BBC
Geçen ay konutu basıldığında 15 yaşındaki Nooria Kalaşnikofu kaptı, iki kişiyi öldürüp birini yaraladı ve kahraman duyuru edildi. Ancak daha sonra o gece yaşananların düşünüldüğünden daha karmaşık olabileceğine işaret eden savlar ortaya çıktı.
Nooria hakikaten ailesini korumak için Taliban’a karşı silaha sarılan bir kahraman mıydı, yoksa çocuk yaşta “evlendirildiği” adamın, ailesinin meskenine yaptığı baskına karşı mı silaha sarılmıştı?
Şahısların güvenliğini korumak için vakayla ilgili herkesin isimlerini değiştirerek ortaya çıkan soru işaretlerini inceledik.
Haberdeki bütün isimler güvenlik gerekçesiyle değiştirilmiştir.
Nooria’nın anlattığına nazaran gecenin karanlığından yararlanan adamlar köye gelip sabaha karşı 1.00 sularında Nooria’nın ailesinin yaşadığı meskenin kapısını kırarak içeri girdiler.
15 yaşındaki kız yatak odasında gürültüye uyandı ancak hiç hareket etmedi ve ses çıkarmadı. Öbür odadaki 12 yaşındaki erkek kardeşini düşündü.
Daha sonra adamların anne ve babasını bir yamaçta olan meskenlerinin dışına çıkardığını duyduğunu söyledi. Bunu silah sesleri izledi. “Onları kurşuna dizdiler” diyor.
BBCElinde AK-47 olan bir bayanın fotoğrafı yaygın olarak paylaşıldı.Burası Afganistan’ın çatışmalı bir bölgesinde küçük ve uzak bir köy. Nooria da utangaç ve alçak sesle konuşan bir kız çocuğu. Lakin küçük yaştan itibaren babası ona bölgede kendini korumak için herkese gerekebilecek silah kullanmayı, nişan almayı öğrenmiş.
O gece Nooria saklanmak yerine babasının AK-47 tüfeğini (Kalaşnikof) kaparak anne ve babasını öldürenlerin üzerine ateş açtı. Ta ki mermisi tükenene kadar.
Silahlı küme baskından bir saat kadar sonra geri çekilerek uzaklaştı. Nooria’nın annesi, babası, komşuları ve akrabaları olan yaşlı bir diğer kişi ve iki saldırgan yerde cansız yatıyordu.
“Korkunçtu. Çok acımasızlardı. Babam özürlüydü benim. Annem günahsızdı. Onları öldürdüler” diyor.
Afganistan’da büyüyen Nooria savaştan öteki bir şey bilmiyordu. Hükümet güçleriyle Taliban mensupları ortasındaki çatışmalar 25 yıldır sürüyor. Hükümet yanlısı güçler kentleri ve irice kasabaları denetim ederken, Taliban çok geniş kırsal alanlara hakim. Nooria’nınki üzere köyler ise sık sık ikisinin ortasında kalıyor.
Köyünün bulunduğu kırsal Ghor vilayetinde küçük Taliban kümeleri sık sık hükümet bölgelerine vur-kaç taarruzları düzenliyor.
Nooria ve kendisinden büyük ve askeri polis teşkilatında subay olan üvey erkek kardeşi, babalarının aşiret büyüklerinden ve hükümet yanlısı biri olduğu için gaye alındığını söylüyorlar.
Getty ImagesHükümete bağlı askerler Ghor vilayetindeDIĞER TEZLER: AİLE TRAJEDİSİ MİYDİ?
Birkaç hafta içinde hadisenin rengini değiştiren yeni bilgiler ve tanıklıklar gelmeye başladı. Nooria, ağabeyi, ölen saldırganların akrabaları, mahallî polis, aşiret büyükleri, Taliban sözcüleri ve Afgan hükümetinin açıklamaları birbirini tutmuyordu.
Birkaç farklı şahidin tabirlerine nazaran, o gece öldürülenlerden biri 15 yaşındaki Nooria’nın birkaç yıl evvel çocuk yaştayken evlendirildiği lakin birlikte yaşamadığı “kocası” idi ve hadise aslında bir aile hengamesinden çıkmıştı.
Farklı savlar Nooria’ya o gece hakikaten ne olduğunu perdelemeye hizmet ederken, bir yandan da Afganistan kırsal ömrünün bayanlar açısından trajik realitesini de sergiliyor.
Kız çocukları küçük yaştan itibaren aşiret, gelenekler ve erkek egemenliğinin kıskacına sıkışıyor ve hayatlarının denetimi ellerinden alınıyor. Nooria üzere eğitim göremeden, hayatı hakkında kelam hakkına sahip olmadan, iradeleri dışında şiddetin ortasında kalabiliyorlar.
TALİBAN NE DİYOR?
Aslında herkes o gece sabaha karşı köye bir baskın olduğunda hemfikir. Lakin o gece ne olduğu konusundaki en tartışmalı öge, gelenlerin kim olduğu ve ne için geldikleri.
Taliban ise Nooria’nın girdiği çatışmayla bir alakası olduğunu reddediyor. Ancak o gece köye bir baskın yapıldığını doğruluyorlar. Baskında mahallî bir polis denetim mevzisinin hedeflendiğini, iki Taliban savaşçısının yaralandığını, can kaybı vermediklerini söylüyorlar.
PROPAGANDA MATERYALI Mİ YAPILDI?
Lokal yetkililer ve Afgan hükümet yetkilileri ise bir Taliban karşısında bir zafer kazanıldığını söyleyerek Nooria’yı “gerçek bir kahraman” duyuru etmiş bulunuyor.
Nooria ve küçük erkek kardeşi bölgeden askeri bir helikopterle alınarak bölgede inançlı bir yere yerleştirilirken, öz savunma için silaha sarılan genç kızın kıssası toplumsal medyayı sardı.
Afganistan’da sivillerin devlet lideri tarafından Taliban ataklarının püskürtülmesinde oynadıkları rollerden ötürü övülmesi sıra dışı bir şey değil. Ancak Devlet Lideri Eşref Gani Nooria’yı başşehir Kabil’e çağırınca karışık yansılar de gelmeye başladı.
Bazıları Nooria’nın hakikaten bir kahraman olduğunu düşünüyor. Bazılarına nazaran ise o savaşan iki gücün ortasında kalan suçsuz bir kız çocuğu ve propaganda materyali olarak kullanılıyor.
Bir Twitter kullanıcısı “Halkının gereğince vefat ve şiddet gördüğü bir ülkede şiddetin ve silaha sarılmanın yüceltilmesini anlayamıyorum” yazarken bir başkası Nooria’yı “Kendini savunmayı başarabilen Afgan bayanlarının sembolü” duyuru ediyordu.
BBCNooria’nin meskeninin dışında cinayetlerin yaşandığı yerULAŞILAN KAYNAKLAR, DOĞRULANAN VE DOĞRULANAMAYANLAR
Vakanın sonraki günü köye giden polisler ölen iki kişinin üzerinde kimlik dokümanları buldular. Lokal yetkililer, her iki ismin de bilinen Taliban yandaşları olduğunu söyledi.
Yaralı olarak kaçan üçüncü bir kişi ise polise nazaran Sayed Massoum Kamran isminde üst seviye bir Taliban kumandanıydı.
Polis dışındaki kaynaklardan ölen yirmili yaşlarında ve klasik Afgan şalvarları ve renkli cepkenleri giyinmiş iki kişinin kimlikleri doğrulandı. Ve Taliban’a yakın kaynaklar polisin o gece yaralı olarak kaçtığını söylediği komutanın şu anda nitekim yaralı olduğunu doğruladı lakin ne vakit ve nerede yaralandığı konusunda bilgi vermediler.
Mahallî Taliban kaynakları ayrıyeten hadise yerinde meyyit bulunan bireylerden birinin yıllar evvel Afganistan’ın güneyindeki Helmand eyaletindeki örgütlenmelerinde yer aldığını da kabul ediyorlar.
Nooria ve 12 yaşındaki kardeşi devlet liderinin davetiyle başşehre varırken, anne ve babalarının öldürüldüğü hadise, bu kadar karmaşık görünmüyordu. Lakin bir hafta kadar sonra birinci söylentiler duyulmaya başlandı. Ölen saldırganlardan biri baskın yapan sıradan bir Taliban savaşçısı değil Nooria’nın “kocası” idi.
Birtakım akrabaları ve mahallî halktan kaynaklar Nooria’nın kocası olduğunu söyledikleri Rahim isimli kişinin köye, bir aile hengamesi nedeniyle baba meskenine dönen Nooria’yı geri almaya geldiğini, gelirken de yanında Taliban militanlarını da getirdiğini söylediler.
BBCKabil’de günbatımıNooria ise hiçbir vakit evlenmediğini söylüyor.
Kimilerine nazaran ise Nooria, aileler ortası bir evlilik mutabakatının kesimiydi. Moki mutabakatı denilen geleneğe nazaran iki aile birer kızlarını öbür ailenin oğullarına vermek üzere anlaşıyordu.
Bu mutabakata nazaran Rahim Nooria’yı ikinci eşi olarak alacak, buna karşılık Nooria’nın babası Rahim’in yeniden çocuk yaştaki yeğeniyle ikinci evliliğini yapacaktı. Evliliklerin resmileşmesi için birkaç yıl bekleyeceklerdi.
Kırsal Afganistan’da bu tıp söylentilerin ne kadar gerçek olduğunu araştırabilmek kolay değil. Nooria’nın köyü yüksek dağlarla çevrili bir vadinin kıyısında. Buralarda köylüler telefon sinyali alabilmek için dağların zirvelerine tırmanıyorlar.
Nooria’nın sahiden evlendirilip evlendirilmediğini öğrenmek gayesiyle, Rahim’in ülkenin güney batısındaki Nimruz vilayetinde yaşayan annesi Şafika’nın izi bulundu.
Telefonla görüşülen Şafika, oğlunun üç yıl evvel (Nooria 12 yaşındayken) bir aile içi gelin değişimi muahedesiyle Nooria ile evlendiğini, Rahim’in yeğeninin de Nooria’nın babasıyla evlendirildiğini doğruladı.
BBCNooria ve komşularının cesetleri gödükleri yerLakin iki yıldan az bir müddet evvel Rahim Helmand’da çalıştığı sırada Nooria’nın babasının beklenmedik bir formda meskenlerine gelerek kızını geri aldığını ve kendisinin evlendiği kızı da geri getirip orada bıraktığını , muahedeyi böylelikle bozduğunu söyledi.
Şafika aşiret ileri gelenlerinden uyuşmazlıkta arabulucu olmalarını istediklerini lakin yoksul bir aile olduklarından Nooria’nın babasına mani olamadıklarını da anlattı.
Annesi Şafika, Rahim’in o gece nitekim Nooria’nın konutunu basmaya gittiğini fakat kimseyi öldürme niyeti olmadığını söyledi.
“Onlar kuvvetli bir aile. Biz yoksuluz. Rahim oraya gece sabaha karşı gitmedi. Akşam üzeri Nooria’nın babasının davetiyle sıkıntıları tartışmak ve boşanma mutabakatı yapmak üzere gitmişti” dedi
Şafika oğlunun Taliban savaşçısı olmadığını söylüyor fakat Rahim’in Helmand’da bulunduğu vakte dair verdiği tarihler Taliban kaynaklarının verdiği tarihlere uymuyor. Onlar Rahim’in Nooria ile evlendiği söylenen tarihten evvel Helmand’da örgütlenme içinde yer aldığını söylüyorlar.
Şafika ise “Oğlum Taliban üyesi değildi. İnşaatlarda çalışıyordu” dedi ve oğlunun hayatı boyunca silaha el sürmediğini söyledi.
Rahim’in polis olan bir erkek kardeşi 12 yıl evvel Nimruz’daki bir Taliban intihar atağında ölmüş. Ailede hiç erkek kalmadığını söyleyen Şafika da ülkede denetimden çıkmış şiddet döngüsünün kurbanı bayanlardan biri.
Nooria’nın yaşadığı bölgenin polisi, birtakım köy ileri gelenleri ve merkezi Afgan hükümeti Rahim ve Nooria’nın hiçbir vakit evlenmedikleri, hadisenin rutin bir Taliban baskını olduğu ve maksadın de Nooria’nın babası olduğunda ısrar ediyorlar.
BAYANLARIN ŞİDDET KARŞISINDAKİ SEÇENEKSİZLİĞİ
O gece sahiden ne olduğunu çok az insan biliyor. Nooria ve küçük erkek kardeşi ve tahminen yaralı olarak kaçan saldırgan. Onların da tümü bütün bilgilere hakim olmayabilir.
Hadisenin ertesinde Nooria komşularıyla birlikte annesi ve babasını meskene yakın mezarlarda toprağa verdi.
Onlar toprağa verilirken Afganistan da hükümet ile Taliban ortasındaki birinci direkt barış görüşmelerine hazırlanıyordu.
Bu görüşmeler Afganistan’da daima savaşla devam eden hayatı değiştirme umudu verse de ülkede hala her ay yüzlerce insan ölüyor. Bunların birden fazla da savunmasız bayan ve çocuklar. Nooria üzere hayatları üzerinde kelam ve harekete hakları kısıtlanmış bayanların hayatta kalabilmek için kendilerini fiziken savunmak dışında bir seçenekleri yok.
Cumhuriyet
