Getty ImagesGeçen yıl Vanuatu’ya gelen bir turist gemisi bu türlü karşılanıyordu
Covid-19 dünyanın çabucak bütün ülkelerinde yayıldı. 10’u hariç. Pekala virüs girmeyen bu ülkeler koronavirüse karşı savaşı kazanmış mı oldular?
Palau Hotel, masmavi gökyüzü ve tıpkı mavilikteki Pasifik Okyanusuyla çevrili küçücük ada devleti Palau kitlesel turizmle tanışmadan çok evvel, 1982’de açılmıştı. Ancak o vakitten bu yana ada sevilen bir turizm merkezine dönüştü.
2019 yılında Palau’ya 90 bin turist geldi. Bu, ülkenin nüfusunun beş katı.
2017’de Milletlerarası Para Fonu IMF tarafından verilen sayılara nazaran turizm, Palau’nun gayri safi yurt içi hasılasının yüzde 40’ını oluşturuyordu.
Ancak bunların hepsi koronavirüs salgınından önceydi.
Birleşmiş Milletler üyeleri ortasında tek bir koronavirüs olayı görülmeyen 10 ülkeden biri olan Palau’nun sonları Mart ayının sonundan itibaren fiilen kapalı.
Ne var ki tek bir hasta olmamasına karşın virüs Palau’da yıkıcı bir tesir yarattı.
Palau Hotel Mart ayından bu yana kapalı. Kapalı olan yalnızca o değil. Restoranlar boş, ikramlık eşya dükkanları açılmıyor, otellerde ise yalnızca yurt dışından döndükleri için karantinaya alınan Palau sakinleri kalıyor.
Koronavirüs olayı görülmeyen ülkeler:
- Palau
- Micronezya
- Marshall Adaları
- Nauru
- Kiribati
- Solomon Adaları
- Tuvalu
- Samoa
- Vanuatu
- Tonga
(Kuzey Kore ve Türkmenistan liste dışı)
Okyanusun ‘en hoş‘ olduğu yer: Palau
Palau Hotel’in işletmecisi ve ortaklarından Brian Lee “Okyanus burada dünyanın her yerinden daha güzel” diyor.
Otelin 54 odasının daima yüzde 70-80 dolu olmasını sağlayan da bu hoşluktu. Lakin hudutlar kapatıldığında yapılacak bir şey kalmadı.
Brian “Burası küçük bir ülke. Mahallî halk otelde kalmaz” diyor.
Otel işletmesi, 20 işçinin hepsini daha az saat çalıştırsa da işten çıkarmamış. Brian, “Onlara iş bulmaya çalışıyorum. Tamiratlar, bakım işleri, bunun üzere şeyler” diyor.
Ancak boş otellere sonsuza kadar bakım yapamazsınız. “6 ay daha dayanabilirim” diyor Brian. “Sonra kapatmam gerekebilir.”
Brian işlerin bu hale gelmesinden, kayba uğrayanlara mali takviye sağlayan hükümeti sorumlu tutmuyor. Sonuçta hükümet virüsün adaya girmesini engellemeyi başarmış.
“İşlerini iyi yaptılar” diyor. Lakin Palau’nun birinci oteli ayakta kalacaksa, yakın vakitte bir şeylerin değişmesi gerekiyor.
Cumhurbaşkanı “gerekli” seyahatlerin 1 Eylül’de başlayabileceğini söyledi. Bu ortada Tayvan ile oluşturulan “hava koridoru” yoluyla turist gelebileceği söylentileri de var.
Brian da “Ülkeyi yine açmaya başlamaları gerektiğini düşünüyorum. Tahminen Yeni Zelanda üzere ülkelerle seyahat koridorları oluşturulabilir. Yoksa burada kimse ayakta kalamayacak” diyor.
Marshall Adaları’nda balıkçılık darbe yedi
Pasifik Okyanusu’nda Palau’nun 4 bin kilometre doğusundaki Marshall Adaları’nda da hiç Covid-19 olayı yok. Ama Palau üzere onlar da dünyayı saran salgının tesirini hissediyorlar.
En büyük mercan adasının üzerindeki ince kara şeridine şurası Robert Reimers otelinin bir tarafı okyanus, öbür yanı bir lagüne bakıyor.
Salgın öncesi 37 odası esasen Asya, Pasifik bölgesi yahut Anakara diye anılan ABD’den gelen turistlerle ortalama yüzde 75-88 doluluk oranına ulaşıyordu.
Sonlar Mart ayında kapandığından bu yana doluluk yüzde 3-5’e düştü.
Oteller kümesinin vazifelisi Sophia Fowler, “Diğer adalardan gelen birkaç kişi var lakin fazla değil” diyor.
Salgın nedeniyle ülkede 260 kadarı otel ve restoran kesiminden olmak üzere 700’den fazla kişinin işini kaybetmesi bekleniyor. Ülkede 1997 yılında yaşanan krizden bu yana bu çapta bir işsizlik hiç yaşanmamıştı.
Burada iktisadın turizme bağımlılığı Palau kadar büyük değil. Daha büyük bir sorun balıkçılık bölümünde yaşanıyor.
Ülkeye Covid-19’un girmesini önlemek için, hastalığın yayıldığı ülkelere gidip gelen teknelerin ülkenin limanlarına girişi yasaklanmış. Petrol tankerleri ya da yük gemileri ise limana girmeden evvel 14 gün açık denizde karantinada bekletiliyor.
Bütün bunların ülke üzerindeki tesiri çok büyük. Marshall Adaları akvaryum balığı ihraç eden bir ülke. Melek balıkları dünyaca ünlü. Ancak balık ihracatı ABD’de yayımlanan bir rapora nazaran yüzde 50 düşmüş. Kıyı bölgelerinde şurası ton balığı saşimi ihracatı da birebir ölçüde azalmış. Öbür balıkçılık dalı alanlarında yıl uzunluğu kapasitenin yüzde 30 civarında düşeceği düşünülüyor.
Özcesi, virüsü engelleyebiliyorsunuz lakin yenemiyorsunuz. Covid-19 bir formda bileğinizi büküyor.
Otelci Sophie Fowler gelecek yıl hayatın ülkede ve Robert Reimers otelinde olağana dönmesini umuyor. Ancak ya dönmezse?
“O vakit bizim açımızdan bu iş sürdürülebilir olmaktan çıkar” diyor.
Vanuatu: Hudutlarını açmak istemeyen ülke
Sonlarını kapatmak bir çok ülkeyi kıymetli gelir kaynaklarından yoksun bırakarak fakirleştirirken, hudutlarının açılmasını istemeyenler de var.
300 bin nüfuslu Vanuatu’nun kamu sıhhati sorumlusu Dr. Len Tarivonda başşehir Port Vila’da yaşıyor fakat asıl memleketi 200 kilometre kadar kuzeydeki 10 bin nüfuslu Ambae adası:
“Ambaelilere sorsanız, çoğunluk sonların mümkün olduğu kadar uzun müddet kapalı kalmasını ister. ‘Biz hastalık istemiyoruz, bir gelirse mahfoluruz’ diyorlar.”
Vanuatu halkının yüzde 80 kadarı kentlerin ve kayıtlı iktisadın dışında yaşıyor.
Tarivonda “Benim gözlemlerime nazaran şimdi salgının tesirini hissetmediler. Çoklukla kendine kâfi tarımla uğraşıyor, kendi besinlerini yetiştiriyorlar ve gereksinimlerini lokal, klasik iktisat içinde karşılayabiliyorlar” diyor.
Yeniden de Vanuatu da salgından ziyan görmekten kaçamayacak. Asya Kalkınma Bankası bu ada devletinin gayri safi yurt içi hasılasının yüzde 10 civarında düşeceğini varsayım ediyor ki bu 1980 yılında bağımsızlığını kazandığından bu yana ülke iktisadında yaşanan en kıymetli küçülme olacak.
Iktisattaki küçülmenin sebebi yalnızca sonların kapatılması değil. Nisan ayında Harold kasırgası ülkede yaşayanların yarıdan fazlasını etkileyen yıkım yaratmış ve üç kişinin vefatına yol açmıştı.
Ama salgının tesirinin daha kalıcı olacak.
Temmuz ayında hükümet inançlı ülkelerle sonları 1 Eylül’den itibaren açmayı planladığını açıklamıştı. Lakin o vakitten bu yana Avustralya ve Yeni Zelanda’da olaylar çoğaldı ve hudutları açma planı ertelendi.
Hükümet yetkilileri, turizm ve havayolu temsilcileriyle bir arada hudut misyon gücünün kesimi olan Tarivonda tekrar sıfır noktasına döndüklerini ve hudutların açılışı için şimdi bir tarih düşünülemediğini söylüyor.
Daha küçük çaplı ve emelli hudut ötesi seyahatlerin açılması Vanuatu için yararlı olabilir. Hükümet yakında 172 kişinin 6 aylığına Avustralya’nın kuzeyine mango toplamaya gitmesine müsaade verdi. Bu cins küçük adımlar yararlı olsa da ülkenin gelirinin yüzde 35’ini sağlayan turizmden uğranan kaybı karşılaması mümkün değil.
Bütün zorluklara karşın Vanuatu sonları açmakta tez etmeyecek. Tarivonda, Papua Yeni Gine’yi örnek veriyor. Başlangıçta neredeyse hiç olay görülmeyen bu ülkede koronavirüs Temmuz ayında süratle yayılmaya başladı.
“Eğer virüs gelirse, saman alevi üzere yayılabilir. Papua Yeni Gine’de gördüklerimiz bizi kaygılandırıyor” diyor:
“Sağlık hizmetlerimizin sonları, Pasifik bağlamı içindeki yerimiz değerlendirildiğinde virüsü ne kadar uzun mühlet engellersek o kadar iyi olacağını düşünüyoruz.”
Covid’siz ülkeler neler yapabilir?
Çalışanlara ve iş sahiplerine dayanak olmak üzere tedbirler alınabilir. Uzun vadeli tahlil ise aşıyı beklemek.
O vakte kadar inançlı ülkelerle seyahati açmak bir tahlil olabilir. Ne var ki hiçbir şey göründüğü kadar kolay değil.
Asya Kalkınma Bankası’ndan Rommel Rabanal “Bu düzenlemeler, ek gereksinimlerle geliyor. Ortak test ölçütleri, temas takibi ve şayet salgın başlarsa karantina tesisleri oluşturulması üzere. Bunlar görüşülüyor fakat yavaş, daha doğrusu tahminen de temkinli bir süreç işliyor” diyor.
Vanuatu’nun Eylül’de sonları kısmen açma planında olduğu üzere planlar kolay kolay suya da düşebiliyor.
Lowy Enstitüsü’nün Pasifik Adaları programı lideri Jonathan Pryke, “Avustralya ve Yeni Zelanda karşılıklı hudut açmayı birinci olarak karşılıklı deneyeceklerini açıkça duyuru ettiler. Ancak bu yapılmadan evvel toplumda salgının toplum içinde yayılmasına son verebilmek lazım. Hasebiyle seyahat koridorları fikri bu yıl gerçekleşecek üzere görünmüyor” diyor.
Cumhuriyet
