Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) araştırmasına nazaran, 2020 yılının ikinci çeyreğinde bir evvelki çeyre ğe kıyasla konut ve tüketici kredilerindeki artışlar haricinde tüm mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış tüketim öncü göstergelerinde keskin düşüşler var.
BETAM’ın “Ekonomik Büyüme ve Varsayımlar: Temmuz 2020” raporunda şu tespitlere yer verildi:
* En sert daralmalar sağlam ve dayanıksız tüketim malları (sırasıyla yüzde 38,4 ve yüzde 26,6) ile ithal tüketim mallarında (yüzde 29,8) gerçekleşmiştir. Konut kredileri birebir periyotta yüzde 0,5 ile ölçülü bir artış kaydederken tüketici kredileri ve kişisel kredi kartlarında ise yüzde 2,7 ile yüksek bir artış kaydedilmiştir.
* Kıyaslamayı bir evvelki yılın tıpkı çeyre ğine nazaran yaptı ğımızda, 2020 yılının ikinci çeyre ğinde güçlü ve dayanıksız tüketim mallarında ve ithal tüketim mallarında benzeri daralmalar olduğunu görmekteyiz. (sırasıyla yüzde 44,3, yüzde 26,5 ve yüzde 22,1). ÖTV ve kamu tüketim harcamalarının daha ölçülü azalaca ğını, tüketici ve konut kredilerinde ise yıllık büyümelerin epey yüksek seyretti ğini hesaplıyoruz.
TİCARİ KREDİLER AZALACAK
* Mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış bilgiye nazaran, 2020 yılının ikinci çeyre ğinde bir evvelki çeyre ğe kıyasla ticari krediler ve perakende dalı stokları haricinde tüm yatırım göstergelerinin önemli oranlarda azalmasını bekliyoruz. Son üç aydaki üretim hacmi ve orta malı sanayi üretim endeksinin sırasıyla yüzde 49,6 ve 26,3 gerileyeceğini, yatırım malı kapasite kullanım oranının ve yatırım malı ithalatının yüzde 19,4 daralaca ğını hesaplıyoruz.
* Ticari kredilerde yüzde 16 ile son derece güçlü bir büyüme yaşanmasını ve perakende bölümü stoklarında yüzde 9,6 artış olmasını Kıyaslamayı bir evvelki yılın birebir çeyre ğine nazaran yaptı ğımızda tekrar misal bir tabloyla karşılaşıyoruz. Yatırım malı ithalatının yıllık bazda yüzde 0,3 ile hudutlu azalaca ğı; son üç aydaki üretim hacminde, orta malı ve yatırım malı üretimlerinde sert düşüşler oldu ğu görülüyor. Ticari kredilerde de tekrar güçlü bir artış olaca ğını hesaplıyoruz.
İHRACAT YÜZDE 27.2 AZALACAK
* 2020 yılının ikinci çeyre ğinde, mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış dış ticaret sayılarına baktığımızda ihracatın bir evvelki periyoda nazaran yüzde 27,2 ve ithalatın yüzde 19,7 daralaca ğını hesaplıyoruz.
* Bir evvelki yılın birebir çeyre ğine kıyasla baktı ğımızda ise ihracat ve ithalattaki daralmaları sırasıyla yüzde 32,7 ve yüzde 12,8 olarak kestirim ediyoruz.
* Koronavirüs salgınının tüm ekonomileri olumsuz etkilemesiyle dış ticaretteki kayıplar kaçınılmaz hale geldi. Türkiye için ihracatın ithalattan daha süratli küçülmesi ise dış ticaretin ekonomiyi baskılayacağı sinyalini veriyor. Bir evvelki varsayımımıza nazaran ihracat ve ithalattaki kayıpların daha az oldu ğunu not ediyoruz. Öte yandan turizm kesiminin kayıplarının sürdü ğü de görülmektedir.
TELEPTE YÜZDE 52.5 AZILMA
* GSYH kestiriminde kullandı ğımız di ğer mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış de ğişkenlerin hepsinde kıymetli azalmalar olacağını varsayım ediyoruz. En dikkat cazip azalma hizmet bölümüne olan talepte yüzde 52,5 ile öne çıkıyor. ‘Imalat sanayi üretim endeksi yüzde 28,8 daralma gösterirken gelecek 12 ay yatırım beklentisi de yüzde 26,4 küçülerek piyasadaki karamsarlı ğa işaret ediyor.
* Geçen yılın tıpkı periyodu ile kıyaslandı ğında, bütün kalemlerde daralma yaşanmıştır. Benzeri halde en sert düşüş hizmetlere olan talepte (yüzde 56,4) olurken bunu imalat sanayi üretim endeksi ve gelecek 12 ay yatırım beklentisi izlemiştir (sırasıyla yüzde 27,9 ve yüzde 25,1 küçülme.
DAYANAKLARIN TESIRI HUDUTLU KALDI
* Katılaşan Nisan ve Mayıs ile kısmen açıklanan Haziran ayı öncü göstergeleri ışı ğında 2020 yılının ikinci çeyre ğinde GSYH’nin çeyreklik bazda yüzde 5,0, yıllık bazda ise yüzde 7,5 küçülece ğini iddia ediyoruz. Neredeyse tüm öncü göstergelerin azalma kaydetti ğini belirtmek isteriz. Büyümeye ne tüketim ne yatırım ne de dış ticaret yoluyla olumlu bir katkı kelam mevzusudur. Bir evvelki iddiamıza kıyasla birtakım göstergelerde (örne ğin sanayi üretim endekslerinde ve kapasite kullanım oranlarında) çok sonlu iyileşmeler oldu ğunu, fakat ibrenin tekrar de eksiyi gösterdi ğini görmekteyiz.
* Ekonomiyi canlandırma gayretlerinin (TCMB’nin faiz indirimleri ve kamu bankalarının düşük faizli kredileri, esnaf dayanak paketi) tesirleri şimdiye kadar epeyce hudutlu kalmıştır.
Cumhuriyet
