Noviçok zehirlenmesi: Navalni'nin hayatını kurtaran kritik iki saat

Aleksey Navalni hâlâ Berlin’de bir hastanede komada. Almanya, Rus muhalifin Noviçok diye bilinen hudut gazı ile zehirlendiğini açıkladı.

Navalni, Sibirya’dan Moskova’ya giden bir uçakta hastalandı ve uçak Omsk’a acil iniş yaptı. İki gün sonra Rus yetkililer, Navalni’nin tedavi için uçakla Almanya’ya sevkine müsaade vermeye ikna edildi.

BBC Rusça Servisi, Navalni’nin kötüleştiği Sibirya-Moskova seferi sırasında yaşananları, kabin vazifelileri ve sağlıkçıların onun hayatını kurtarmak için verdiği çabayı detaylarıyla ortaya çıkardı.

İşte hayatla mevt ortasında geçen o kritik iki saatin kıssası:

Sabah saatleri

20 Ağustos günü Aleksey Navalni, S7 havayolları ile Sibirya Tomsk havaalanından Moskova’ya gidiyordu.

Basın danışmanı Kira Yarmiş, Navalni’nin o sabah Tomsk Bogaşevo havaalanında aldığı bir bardak çay dışında hiç bir şey yiyip içmediğini söylüyor.

Tıpkı uçağı bekleyen yolculardan Ilya Ageev, uçuşa yaklaşık bir saat kala, çayını içen Navalni’yi gördü. Rus muhalif kendisini tanıyarak yanına gelen öteki yolcularla şakalaşıyor, gülüyordu.

Uçağa binildi. Uçuşun birinci bir buçuk saati içinde Navalni kendisini berbat hissetmeye başladı. Kabin vazifelileri yolculara su dağıtıyordu ancak Navalni istemedi. Sonra tuvalete gitmek için ayağa kalktı.

Az sonra bir öbür yolcu da tuvalete gitmek için kalkmıştı ama Aleksey Navalni 20 dakika tuvaletten çıkmadı ve kapının önünde kuyruk oluşmaya başladı.

Dört kabin vazifelisi de bu evrede yolculardan birinin iyi olmadığını fark etmişlerdi.

Birkaç dakika sonra kabin görevlilerinden biri anons yaparak uçakta tabip olup olmadığını sordu. Yolcular da durumun önemli olduğunu anlamıştı.

Başka kabin vazifelileri pilota haber verdiler ve Navalni’ye birinci yardım müdahalesinde bulunmaya çalıştılar.

Navalni’nin asistani Ilya Pakhomov, koridoru dolaşarak tıbbi yardıma gereksinim olduğunu tekrarladı. Ismi verilmeyen bir bayan yolcu, hemşire olduğunu söyleyerek kalktı.

S7 havayollarının açıklamasına nazaran bunu izleyen bir saat boyunca hemşire yolcu ile kabin vazifelileri, pilot acil iniş yapana kadar Navalni’nin şuurunu kaybetmemesi için çabaladılar.

‘Konuşmuyordu, sırf bağırıyordu’

Avukat Sergey Nezhenets, uçağın art sıralarında Navalni’ye birinci müdahale yapılan alana yakın bir yerde oturuyordu. Moskova’dan Rusya’nın güneyindeki Krasnodar’a giden bir uçağa aktarma yapacaktı:

“Kabin vazifelileri uçakta sağlıkçı olup olmadığını sorunca olan bitene dikkat kesildim.

“Birkaç dakika sonra pilot bir yolcunun berbatlaşması sebebiyle Omsk’a ineceğimizi duyurdu. Hastalanan yolcunun Navalni olduğunu inişten sonra Twitter’da sözcüsünün paylaşımlarını görünce anladım.”

Hekim ya da sağlıkçı anonsu yapıldıktan birkaç dakika sonra Navalni inlemeye ve çığlıklar atmaya başlıyor.

Nezhenets “Acı çektiği aşikardı. Kabin görevlilerine ayrılmış olan alanda yere yatırılmıştı. Hiçbir şey söyleyemiyor yalnızca bağırıyordu.” diyor.

O sırada hemşire olan yolcu art tarafa geliyor.

“İnlemesi bizi şad ediyordu zira en azından hâlâ hayatta olduğunu biliyorduk.”

Navalni’nin yardımcılarından ikisi yakında oturuyordu. Biri de basın danışmanı Kira Yarmiş’ti.

Nezhenets, Yarmiş için “Çok gergindi” diyor; “Sağlıkçı ona ne olmuş olabileceğini sorduğunda ‘Bilmiyorum, muhtemelen zehirlendi’ dedi.” diye ekliyor.

Havayolunun açıklamasına nazaran, mürettebat süratle Omsk havaalanına acil iniş istemeye karar veriyor ve müsaade çabucak veriliyor.

Acil iniş yapılacağı anonsu yapıldıktan yarım saat sonra uçak Omsk’a iniyor.

Lakin Nezhenets kabin vazifelilerinin daima pencerelerden bakıp, hava çok bulutlu olduğu için inişin uzun sürdüğünden yakındıklarını da hatırlıyor.

Midesi yıkandı mı?

Omsk havaalanının baş tabibi Vasili Sidorus, bu soruya olumlu ya da olumsuz bir karşılık vermeyi reddetti. Sırf “Her şey yapıldı” demekle yetindi.

İsrailli ağır bakım uzmanı Mihail Fremderman, zehirlenmeden kuşkulandılarsa kabin vazifelilerinin de Navalni’nin midesini boşaltmaya çalışmış olabileceğini söylüyor lakin Almanya’nın açıkladığı Noviçok çeşidi olan “organik fosfor bileşikli” zehirlenmelerde bunun işe yaramadığını belirtiyor.

Ayrıyeten Navalni yediği ya da içtiği bir şeyle zehirlendiyse, kusması ona yardım etmeye çalışanlar ya da sonradan uçağı temizleyenler için de bir tehlike oluşturacaktı.

Uçak lokal saatle 09.01’de Omsk havaalanına indi.

Havaalanındaki sıhhat takımı inişten iki dakika sonra uçaktaydı.

Nezhenets, sıhhat vazifelilerinin Navalni’yi muayene eder etmez “Bizim yapabileceğimiz bir şey yok, ağır bakıma alınması lazım” dediklerini hatırlıyor.

Ambulans çağırılıyor

Sonra sıhhat takımının telefonla bir ağır bakım ambulansı çağırdıklarını anlatıyor. Hastanın durumunun çok önemli olduğunu vurgulayarak ambulansın direkt iniş pistine gelmesini söylüyorlar.

Ambulans şoförüne uçağın rengini tanım ederek merdivenlere yakın bir yerde durması talimatını veriyorlar.

Nezhenets “Ambulansın gelmesi 10 dakika sürdü. Bu müddet içinde tabipler Navalni’nin tansiyonunu ölçtüler ve serum bağladılar. Lakin sanırım onlar da bunun pek yararı olmayacağını biliyorlardı.” diyor.

Tabip Sidorus, Aleksey Navalni’nin tedavisine katılmamış ancak çalışma arkadaşlarının ellerinden gelen her şeyi yaptığını anlatıyor:

“Ne olduğunu anlamak zordu, zira konuşamıyordu. Ellerinden gelen her şeyi yaptılar, adamın hayatını kurtarıp uygun bir hastaneye sevkedilmesini sağladılar” diyor.

BBC’nin konuştuğu yolcular, sıhhat vazifelilerinin ambulans gelene kadar uçakta Navalni’yi toplam 15-20 dakika kadar muayene ettiklerini anlatıyorlar.

Navalni bir sedye ile uçaktan ambulansa alınıp direkt Omsk 1 numaralı Acil Hastanesi’ne kaldırılıyor.

Uçak yakıt ikmali yapıyor ve yarım saat sonra Moskova’ya gitmek üzere yine havalanıyor.

Nezhenets Moskova’daki Domodedovo havaalanına indiklerinde uçağa çok sayıda polis ve sivil vazifelinin bindiğini anlatıyor:

“Aleksey’e en yakın sıralarda oturan yolcuların uçakta kalmasını başkalarının gidebileceğini söylediler. Aleksey uçağın ortalarında 10. ya da 11. sırada oturuyordu.”

O sırada hadise kasıtlı bir şeymiş üzere görünmediğinden Nezhenets uçağa polis gelmesini garipsiyor.

‘Noviçok’la zehirlendi’

Navalni iki gün Omsk’taki hastanenin şiddetli zehirlenmeler kısmında tutuluyor. Başlangıçta yola dayanamayabileceğini söyleyerek Almanya’ya nakledilmesine itiraz ediyorlar.

Meğer 1 numaralı Acil Hastanesi’nin baş toksikoloğu da dahil olmak üzere Omsk’taki hekimler, hastanelerinde tedavi gördüğü müddet boyunca Navalni’nin bedeninde zehirli bir husus bulunamadığını söylemişti.

Omsk’taki hekimler, rahatsızlığın muhtemel bir başka sebebinin metabolik bir bozukluk olabileceğini kaydediyorlar.

BBC Rusça Servisi Omsk’taki sıhhat yetkililerinden yorumlarını ve Navalni’nin buradaki hastanede yattığı müddette yapılan müdahalelerin ve analizlerin detaylarını istedi ancak bir cevap alamadı.

Habere katkıda bulunanlar: Anna Puşkarskaya, Elena Berdnikova, Timur Sazonov, Andrey Soşnikov ve Ksenia Çurmanova.

Cumhuriyet