Kısa çalışma uygulaması, pandemiden etkilenen iş yeri sahipleri ve emekçilerin mağdur olmasını önlemede en değerli enstrümanlardan birini oluşturdu. Kısa çalışma şartları esnetilerek, daha fazla emekçinin yararlanması sağlandı. Nisan ve mayıs aylarında 3.3 milyon, haziran ayında 2.5 milyon ve temmuz ayında da 1.7 milyon çalışana kısa çalışma ödeneği verildi. Bu süreçte toplam 3.6 milyon personel kısa çalışma ödeneğinden yararlandı.
Olağanda kısa çalışma 3 ay uygulanıyor. Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar uzatılabiliyor. Lakin, yasa değişikliği ile yıl sonuna kadar uzatmak mümkün olacak. Daha evvel temmuz ve ağustos aylarında birer aylık müddetle iki kere uzatılan kısa çalışma, dün yayımlanan kararnameyle yine iki aylığına uzatıldı. Müddeti uzatılan kısa çalışmadan, 30 Haziran 2020 tarihine kadar müracaatta bulunmuş olan iş yerleri yararlanabiliyor. Daha evvel müracaatta bulunmamış iş yerleri kısa çalışmadan yararlanamıyor.
TÜM DALLARDA UYGULANACAK
Kısa çalışma ödeneğinin mühleti ile ilgili uzatmanın bu sefer turizm ve birtakım hizmetler bölümü ile hudutlu kalması bekleniyordu. Lakin, kısa çalışma uygulaması tüm kesimler için uzatıldı. Pandemiden etkilenen iş yerleri, yeni bir müracaat yapmaya gerek kalmadan birebir emekçiler için tıpkı şartlarda kısa çalışma uygulamasına 31 Ekim’e kadar devam edebilecekler.
İŞTEN ÇIKARMA YASAĞINDA MÜDDET UZATILACAK MI?
Pandemi münasebetiyle getirilen işten çıkarma yasağının müddeti ise 17 Eylül’de doluyor. Kısa çalışma ödeneğine paralel olarak işten çıkarma yasağı mühletinin de önümüzdeki günlerde uzatılması bekleniyor. Kanun uyarınca, işten çıkarma yasağını 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatmak mümkün bulunuyor.
Yasak devrinde patron yalnızca ahlâk ve iyi niyet kurallarına karşıtlık gerekçesiyle iş akdini feshedebiliyor. Personelin iş akdini feshetmesinin önünde ise bir mani bulunmuyor.
Lakin, ahlâk ve iyi niyet kurallarına terslik gerekçesiyle iş akdinin feshinde patron ihbar ve kıdem tazminatı ödemiyor, personel işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor.
İşten çıkarma yasağı periyodunda patron işçiyi fiyatsız müsaadeye ayırabiliyor. Olağanda isteği dışında fiyatsız müsaadeye çıkartılan personel iş akdini feshedip kıdem tazminatını alabilir. Lakin, pandemi hasebiyle yasak periyodunda fiyatsız müsaadeye çıkartılan personel, haklı fesih yapamıyor.
2 MİLYON EMEKÇI OLAĞAN ÇALIŞMAYA GEÇTİ
Temmuz ayında yapılan yasa değişikliği uyarınca, kısa çalışmadan olağan çalışmaya geçen patrona prim takviyesi sağlanıyor. Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, uygulamanın birinci başladığı tarihten itibaren 3 milyon 576 bin 805 kişinin kısa çalışma ödeneğinden yararlandığını belirtti. Selçuk, temmuz ayında ise 1 milyon 595 bin 467 kişinin ödenekten yararlanmaya devam ettiğini, buna karşılık 1 milyon 981 bin 338 çalışanın olağan çalışmaya döndüğünü söz etti.
IKAZLARA DİKKAT!
Gerek kısa çalışma ödeneği, gerekse fiyatsız müsaade uygulamaları konusunda çok sayıda şikâyetler geliyor. Patron, çalışma saatlerini en az 3’te 1 oranında azaltarak kısa çalışmaya geçebilir. Üçte bir oranında azaltma durumunda, emekçiler geri kalan müddette çalıştırılabiliyor. Lakin, faaliyeti süreksiz olarak tümüyle durduran ve tam vakitli kısa çalışmaya geçen patron personelleri çalıştıramaz. Bunu yapan patron, personellere verilen kısa çalışma ödeneğini faiziyle İŞKUR’a ödemek zorunda kalır. Ayrıyeten, kısa çalışma sırasında gelir kaybına uğrayan, toplumsal güvenlik primleri yatırılmayan personeller açısından da haklı fesih sebebi ortaya çıkar. Patron nitelikli personelini kaybedebilir.
Emsal durum fiyatsız müsaade uygulaması için de geçerli. Fiyatsız müsaadeli gösterilen emekçilerin hiçbir formda çalıştırılmaması gerekir. Fiyatsız izindeki çalışanları çalıştırdığı tespit edilen patron, çalışanlara ödenen aylık 1168 liralık nakdi fiyat dayanağını faiziyle iade etmenin yanı sıra, emekçi başına minimum fiyat fiyatında (2943 TL) para cezasına çarptırılır. Kısa çalışmada olduğu üzere personel açısından haklı fesih nedeni ortaya çıkar.
Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine nazaran, son günlerde bu hususta hem İŞKUR, hem de Aile Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk ikazda bulundu. İŞKUR’dan yapılan açıklamada, kısa çalışma müddetlerinde rastgele bir azaltma yapan yahut belirtilen müddetten evvel olağan faaliyete başlamaya karar veren patronların vilayet müdürlükleri yahut hizmet merkezleri ile bağlantıya geçmesi istendi. Açıklamada, kısa çalışma ödeneği kapsamında alınan ödemelerin, Rehberlik ve Teftiş Şurası Başkanlığınca incelenerek beyanların doğruluğunun teyit edildiği vurgulandı.
Bakan Selçuk’un dün yaptığı açıklamada ise koronavirüs gerekçesiyle yapılan kısa çalışma müracaatlarında ödemelerin, uygunluk tespiti sonucu beklenmeden yapılması istikametinde kolaylık sağlandığına dikkat çekildi. Fakat iş müfettişlerinin, kısa çalışma ödeneği talebinde bulunan iş yerlerinin uygunluk tespiti incelemeleri ile bir arada, bu iş yerlerinde uygunluk tespitine alışılmamış uygulama olup olmadığına ait teftişlere de 712 iş müfettişi ile aralıksız olarak devam etiğini belirtti.
Patronların mağduriyet yaşamaması için hem suiistimalden kaçınması, hem de olağan çalışmaya geçeceğini İŞKUR’a bildirmesi gerekiyor.
Cumhuriyet
