İzmir’in düşman işgalinden kurtuluşundan birkaç gün sonra gerçekleşen İzmir yangınında, 25 bin mesken ve işyeri kullanılamaz hale gelmişti. 2 milyon 600 bin metrekarelik alanın yanmasıyla İzmir’in üçte ikisi kül oldu. 10 bin kişinin can verdiği varsayım edilen yangında cesetlerin günlerce toplanamamasından ötürü tüm kenti sinekler basmış ve mümkün bir salgın hastalıktan epey endişelenilmişti.
Vatikan Bâtın Arşivi’ni Türkiye’den araştıran birinci tarihçi olan Dr. Rinoldo Marmara, gazeteci Bülent Günal ile birlikte Ermenilerin yangından sorumlu olabileceğine dair kıymetli bilgiler elde etti. İzmir’de yaşayan din insanlarının Vatikan’a gönderdiği rapor ve mektuplarda çarpıcı açıklamaların yer aldığı “Vatikan Zımnî Arşivleri Işığında İzmir Yangını” kitabının bir kısmı gelecek günlerde Yıllarboyu Tarih Dergisi’nde yayımlanacak.
Amerikan, İngiliz ve Yunan gazetelerinin Türkleri suçlamasında alınan referans İzmir’deki Amerikan Konsolosu George Horton’ın kaleme aldığı “Asya’nın Belası” isimli kitap ve yangına şahsen tanıklık eden Ermeni asıllı Amerikalı müellif Margaret Housepian’ın “İzmir 1922”, “Bir Kentin Yok Edilişi” kitabı. Fransız ve İtalyan basını Rumları hatalı bulurken Atatürk’ün yakın arkadaşı Falih Rıfkı Atay “Babanız Atatürk” kitabında yangını Ermenilerin başlattığını söylüyor. Yangınla ilgili en güçlü desteklerden biri ise İtalyan İzmir İtfaiye Şefi Paul Grescovich’in Türklerin sorumlu tutulamayacağıyla ilgili tarafında yazdığı rapor.
Görgü şahitlerinin yazdığı mektuplarda Ermenilerin bomba attığı, kundak materyallerini sakladığı ve patlamalarla yangının eşzamanda planlanarak başlatıldığı yazıyor.
Cumhuriyet
