CHP heyeti, Giresun için afet bölgesi kararı alınması, sakınım planlaması yapılması üzere tekliflerde bulundu.
Giresun’da tesirli olan sağanak yağış nedeniyle meydana gelen sel ve heyelan felaketinde, can kaybı 9’a yükseldi. Şiddetli yağış sonrası ilçeler ırmağa döndü, araçlar sel sularına kapıldı. CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun talimatıyla, CHP Mahallî Idarelerden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Seyit Torun ile CHP Tabiat Hakları ve Etraftan Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Ali Öztunç koordinesinde bir heyet oluşturuldu. Heyette; Yüksek Disiplin Konseyi Lideri ve Artvin Milletvekili Uğur Bayraktutan, Giresun Milletvekili Necati Tığlı, İstanbul Milletvekili Emine Gülizar Emecan, Samsun Milletvekili Neslihan Hancıoğlu, Sinop Milletvekili Barış Karadeniz, Samsun Milletvekili Kemal Zeybek, Tokat Milletvekili Kadim Durmaz ile Ordu örgüt yönetici ve üyeleri yer aldı. Heyet, 23-24 ve 25 Ağustos’ta Giresun Dereli, Doğukent, Yağlıdere, Tirebolu, Espiye ve Ordu Gülyalı’da incelemeler yaptı; selde hayatını yitiren yurttaşların ailelerini ziyaret etti.
Bu incelemeler sonrası oluşturulan raporda, bölge ile bölgede yaşanan felaket hakkında tespitler ve teklifler yer aldı. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Giresun Valiliği yetkilileri tarafından inceleme yapıldığı fakat ortaya çıkan ziyana ait tespitlerin kamuoyunda paylaşılmadığı belirtilen raporda, öne çıkan tespit ve teklifler şöyle:
Erdoğan’ın kelamını ettiği köprü kaldırılsaydı, yağmur Dereli’yi vurmayacaktı: Dereli’de bulunan 241 esnafın 221’inin dükkanı büsbütün yok oldu, kamu binaları da büyük ziyan gördü. Dereli’de iki köprünün üst üste yapılması sele neden oldu. Yıllardır var olan eski köprünün çabucak üstüne bir müddet evvel yeni bir köprü yapıldı lakin eski köprü kaldırılmadı. Dağdan dereye gelen şiddetli yağmur, üst üste iki köprünün olduğu bölgede birikti. Sel suyu ile birlikte gelen ağaçlar baraj tesiri yarattı. Yağmur suyunun şiddetini arttırmasından sonra bu köprülerden eski olan köprünün bir kısmı dayanamayarak yıkıldı. Böylelikle biriken sel suyu baraj kapağı açılır üzere kent merkezine girdi ve önüne gelen her şeyi yıkıp götürdü. Eski köprü kaldırılmadığı için bu facia yaşandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kelamını ettiği ‘yıkılması gereken köprü’, vaktinde kaldırılmış olsaydı, şiddetli yağmur Dereli’yi vurmayacaktı. Kayıpların birden fazla da Dereli’de yaşandı.
Dilekçe sürece konulsaydı, beş asker şehit olmayacaktı: Tirebolu – Doğankent ortasındaki Harşit Vadisi’nde bulunan menfezin sel nedeniyle çökmesi beş askerin şehit olmasına neden oldu. Dereden 25-30 metre yüksekteki menfez, sel suyunun 30 metrenin üstüne çıkması nedeniyle çöktü. Menfezin alt kısmında bulunan çakıl ve kum, bölgede bulunan ocak işletmecileri tarafından yıllardır alınınca menfezin alt kısmı boşaldı. Bu durumu tespit eden CHP’li Vilayet Genel Meclisi üyesi Ömer Cebeci, 4 Temmuz 2019 tarihinde Vilayet Genel Meclisi Başkanlığı’na dilekçe vererek burada inceleme yapılmasını ve bu menfezin güçlendirilmesini istedi lakin AKP’li Vilayet Genel Meclis Lideri Ahmet Şahin bu dilekçeyi sürece koymadı, yalnızca bilgi hedefli olarak üstüne ‘Vali beyefendi AFAD’a talimat vermiş’ notu düştü. Şayet 2019 yılındaki bu müracaat sürece konsa ve gereği yapılsa askerler bu menfezin yıkılmasından ötürü şehit olmayacaktı. Facia bir sefer daha bağırarak geldi. Sel sonucu Doğankent İlçesi’nde 32 işyeri ile bir ticari taksi; Yağlıdere İlçesi’nde 6 işyeri kullanılamaz hale geldi.
Tedbirsizlik, zararın boyutlarını artırdı: Afet öncesinde önleyici önlemler almayan yönetim, afet sırasında da vaktinde ve fonksiyonlu araçlarla müdahale etmedi. Böylece zararın boyutlarının artmasına sebebiyet verdi. Yağış öncesinde ihtar yapılan yurttaşların inançlı bu türlü sevk edilmesine yönelik önlemler alınmadı.
Yanlış yapılaşma ve HES’ler felaketi tetikledi: Giresun’da faaliyeti devam eden HES sayısı 38. Bunların 35’i Yenilenebilir Güç Kaynaklarından Elektrik Üretimini Destekleme Düzeneği (YEKDEM) kapsamında. Üretim lisansına sahip HES sayısı ise 48. Teşvik gayesiyle işletilen YEKDEM düzeneği üzerinden alım garantisi sunularak kamu kaynaklarından firmalara hisse sağlanıyor. Bu nedenle, birebir vadi içerisinde birden fazla HES projesi kurulabiliyor. İnsan kaynaklı tabiat tahribatları, yanlış imar ve yapılaşma siyasetleri, yanlış su idaresi siyasetleri, HES’ler ve dere ıslah çalışmaları, bu felaketleri tetikliyor.
Sakınım planlarına muhtaçlık var: Giresun’daki yurttaşların ‘afetzede’ kabul edilmesi gerekiyor. Mağdur olan yurttaşların kamusal yardım ve hizmetlerden eşit faydalanmalarını sağlayacak şartlar sağlanmalı, bu bağlamda gerekli kanun değişiklikleri yapılmalı. Tabiat hadiselerinin bir afete dönüşmesini engellemek için bir grup sakınım planlama adımlarına muhtaçlık var. Bu bağlamda, etraf tertibi planlarının sakınım planlarına nazaran yine geliştirilmesi gerekiyor. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan Karadeniz İklim Aksiyon Planı’nda, Karadeniz Kıyı Yolu ve bölgedeki yapılaşma, dere yataklarındaki imar uygulamalarının çok tabiat hadiselerini tetiklediği lisana getirildi lakin dere yatağı üzerinden yapılan yol uygulamaları dışında TOKİ üzere kurumlar da dere yataklarında yapılar inşa etti. Karadeniz İklim Hareket Planı da mevcut yapılaşmaların yıkılarak yeni yapılaşma-inşaat alanlarının oluşturulmasından öteki bir tahlil getirmiyor.
Kanun değişikliği gerekiyor: Giresun için ‘afet bölgesi’ kararı alınmalı. Afet bölgesi yeterince vilayet geneli için meydana gelen ve genel hayata tesirli olan sel afeti nedeniyle oluşan mağduriyetlerin giderilmesi, ilin olağan ömrüne dönebilmesi ve iyileştirilebilmesi, tüm mağdurların eşit olarak kamu yardım ve hizmetlerinden faydalandırılabilmesi için kanun değişikliği yapılması gerekiyor.
İklimle uyumlu yerleşim planına geçilmeli: İklim krizini derinleştiren ormansızlaştırma, orman alanlarının tarım alanlarına dönüştürülmesi, dere yataklarının değiştirilmesi, imara açılması, dolgu alanları yaratılması üzere çarpık kentleşme-yerleşme siyasetleri terkedilmeli, tabiat ile ahenkte yöredeki kültürel miras ve kadim bilgi de temel alınarak tabiatla ve iklimle uyumlu yerleşim pratiklerine geçilmeli. Selden ziyan gören yerleşim alanları ve yurttaşlara rastgele bir ayrım gözetmeksizin eşit hizmet sunulmalı, mağduriyetleri oranında eşit şartlarda kamu hizmetlerinden yararlandırılmaları sağlanmalı.
İhmaller tespit edilmeli, hata duyurusunda bulunulmalı: Sel sonrasında konutları oturulmaz hale gelen mülkiyet sahibi ve kiracı yurttaşlara barınma imkânları sunulmalı; ziyanları tazmin edilmeli, eşya ve kira yardımı yapılmalı. Sel felaketi öncesi ve sonrasındaki ihmaller tespit edilerek ilgili kişi ve kurum yetkilileri hakkında hata duyurusunda bulunulmalı.
HDP DE MECLİS ARAŞTIRMASI İSTEDİ
HDP de son 18 yılda yaşanan sel felaketlerinin nedenleri için Meclis Araştırması istedi. HDP Küme Başkanvekilleri Saruhan Oluç ve Meral Danış Beştaş imzasıyla TBMM Başkanlığı’na sunulan araştırma önergesinde; sel ve heyelanda yaşanan can kayıpları ile ilgili şu bilgiler yer aldı: “2002’de Rize’nin Güneysu ve Çayeli ilçelerinde yaşanan sel felaketinde 34 kişi, 2005 yılında Rize ve Trabzon’daki sel felaketlerinde toplam 32 kişi, 2009 yılında Artvin Borçka’da 5 kişi, 2010 yılında Rize Gündoğdu’da 12 kişi, 2012’de Samsun’da yaşanan taşkında 13 kişi, Ağustos 2015’te Artvin’in Hopa ilçesinde, 9 kişi, 2019 Haziran’ında Trabzon Araklı’da yaşanan sel felaketinde ise 9 kişi hayatını kaybetti. Temmuz 2020’de Rize’nin Çayeli ve İkizdere ilçelerinde şiddetli yağışın akabinde meydana gelen sel ve heyelanda 2 yurttaşımız hayatını kaybetti. Artvin’in Yusufeli ilçesinde Yusufeli Barajı şantiyesinin bulunduğu alanda sel ve heyelan meydana geldi. 4 yurttaşımız hayatını kaybetti. 22 Ağustos 2020 Giresun’da meydana gelen sel felaketinde ise 6 yurttaşımız ömrünü yitirdi.”
Cumhuriyet
