Emekli General Nejat Eslen, Mustafa Kemal Atatürk’ün ülkemizi kurarken oluşturduğu üç ayaklı “büyük stratejisini” anlattı.
Atatürk’ün, “çağının tek büyük stratejisti olduğuna” dikkat çeken Eslen, “Samsun’a ayak bastığında başında yeni bir Türk devleti kurma istikametinde büyük stratejisi oluşmuştu. Askeri güçle içerideki bozguncuları temizledi. Misakımilli ile millet egemenliğine dayalı Türk devleti inşa etti. Gayesi ise çağdaş ülkeler düzeyine yükselmekti. Büyük stratejisinin maksadı açık seçiktir ve bu, çok önemlidir” dedi.
Eslen, yıpranan ve yıpratılan düşünsel ömrü nedeniyle günümüzde Türkiye’nin bir büyük strateji oluşturmasının ise sıkıntı olduğuna dikkat çekti. Eslen, emperyalistlerin Anadolu’da yenilmelerinin 98. yıldönümünde, Türkiye’nin kuruluşunu sağlayan Atatürk’ün büyük stratejisini, günümüzde bu alandaki eksiklik ve yetersizlikleri anlattı. Eslen’in sorularımıza verdiği karşılıklar şöyle:
– Günümüzde büyük devletlerin “büyük (grand) stratejisi” var. Türkiye bu kavrama yabancı. Atatürk’ün büyük stratejisi var mıydı?
Geçmişte Türkiye’nin gerçekçi ve rasyonel biçimde geliştirdiği, uyguladığı bir büyük strateji var. Bu, Kurtuluş Savaşı’nda, Atatürk tarafından uygulandığında, o vakit şimdi bu kavram ortaya çıkmamıştı. Samsun’a ayak bastığında Türk devleti inşa etme konusunda büyük stratejisi vardı; kendisi esasen büyük stratejistti. Üç ayaklıdır bu… Askeri güçle içerideki bozguncu ve işgalci güçleri temizlemek, Misakımilli coğrafyasında Türk milletinin egemenliğine dayanan bir Türk devleti inşa etmek, Türkiye’yi çağdaş ülkeler düzeyine yükseltmek. Ve gayeler açık seçik tanımlanmıştır, bu değerlidir. 30 Ağustos’ta Atatürk’ün büyüklüğünü bir daha hatırlamamız gerekir.
– Nedir “büyük strateji?”
Kavram, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra gelişmiştir. Daha evvel “generallik sanatı” manasına geliyordu. Teknolojik ve savaş araçlarındaki gelişmeler, savaşların ekonomik boyutunun büyümesi, sivil halkla bir arada ülke iktisadının ziyan görmesi, savaş kavramını askerlerin ilgi alanının ötesine, siyasetçilerin ilgi alanına taşınmasını gerektirdi. Siyasetçiler devreye girdi. Fransız devlet adamı Clemenceau, “savaşların generallere bırakılamayacak kadar değerli bir eylem” olduğunu tabir etti. Bugün büyük stratejiyi, askeri güçle birlikte iktisat, politik, diplomatik, teknolojik güç ögelerinin politik emeller doğrultusunda eşgüdümlü olarak kullanılması diye tanımlayabiliriz.
– Günümüzde Türkiye’nin büyük stratejisi var mı, olmalı mı?
Türkiye’nin bir ulusal güvenlik siyaseti kitabı var. Lakin içinde ne olduğunu bilmemiz mümkün değil. Türkiye’nin elbette bir büyük stratejisi olması gerekiyor. Yönlendirecek olan da devletin siyasetidir. Devlet siyaseti bu alanda ulusal çıkarları ve ulusal gayeleri tanımlar, ayrıntılandırır. Gerektiğinde caydırıcı bir gayeyle askeri gücün yanı sıra ekonomik, politik, diplomatik, ruhsal, teknolojik gücün tıpkı istikamette kullanılmasının planlanması gerekir. Büyük strateji, Türkiye’nin jeopolitik alanıyla belirlenmiş coğrafyanın tamamını kapsayabileceği üzere belirli kısımlarını da kapsayabilir. Örneğin “Mavi Vatan Büyük Stratejisi” düşünülebilir, hatta düşünülmelidir. Türk-Amerikan bağlantılarıyla, Ortadoğu bağlarıyla, hatta Suriye münasebetleriyle ilgili de bir büyük strateji olabilir… Türkiye’ye artık “Soğuk Savaş” periyodunda olduğu üzere tehditler Kuzey’den, Doğu’dan gelmiyor. Tehditler artık Batı’dan ve Güney’den geliyor. ABD’nin Suriye’de Türkiye’ye direkt tehdit olan PKK/YPG devleti kurma çabaları var. “Mavi Vatan” gayretine baktığımızda, tekrar NATO’dan müttefikimiz olan Fransa, Yunanistan’la bir arada Doğu Akdeniz’de bize karşı tehdit oluşturuyor. Bu gerçekleri dikkate almadan büyük strateji yapılmaz.
İDEOLOJİK SIYASET VAR
– Mevcut siyasetleri bu kapsamda nasıl değerlendiriyorsunuz?
Büyük strateji, ulusal çıkarları temel alır. Halihazırdaki siyasetler Türkiye’nin ulusal çıkarlarına nazaran geliştirilen ve uygulanan siyasetler değil. Türkiye’de bir ideolojik siyaset uygulanıyor. Yani Müslüman Kardeşler (İhvan). Bu da Türkiye’yi gerçekçi stratejik kıymetlerden uzaklaştırarak duygusal sapmalara götürebiliyor. Mısır, Türkiye için çok değerli ve Doğu Akdeniz’de işbirliği yapmamız gereken bir ülke. Bu işbirliğinden iki ülke de kârlı çıkar. Lakin Türkiye’de FETÖ nasıl bir terör örgütü ise Mısır’da da İhvan bu türlü. Türkiye “İhvancı” bir siyaset güttüğü için gerginlik yaşanıyor. Bu da Türkiye’nin ulusal çıkarlarına ziyan veriyor. Bu nedenlerle, gerçekçi bir büyük strateji geliştirmek zorlaşıyor.
– Teklifleriniz neler?
ABD, İkinci Düya Savaşı’ndan sonra, kendi çıkarları doğrultusunda, siyaseten BM, güvenlik olarak NATO, ekonomik olarak da IMF ve Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü’ne dayalı sistemi kurdu. ABD, global üretimin yarısını gerçekleştiriyordu. Artık giderek tüketim merkezine dönüşüyor, Çin gerçek bir üretim merkezine dönüşmeye başladı. Çin, bugün artık üretimde ABD’yi geçti ve jeopolitik yetki alanını genişletiyor. “Kuşak Yol Projesi”yle birlikte Çin’in Avrasya jeopolitiğinde çok kıymetli atılımları var. Bu koşulları dikkate aldığımızda, salgın sürecinin de global değişimi hızlandırdığını düşündüğümüzde, büyük stratejinin geliştirilmesinde dünyadaki bu gelişmeleri dikkate almak gerekiyor. Jeopolitik olarak Türkiye çok kıymetli bir yerde. Afro-Avrasya coğrafyası dediğimiz, Asya-Afrika coğrafyasının tam merkezinde. Türkiye merkezi bir pozisyona sahip ancak güç açısından merkezi bir ülke değil. Pozisyonu nedeniyle Türkiye, süratli değişimlerle, yeni tehditlerle baş başa kalabilir. Değerli fırsatlar da yakalayabilir. Çin’in Afro-Avrasya’ya süratli yayılımı Türkiye’ye muhtaçlığını artıracaktır. Bu nedenlerle büyük stratejiyi yapanların geleceği düşünmesi, “fütürist” olması gerekir.
– Zorluklar var mı?
NATO’ya girmesiyle vakit içinde Türkiye’nin dış siyaseti ve stratejik tavrında değerli değişiklikler oldu. Türkiye, Amerika ve Atlantik yörüngesinin bir uydusu haline geldi. İçinde bulunduğu finansal şartları da dikkate alındığında; mevcut anlayışla kendi çıkarları doğrultusunda ve gerçekçi tehditleri dikkate alarak Atlantik yörüngesini kıracak strateji üretmesi sıkıntı. Bu, Türkiye’nin en kuvvetli stratejik sorunudur. Bunun kesinlikle aşılması gerekir.
Cumhuriyet
