AFPDonald Trump ve Joe Biden
ABD’de Başkanlık ve Kongre orta seçimlerine yaklaşık 3,5 ay kala, Lider Donald Trump kamuoyu yoklamalarında Demokrat rakibi Joe Biden’in 8 ila 15 puan gerisinde.
Olağan olarak bu türlü bir farkın kapanması çok güç. Lakin, ABD siyasi kültürel iklimi “normalden” çok uzak. Bu nedenle de Demokrat Parti idaresi Trump’ın, 2016’da olduğu üzere, kamuoyu yoklamalarını yalancı çıkararak, ikinci defa kazanmasından korkuyor. Parti yetkilileri, Biden’ın da lisana getirdiği üzere, “Trump’ın seçimleri dolaylı olarak çalmasından” ve o sırada yaşanacak siyasi krizin yaratacağı tehlikelerden de çekiniyor.
NE COVİD-19 SALGINI NE IKTISAT
Trump idaresi ne Covid-19 salgını krizini ne de bununla yakından bağlantılı ekonomik krizi yönetmeyi başarabildi. Iktisada öncelik vermeye kalkınca Covid-19 salgını daha da ağırlaşıyor. Covid-19 salgını ağırlaşınca iktisat tekrar kötüleşmeye başlıyor.
Covid-19 salgını tüm şiddetiyle sürüyor, 24 Temmuz’da hadise sayısı 4 milyonu meyyit sayısı 147 bini geçti. Nisan-Haziran periyodunda hadise sayısının 1 milyondan 2 milyona çıkması 45 gün almıştı. 3 milyondan 4 milyona çıkması sadece 27 gün aldı. Günlük mevt sayısı da Haziran’dan bu yana birinci sefer, 21 Temmuz’da 1000’i geçti. Hülasa bilgiler Covid-19 salgınının kontrol altına alınamadığını gösteriyor. Trump da uzun mühlet sessiz kaldıktan sonra 23 Temmuz’da tekrar bir basın toplantısı düzenleyerek Covid-19’da kelam etmeye başladığında artık hem maske takıyor hem de “Ne yazık ki durum iyileşmeye başlamadan evvel daha da kötüleşecek” diyordu.
ABD iktisadında Mart-Nisan aylarında 100’den 30’lar seviyesine adeta çöken ekonomik etkinlikler indeksi, Trump idaresinin eyaletleri, Covid-19’la çaba tedbirlerini hafifleterek ekonomiyi tekrar açmaya zorladığı Mayıs-Haziran devrine kıyasla toparlanmaya başlamıştı. Fakat, Mayıs-Haziran devrinde yavaşta olsa başlayan toparlanma indeksi 60’in biraz altına kadar ulaştıktan sonra, Covid krizi derinleşince durakladı ve 24 Temmuz’a geldiğimizde hala 60’ın üzerine çıkamamıştı. Bu bilgileri aktaran bir Financial Times çalışması, tüketici itimat indeksindeki gerilemeye, işsizlik ödeneği için müracaat sayılarındaki azalmanın duraklamasına bakarak toparlanmanın bittiğine hükmediyordu. Bloomberg’de 23 Haziran’da yayımlanan bir çalışmaya nazaran de toparlanma durdu, ekonomik durum kötüleşiyor, “iki dipli” (W) bir resesyon mümkünlüğü güçleniyor.
ReutersJoe BidenBERBATLAŞAN ŞARTLAR SEÇMENE YANSIYOR
Ekonomik ve sıhhat krizinin yarattığı telaşlar seçmenin eğilimlerine yansıyor. Temmuz ayında gerçekleştirilen 10 kıymetli kamuoyu yoklamasında (RealClear Politics) Biden, Trump’ın 15 puan (Qunnipac Üniversitesi) ve 8 puan (Fox News) önünde gidiyor. En son 24 Temmuz’da yayımlanan The Economist/YouGov kamuoyu yoklamasına nazaran de Biden 8,7 puan önde.
Financial Times gazetesinin kamuoyu yoklamalarındaki sonuçların eyaletler bazında delege sayısına yansımasını izleyen modeli de 24 Temmuz günü, Biden’in delege sayısını 308 (188 sağlam 120 niyetli) Trump’ın delege sayısını 131 (94 sağlam 37 niyetli) olarak gösteriyordu. Ortada olan delege sayısı 99. Özcesi Trump, ortada olanların tamamını alsa bile kazanmak için gereken 270 delegeye ulaşamıyor.
Bunlar, Biden’den yana çok güçlü bir trende işaret ediyor. Fakat ülkede olağan üstü şartlar hâkim. Bu durumun kamuoyu yoklamalarının sonuçlarına belirsizlik olarak yansımaması olanaksız. Covid-19 salgını, ekonomik kriz ve toplumsal protesto şovları, ortamında, seçmenin sık sık karar değiştirmesi, ya da kamuoyu yoklamalarında niyetini açıkça tabir etmemesi kelam konusu olabiliyor.
Sahiden de CATO enstitüsünün gerçekleştirdiği bir araştırmada, seçmenin %62’si, siyasi iklimin niyetlerini serbestçe tabir etmelerine imkan vermediğine inanıyor. Bu oran Demokratlarda %52, bağımsızlarda %59 ve Cumhuriyetçilerde %77.
Demokrat Parti idaresinin 2016 seçimlerinden ağzı yanmış olarak 2020’ye giderken bu kamuoyu yoklamalarına kuşkuyla yaklaşmak için gereğince nedeni var. Lakin endişelerinde Trump ve Cumhuriyetçi Parti’nin 2020 seçimlerine yaklaşımın almaya başladığı biçimler daha ağır basıyor.
Trump ve Cumhuriyetçi Parti, kamuoyu yoklamalarında belirmeye başlayan trendi bilakis çeviremeyeceklerini düşünerek, seçim sonuçlarını öbür yollarla belirmeye yönelik, ABD’de liberal demokrasinin geleceği açısından son derecede riskli taktikleri devreye sokmaya başladılar.
AFPDonald TrumpSONUÇLARI DAHA BAŞTAN SORGULAMAK
Trump, bir müddettir 3 Kasım’da yapılacak seçimlerin mümkün sonuçlarının üzerine, “Büyük hile yapılacak” savlarıyla gölge düşürmeye çalışıyordu. Trump ve Cumhuriyetçiler, bilhassa toplumda azınlıkta olan Evanjelik dinciler, beyaz milliyetçisi ırkçılar, seçmen iştirak oranı arttıkça kazanma talihlerinin düştüğüne inanıyor, iştiraki bilhassa siyah, Demokrat seçmenin yüklü olduğu bölgelerde azaltmayı amaçlıyorlar.
Covid-19’den korunmak isteyen seçmenin postayla oy verme eğilimi güçlü. Bu kesim içinde, Trump destekçilerinin tersine, Covid-19 salgını ciddiye alan yaşlılar, eğitimliler ve Demokratik Parti’ye dayanak veren seçmen çoğunluğu oluşturuyor. Bu nedenle Trump posta ile oy vermeyi yolsuzluk, hile argümanlarıyla engellemeye çalışıyor. Halbuki bugüne kadar yapılan tüm araştırmalar, posta ile oy verme pratiğinin hileye yol açmadığını, çok inançlı olduğunu açıkça gösteriyor.
Posta ile kullanılacak oylara karşı kampanyanın yaratması muhtemel aksiliklerin, Covid-19 endişesinin iştiraki düşürücü tesirinin birinci örneklerini geçenlerde yapılan aday adayları seçimlerinde (primaries) görmek mümkün oldu. The Atlantic mecmuasında yayımlanan kapsamlı bir araştırmaya nazaran, birçok sandıkta, postayla gelen, çok sayıda pusula sudan münasebetlerle iptal edilmiş. Posta ile gelmesi gereken oyların pusulaları, birçok yerde ya geç postalandığı için seçmene ulaşmamış, ya da gelirken, posta yönetiminin yetersizliğinden ötürü vaktinde sayıma yetişememiş. Covid-19 salgınından ötürü toplumsal aralık zaruriliği da kuyrukların ve oy vermek için bekleme müddetinin bazen saatlerce sürecek biçimde uzamasına yol açmış. 3 Kasım’daki seçimlerin olumsuz hava şartlarında yaşanacağı düşünülürse, posta ile oy vermenin iştirak açısından, bilhassa Demokrat Parti seçmeni için ne kadar kıymetli olduğunu görülebilir.
Tüm partiler adaylarını açıklamadan oy pusulaları basılamıyor. Küçük bir partinin, adayını açıklamayı, tahminen bir baskı, ya da maddi teşvikle son dakikaya bırakması halinde pusulaların posta ile seçmene vaktinde ulaşması daha da zorlaşabilir. The Atlantic müellifinin vurguladığı üzere 3 Kasım’da Demokrat Parti seçmenini adeta “bir kabus bekliyor”.
ReutersAurora’daki bir protesto gösterisinde dalgalandırılan bayrakSEÇMENİ KUTUPLAŞTIRMA
Trump ve Cumhuriyetçi partinin bir öteki taktiği de Demokrat Parti idaresindeki kentlerin sistemini, “Black Lives Matter” (Siyahların Hayatları Değerlidir) Hareketi’nin protesto aksiyonlarını, Amerika için tehdit olarak tanımlamaya çalışmak. Böylelikle Trump, 2016 seçimlerinde de yararlandığı klâsik büyük kentler ve taşra kutuplaşmasını daha da derinleştirmeyi amaçlıyor.
Birçok yorumcu, geçtiğimiz günlerde Trump’ın, Federal Fevkalâde Idare Ajansı (FEMA), Ulusal Güvenlik Örgütü (Home Land Security), hudut muhafaza polis örgütü üzere güvenlik güçlerini, “anarşistlerle” gayret gerekçesiyle lakin, hiçbir delil sunmadan, Demokratların yönettiği kentlere, The New York Times’da Michelle Goldman’ın tabiriyle “işgal eder gibi” sokmaya başlamasını bu bağlamda yorumluyor.
Muhafazakâr basın, federal hükümetin “milisleri” (kimlik taşımıyorlar), insanları sokaklardan derdest edip, plakasız otomobillerle kaçırırken, “felaket”, “savaş bölgesi”, “ülkemizden nefret edenler” üzere sözlerle, kutuplaşma ortamını daha da kızıştırmaya çalışıyor. Trump, Minneapolis’te (Oregon) başlattığı müdahaleyi öteki kentlere de yöneltirken, “Afganistan’dan beter” diyor, bir vakitler Irak’ta asker sayısını artırırken kullanılan “tırmanma” kavramını kullanıyor.
Trump idaresi böylelikle kentleri “savaş alanı”, ABD düşmanlarının (siyahlar ve göçmenler) merkezi olarak tanımlayıp kent-taşra kutuplaşmasını derinleştirmeye çalışıyor. Lakin, son yıllarda şekillenen, genelde eğitimli, beyaz bir “kent çevresi” (suburb) nüfusun hem Covid-19, hem de Siyahların Ömürleri Pahalıdır Hareketi karşısındaki tavrını kavrayamıyor. Hakikaten de Biden’ın kazandığı yeni oylar, siyahlardan çok bu beyaz eğitimli kesitten geliyor.
İkincisi, federal hükümet güçleri devreye girince, bunlara karşı Minneapolis’te, “annelerin duvarı” isimli bir direniş biçimi oluştu. Birçok yorumcu, anneleri karşısına alan siyasalların, bunun bedelini kısa müddette ödeyeceğine inanıyor.
Hülasa kutuplaştırma taktiklerinin, Trump’ı daha da sağa, “beyaz milliyetçiliği” alanına iyice sokmanın, ırkçı dinci kısımları daha da cesaretlendirmenin ötesinde bir sonuç yaratmadığı söylenebilir.
Federal hükümetin güvenlik güçlerini kentlere sokmaya başlamasının gerisinde, Washington Post gazetesinden Daniel Drezner’in vurguladığı üzere “seçim sonuçlarını sorgularken büyük kentlerin sokaklarında kontrolü sağlama”, sonunda kararın Yüksek Yargıçlar Heyeti’ne kalması durumunda, çıkabilecek toplumsal muhalefeti bastırma hesabı da yatıyor.
Bir “yasal darbe” manasına gelebilecek bu türlü bir mümkünlüğü birçok yorumcu göz önüne alırken, Washington Post’dan Fareed Zakaria bu ihtimali “seçim günü kabusu “olarak niteliyor, Drezner ise “sokaklarda kontrol kurmak, sıkı idare duyuru etmek üzere olasılıkları düşünmek bile ödümü kopartmaya yetiyor” diyor.
Cumhuriyet
