müdafaa geliştirdiği noktayı tanım eden tabire verilen isim.

Bunu yapmanın iki yolu bulunuyor. Bunlardan birincisi aşı. Lakin bugün rastgele bir virüse karşı aşı geliştirilmesinin ne kadar vakit alacağını söylemek mümkün değil.

İkinci yol ise insanların bu virüsü kaparak, topluluk halinde bağışıklık geliştirmeleri. Bu durumda, virüse bir daha maruz kalanların buna karşı bağışık olduğu varsayılıyor. Nüfusun büyük bir kısmında bağışıklık müdafaası olması halinde virüsün de yayılamayacağı düşünülüyor.

Fakat burada da iki sorun ortaya çıkıyor. Koronavirüs üzere yeni virüs cinslerinde hastalığa yakalanmış olmanın bilhassa de hastalığı hafif atlatanlar için ne kadarlık bir müdafaa sağladığı yahut bunun ne kadar sürdüğü bilinmiyor.

Ayrıyeten, nüfusun büyük bir kısmının bu hastalığı geçirmesi halinde ömrünü yitirenlerin sayısı da binlerce kişiyi bulabilir.

BBC

Sir Patrick Vallance, 13 Mart’ta yaptığı açıklamada, toplumda “sürü bağışıklığının” oluşması için nüfusun yüzde 60’ının bu hastalığı geçirmesi gerektiğini söyledi. Bu da İngiltere’de 40 milyon bireye denk geliyor.

Vallance, Sky News’a yaptığı açıklamada, “Toplumun buna bağışıklığı oluşacak ve bu da uzun vadede bu hastalığı denetim altına alınmasında değerli rol oynayacak” dedi.

Bu kelamlara ise büyük reaksiyon geldi.

University College London sıhhat ve sürdürülebilir kalkınma kısmı öğretim üyesi ve WHO anne ve çocuk sıhhati eski yöneticisi Prof. Dr. Anthony Costello, “İleride nasıl bir yarar sağlayacağı bilinmeyen birşeyin üzerine yakın vadede can kayıplarına yol açabilecek bir siyaset benimsemek ne kadar etik?” dedi.

WHO’dan Dr. Margaret Harris, BBC’nin Today programına 14 Mart’ta yaptığı açıklamada, “Bu virüsün bilimsel tarafıyla ilgili kâfi bilgimiz yok. Teorileri konuşabiliriz ancak şu anda alınacak tedbirlere odaklanmamız gereken bir durumla karşı karşıyayız” diye konuştu.

Tıpkı gün ortalarında matematikçilerden genetikçilere kadar çok sayıda uzmanın olduğu 200’den fazla bilim insanı hükümete, Covid-19’un yayılmasını yavaşlatma için daha katı tedbirler almaya çağıran bir mektup yayımladı.

Mektupta, “Bugün prestijiyle yürürlüğe sokulan toplumsal uzaklık tedbirlerinin yetersiz olduğunu düşünüyor ve ek ve daha kısıtlayıcı tedbirlerin acilen alınması gerektiğine inanıyoruz” denildi.

---

BBC

‘SAĞLIK HİZMETLERİNİN KALBİ’

Hükümet, doğan yansıların akabinde açıklamalarından geri adım atmaya çalıştı.

Sıhhat ve Toplumsal Bakım Bakanlığı sözcüsü, Vallance’ın kelamlarının yanlış anlaşıldığını söyledi. Sözcü, “Sürü bağışıklığı, hareket planımızın bir kesimi değil, salgının doğal bir uzantısıdır” dedi.

Tıpkı günün akşamında Telegraph gazetesinin web sitesi Sıhhat Bakanlığı Matt Hancock imzasıyla bir makale yayımladı.

Hancock, “Dünyanın önde gelen bilim insanlarının uzmanlığına dayanan bir planımız var. Sürü bağışıklığı bunun bir modülü değil. Bu, bir gaye ya da strateji değil, bilimsel bir konsepttir” dedi.

Sıhhat Bakanı, 15 Mart günü BBC’de Andrew Marr ve Sky televizyonunda Sophy Ridge’ın programlarına konuk oldu ve buralarda sürü bağışıklığının hükümetin siyaseti olmadığının altını çizdi.

Getty Images

Telegraph’ın web sitesi, hükümetin “bu fikirden U dönüşü” yapmış üzere göründüğünü yazdı. Express gazetesi de “doğan büyük yansılar üzerine” sürü bağışıklığı stratejisinden vazgeçildiği yorumunu yaptı.

Lakin hükümetin defaten reddetmesine rağmen, BBC, Sir Patrick Vallance’ın hükümetin virüsle gayret konusuna yaklaşımını anlattığı 13 Mart tarihinde sürü bağışıklığının sıhhat hizmetlerinin kalbinde tartışıldığını öğrendi.

Salgının başından itibaren Ulusal Sıhhat Hizmetleri (NHS) Bağlantı Yönetici Simon Enright, öteki sıhhat kuruluşlarının ve tıp fakültelerinin basınla bağlantılar takımlarıyla haftalık bilgilendirme toplantıları düzenliyordu. Burada Enright ve grubu, strateji ve düşünülenlerle ilgili en yeni bilgileri paylaşıyordu.

BBC, bu toplantılar sırasında tutulan notlara ulaştı ve görüşmelere katılan şahıslarla konuştu.

13 Mart’taki toplantıda, Enright, hükümetin en üst seviye bilim ve sıhhat danışmanlarından gelen bilgileri paylaştı.

Notlarda, Enright’ın NHS’in İngiltere ünitesinin tavsiyesinin kurum içi etkinliklere devam edilmesi tarafında olduğunu belirterek, “Ancak size ne yapmanız gerektiğini söylemiyoruz” dediği görülüyor. Tekrar birebir notlarda “İnsanlara Covid-19’un bulaşmasını istiyoruz… Bunu direktörün ve en kırılgan durumda olanları muhafazanın yolu sürü bağışıklığı” sözleri yer alıyor.

Notlara nazaran, Enright, bu fikrin nereden geldiğini çok net bir biçimde söz ederek, bunun sıhhat baş danışmanı ve bilim baş danışmanın “doğrudan tavsiyesi” olduğunu aktardı.

Notlarda NHS’in İngiltere ünitesinin, yalnızca çalışanlarının koronavirüsle uğraş konusunda vazife alabilmelerine imkan tanımak için kendi kurumsal etkinliklerinden birini iptal ettiği belirtildi.

Notlarda, “Bir öteki tabirle, şayet insanların işlerini bırakıp katılmalarını istemiyorsanız aktiflikleri iptal edebilirsiniz fakat yalnızca bulaş riskinden ötürü bunu yapmayın” tabirleri yer alıyor.

NHS’in İngiltere ünitesi, Enright’ın, Vallance’ın o sabah Today programında ve başka basın toplantısı ile mülakatlarda söylediklerini aktardığını belirtti.

BBC’nin Panorama takımı de hükümetin pandeminin birinci periyotlarında uyguladığı bilimsel tavsiyeyi mercek altına aldı.

Tıp alanında bilimsel makaleler yayınlayan The Lancet’in Editörü Richard Horton, Çin’den gelen birinci ihtarların fark edilmediğini belirterek, bu durumu eleştirdi.

Horton, “Bu tam bir kaos. Bir pandemiyi direktörün yolu bu değildir” dedi ve ekledi:

“Bu durum, bu salgını nasıl yöneteceğimiz konusunda hükümetin yaklaşımının merkezinde net bir emir-kontrol yapısının olmadığını gösteriyor. Sürü bağışıklığı konusundaki olguları kayda geçirmek büyük kıymet taşıyor. Çünkü, şu anda tarih tekrar yazılıyor ve sürü bağışıklığı da tarihten siliniyor.”

Bir hükümet sözcüsü, “Bu yeni bir virüs ve daha evvel eşi gibisi görülmemiş global bir pandemi ve stratejimizin başından beri müdafaa, geciktirme, denetim altına alma, araştırma ve yatıştırma olduğu aşikardı. Hükümetin maksadının sürü bağışıklığı olduğunu söylemek kategorik olarak hakikat değil” dedi.

BBC

BASKILAMA MI, YATIŞTIRMA MI?

Kimileri, o periyotta sürü bağışıklığının hükümetin yaklaşımının bir modülü olması halinde bunun sıkıntılı olduğunu söylüyor.

2000 ile 2007 yılları ortasında hükümetin bilim baş danışmanlığını yapan Sir David King, İngiltere’nin koronavirüsle gayretini en yüksek sesle eleştirenler ortasında yer alıyor.

King, “Yaşanan bu trajedi için size tek bir mantıklı açıklama yapabilirim ve bu da sürü bağışıklığını uygulamayı tercih etmiş olmalarıdır. Her ne kadar hükümet daha sonra tekraren bunu yaptığını inkar etmiş olsa da bir sefer ağızlarından ‘sürü bağışıklığı’ lafını duyduk” dedi.

Sokağa çıkma kısıtlamalarını içeren tedbirlerin daha erken yürürlüğe girmesi halinde can kaybının bu kadar yüksek olmayacağını düşünen çok sayıda uzman var.

Hükümetin eski danışmanı epidemiyolog Prof. Dr. Neil Ferguson, 10 Haziran’da Parlamento komitesinde yaptığı değerlendirmede, sokağa çıkma kısıtlamalarının sadece bir hafta erken yürürlüğe sokulması halinde koronavirüs kaynaklı can kayıplarının yarı yarıya azalmış olabileceğini söyledi.

Getty ImagesProf. Dr. Neil Ferguson

Lakin Başbakan Johnson, birebir gün Başbakanlık’ta düzenlediği günlük basın toplantısında Ferguson’ın yorumuna “kendimizi yargılamak için şimdi çok erken” kelamlarıyla karşılık verdi.

Johnson, “O devirde kararları, Prof. Ferguson’ın da üyesi olduğu Sage’in (hükümetin bilimsel tavsiye grubu) tavsiyelerine uygun, bu ülke için hakikat olduğunu düşündüğümüz tarafta verdik” dedi.

BBC, sürü bağışıklığı kavramının, salgının başlangıcında hükümetin stratejisinin belirlenmesinde bilimsel yaklaşımda ne kadar değerli olduğunu anlamak için aylarca süren araştırması kapsamında, hükümete danışmanlık yapan 10’dan fazla bilim insanıyla salgınla çaba konusunda mülakatlar yaptı.

Sage’in evraklarının kimilerinde, salgınla uğraş konusunda öteki stratejiler de yer alıyor.

Sage’e raporlama yapan modelleme kümesinin bir üyesi olan Manchester Üniversitesi’nden istatistik uzmanı Dr. Thomas House’a nazaran, Covid-19 üzere hastalıklarla gayrette ön plana çıkan iki seçenek baskılama ve yatıştırma olarak biliniyor.

House, baskılama stratejisinde enfeksiyon sayısının sıfırlanması hedeflenirken, yatıştırma stratejisinde ise salgının kaçınılmaz olduğunun kabul edildiğini ve bunun olumsuz tesirlerinin minimum seviyeye çekilmesine odaklanıldığını söyledi.

House, “Eğer tsunami geliyorsa, bunu durdurmaya çalışmak yerine, bundan ziyan gören bireylerin sayısını taban seviyede olmasını sağlamaya çalışırız” dedi.

Manchester Üniversitesi modelleme takımının lideri ve Sage’e raporlama yapan kümenin üyesi epidemiyolog Prof. Dr. Ian Hall, “Sürü bağışıklığı gündemdeydi” diye konuştu.

Hall, sürü bağışıklığını çoklukla hastalığın yayılmasıyla ilgili değerlendirmelerde kullanılan teknik terimi olan “bir kavram olarak” nitelendirdi.

Hall, raporlama kümesinin, NHS’in kapasitesinin aşılmasının önüne geçilerek ve hazırlık yapmaya vakit kazanarak, nüfusun da “bir çeşit sürü bağışıklığı” kazanmasını sağlayacak bir dizi seçeneği ele aldığını söyledi.

Sürü bağışıklığı, virüsün denetimsiz bir halde yayılmasıyla süratli bir formda de kazanılabilir. Fakat bu durumda NHS kapasitesinin aşılması kelam konusu olabilir. Hall, bunun hiçbir vakit gerçekçi olmadığını zira hükümetin her vakit can kaybını azaltmak için devreye gireceğini tabir etti.

Bununla birlikte bu, aşının olmadığı durumlarda insan hayatını muhafaza hedefiyle hastalığı yatıştırmaya yönelik alınacak tedbirlerle ve uzun vadede bağışıklık sağlanarak yapılabilir.

Sıhhat ve Toplumsal Bakım Komitesi Lider Jeremy Hunt, pandeminin başında uygulanan bilimsel tavsiyeyi eleştirerek, bunun “yanlış” olduğunu söyledi.

Times gazetesine kısa bir mühlet evvel yaptığı açıklamada Hunt, “Bakanlara, çok sıkı sokağa çıkma kısıtlamaları uygulamak ya da yatıştırılmış sürü bağışıklığı seçenekleri sunuldu” dedi.

Hunt, Sage’in Doğu Asya’da geçmişte görülen koronavirüs salgınları sırasında uygulanan test stratejisinin yürürlüğe sokulmasını modellemediğini de tabir etti.

Hunt, “Ne yazık ki, Sars değil, grip siyaseti uygulamaya başladık” diye konuştu.

---

BBC

GRİP SALGINI

İngiliz hükümeti, son 10 yılın büyük bir kısmını bir grip pandemisine hazırlanarak geçirdi. Pandemi, Ulusal Risk Listesi’nde bir numaralı doğal tehdit olarak tanımlanmıştı.

Edinburgh Tıp Fakültesi Global Kamu Sıhhati Kısmı Lideri Prof. Dr. Devi Sridhar, hala emsal bir pandemi durumunda uygulanması planlanan siyasetin temelini oluşturan 2011 tarihli grip planının, öncelikli olarak virüsün tesirinin yatıştırılmasına odaklandığını söyledi.

Sridhar, “Genel kanı salgını denetim etmek ya da sınırlamanın mümkün olmadığı tarafındaydı. Virüs yayılacak ve bu kaçınılmaz, durdurulamaz bir durum” dedi.

İskoçya idaresinin Covid-19 istişare kümesi üyesi de olan Sridhar, Birleşik Krallık’ın uyguladığı siyasetin “büyük oranda ‘grip el kitabından’ çıkmış gibi” göründüğünü söyledi.

Sridhar, “İnsanların hayatını fazla rahatsız etmek istemiyorsunuz. İşlerin yürümesini istiyorsunuz fakat birebir vakitte virüsün yayılması sürerken yatıştırmanız ya da bunun sıhhat açısından yarattığı meseleleri çözmeniz gerekiyor” diye konuştu.

---

BBC

SOKAĞA ÇIKMA KISITLAMALARI

Dr. Hall, İngiltere’nin İtalya’dakine misal sahnelerle müsabakaya yakın olup olmadığı sorusunu sormaya başladığı anı çok iyi hatırlıyor.

Hall, Manchester Üniversitesi’nden bir takımla birlikte hastalığın İngiltere’de nasıl yayılabileceğini modellemek için haftalarca süren bir çalışma yaptı.

Mart ayı ortalarında yanına gelen birtakım Çinli öğrencileri İngiliz hükümetinin neden daha süratli bir halde harekete geçmediğini sordular.

Hall da cevap olarak, hastalığın yayılmasının İngiltere’de Çin’dekine benzeri bir yol izleyeceğinden bilim insanlarının emin olmadıklarını söyledi.

Lakin öğrenciler, soru sormaya devam etti ve bu da takımı düşünmeye sevk etti.

Sage’in 16 Mart tarihli açıklamasına nazaran, bilim insanları, hadise sayısının ikiye katlanması için gereken mühletin 5-6 gün civarında olduğunu kabul ediyordu.

Lakin Manchester’daki takım, bu müddetin çok daha kısa olmasından ve virüsün daha süratli yayılmasından kaygı duymaya başladı.

Eldeki dataların günler süren bir çalışmayla incelenmesinin akabinde Hall ve grubu, İtalya ve İngiltere’de test sonucu olumlu çıkanların toplam sayısının çok daha süratli bir halde ikiye katlandığını ve bu mühletin üç güne kadar düştüğünü gördü. Bu bulguları modelleme kümesine sundular.

Ülkenin farklı yerlerinde, farklı data setleriyle çalışan modelleme kümelerinin bu bulguların doğruluğunu kabul etmeleri de üç gün müddet aldı.

Bu vakit zarfında, yeni hadise sayıları katlanarak artıyor ve her geçen gün biraz daha kritik bir hal alıyordu.

Prof. Ferguson önderliğindeki Imperial College raporu, 16 Mart tarihinde yayımlandı.

Bu raporda üç senaryo ele alınıyordu:

1. Hiçbirşey yapmamak ve virüsün yayılmasına müsaade vermek
2. Virüsün yayılma suratının kabul edilebilir seviyelerde olduğu fakat bunu yavaşlatmak için tedbirlerin alındığı yatıştırma yaklaşımı
3. Pandeminin yayılmasını durdurmak için her türlü tedbiri alarak hadise sayılarının olabilecek en düşük seviyeye çekilmesini öngören baskılama

Getty Images

Modellemedeki birinci senaryoda can kaybı 500 bin kişi olarak hesaplandı. Yatıştırma yaklaşımında bile 250 kişinin hayatını kaybedeceği ve NHS’in de kapasitesinin çok üzerine çıkacağı öngörülüyordu.

Raporunun yayınlanmasının akabinde geçen yedi gün içerisinde, gelişmeler de sürat kazanmaya başladı. 16 Mart’ta hükümet toplumsal aralık kuralını yürürlüğe koydu, 18 Mart’ta okulların kapanacağını açıkladı ve 20 Mart’ta da pub, bar, kafe, restoran, gece kulübü, tiyatro, sinema ve spor salonları kapatıldı.

23 Mart’ta da Boris Johnson’ın yaptığı ulusal sesleniş konuşmasıyla sokağa çıkma kısıtlamaları getirildi. Hayati değer taşıyan gereç satmayan dükkanlar kapatılırken, halka meskende kalmaları daveti yapıldı.

Getty Images

Prof. Dr. Ferguson ise hükümete Mart ayı başında sunduğu varsayımlarda, yatıştırma stratejisinin izlenmesi halinde can kaybının 305 bin olarak öngörüldüğünü söyledi. 16 Mart’ta yayımlanan raporda can kaybı varsayımı 250 bine çekilmesine rağmen, NHS’in kapasitesini aşacağı öngörüsü ise korundu.

Ferguson, “Pandeminin mümkün tesirlerine dair varsayımlarımız, 5 Mart’tan itibaren biliniyordu” dedi ve hükümetle “faal halde görüştüklerini” ekledi.

Ferguson, Sage’e elde ettikleri bulguların, olması en muhtemelen en iyi iddialar olduğunu söylediğini de aktardı.

Fakat Sage, tüm bunları olması en olası kestirim olarak değil, hükümetin bir dizi senaryoya nazaran planlama yapması için kullanılan makul en makûs senaryo olarak nitelendirdi.

Getty ImagesLondra, 4 Nisan 2020

O periyotta, değerli bilgiler sunan diğerleri da vardı.

BBC’nin edindiği bilgiye nazaran, NHS’in İngiltere ünitesinin Tıbbi Yöneticisi Stephen Powis, 13 Mart’ta Sage’e, yapılan varsayımların virüsün yayılmasını baskılamayı değil, yatıştırmayı amaçlayan strateji kapsamında NHS’in kâfi kapasiteye sahip olmayacağını ortaya koyduğunu bildirdi.

Richard Horton, “Eğer bu, 5 Mart’ta biliniyorduysa çok müthiş bir durum. Virüs, ülkenin dört bir yanında katlanarak yayılırken iki haftayı kaybetmişiz demektir. Bu bilginin, başka uzmanlar tarafından incelenmesi için kamuoyuyla paylaşılması ve böylelikle tartışılmaya başlanarak, daha erken bir devirde sokağa çıkma kısıtlamalarının uygulanması gerekiyordu” diye konuştu.

---

BBC

EN HASSAS DURUMDAKİLERİN KORUNMASI

İtalya’nın kuzeyinde hastanelerin dolup taştığını gösteren imajlar, İngiltere’de asla yaşanmadı.

Lakin Mart ayında virüs, bakımevlerinde yayılmaya başlamıştı.

Getty Images

“En hassas durumda olanların korunması” gerektiği, hükümet ve danışmanları tarafından tekraren lisana getirildi.

Modelleme kümesinin lideri Graham Medley, 12 Mart’ta BBC’nin Newsnight programında sürü bağışıklığını anlatırken, en hassas durumda olan korunmasının zorluklarına da değindi.

Graham Medley, her ne kadar uygulanamaz olsa da, teoride bunu sağlamanın bir yolunun hassas durumda olanların İskoçya’nın kuzeyine götürülmesi ve nüfusun geri kalanının da ülkenin doğusundaki Kent’e taşınması olduğunu anlattı. Medley, böylelikle Kent’te “güzel ve büyük bir salgın” yaratılarak, sürü bağışıklığının sağlanacağını ve daha sonra da herkesin tekrar yerine döndürüleceğini belirtti.

Medley, “Ancak bunu yapamayız. Hasebiyle, ülkü olarak sürü bağışıklığının sağlanmasına yönelmeye ve hassas durumda olan insanların virüse maruz kalma riskini en aza düşürmeye çalışmamız gerekiyor” dedi.

Sage’in bakımevleriyle ilgili tavsiyelerde bulunan kümesinin eş lideri da olan Dr. Hall, BBC’ye yaptığı açıklamada, virüsün bakımevlerinde yayılmasına dair Nisan ayı başına kadar rastgele bir varsayım çalışması yapılmadığını söyledi. Bunun daha evvel yapılmamış olmasının nedeni de bakımevlerinde salgına dair rastgele bir bilginin olmaması.

Dr. Hall, “Mart ayında bakımevlerinde salgının yayılmakta olduğunu görmemiştik” dedi.

Hall, bakımevi, hastane ve insanların toplu halde bulunduğu yerler ortasındaki irtibat ve bulaş riskinin kayıtlara iyi bir halde geçirilmediğini tabir etti.

---

BBC

KARŞILIK BEKLEYEN SORULAR

Sokağa çıkma kısıtlamalarının uygulamaya sokulmasından bu yana dört ay geçti. Bilim insanları hala koronavirüse karşı bağışıklığın ne kadar süreceğini kesin olarak bilemiyor.

Ayrıyeten, tesirli bir aşının ne vakit bulunacağını bilen de yok.

Lakin Dr. Hall, İngiltere’nin koronavirüsle uğraş için attığı adımların eninde sonunda sürü bağışıklığını oluşturacağı görüşünde:

“Aşı bulunmadan, umarım bulaş seviyesini düşük tutarak ve bu hastalığı yatıştırmak için alınan temas takip üzere müdahalelerle devam edeceğimizi ve eninde sonunda bir formda sürü bağışıklığını kazanacağımızı düşünüyorum.”

Bunun olması ise yıllar sürebilir.

Getty Images

Prof. Ferguson, baskılama stratejisinin meselesinin birçok ülkede çıkış planının olmaması ve aşı bulunana kadar “aynı politikayı sürdürmek zorunda bırakması” olduğunu belirtti.

Şu anda kısıtlamaların kaldırılmasıyla birlikte virüsün tekrar hudutları aşarak, farklı ülkelerde yayılmaya başlamasından korkuluyor.

Ferguson, Yeni Zelanda ve Tayvan üzere sırf birkaç ülkenin virüsü büsbütün yok etmeye yaklaştığının altını çizdi.

Siyaset değişikliğiyle ilgili kararların ve atılacak adımları yönlendiren bilimsel tavsiyelerin zamanlamasıyla ilgili sorulara cevap bulunması bir ölçü vakit alınabilir. Başbakan Johnson, kısa bir müddet evvel bahisle ilgili bir soruşturma başlatılabileceğini söyledi lakin rastgele bir takvim vermedi.

Sir Vallance, Avam Kamarası’nın Bilim Komitesi’ne 16 Temmuz’da yaptığı açıklamada, İngiltere’de gelinen noktanın “iyi olmadığının açıkça görüldüğünü” söyledi. Vallance, bir ülkenin salgın karşısında nasıl adım atacağının değerlendirilmesinde birçok etkenin devreye girdiğini belirtti.

Vallance, “Daha sonra hakikat olmadığı anlaşılan karar olacaktır” dedi.

Sir David King ise “Konu soruşturma etabına geldiğinde, siyasetçiler çıkıp ‘Bilimsel tavsiyeleri izlemekte haklıydık’ diyecekler” diye konuştu.

Lakin görüştüğümüz birçok bilim insanı üzere King, bu tabirin güya tek bir görüş varmış izlenimi yarattığından şikayetçi. Bilim insanları, sonuçta farklı görüşlerin masaya konduğunu ve hükümetin attığı adımların da en nihayetinde siyasi kararlar olduğunu söylüyor.

Başbakan Johnson, Sıhhat Bakanı Hancock, sıhhat baş danışmanı Prof. Dr. Whitti ve bilim baş danışmanı Sir Vallance, bahisle ilgili mülakat taleplerimizi reddetti.

BBC’ye konuşan bir hükümet sözcüsü, “Her basamakta, Sage ve onun alt komitelerinin tavsiyelerine nazaran taraf aldık ve attığımız adımlar NHS’in virüsün tepe noktasına ulaştığı periyotta bile kapasitesinin aşılmamasını, böylelikle herkesin her vakit en iyi sıhhat hizmetine ulaşmasını sağladı” dedi.

Lakin hükümetin tavrını eleştirenler, ikinci dalganın birincisinden rastgele bir ders alınmadan gelmesinden tasa duyuyor.

Cumhuriyet