Kulak Burun Boğaz, Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Aytuğ Altundağ ve takımınca yapılan araştırma, burun anatomisinin farklı olması nedeniyle koku alanı daha geniş ve koku alma hacmi daha büyük olanlarda, yeni tip koronavirüs (Covid-19) sonrası koku alma bozukluğunun kalıcı olma riskinin daha yüksek olduğunu ortaya koydu.
Dünyayı tesiri altına alan Covid-19 salgınının en kıymetli semptomlarından birinin koku kaybı olduğu biliniyor. Tıp lisanında “anozmi” olarak isimlendirilen bu durum, birçok araştırmaya da husus oldu.
Biruni Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi ve Acıbadem Hastanesi Kulak Burun Boğaz, Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Aytuğ Altundağ’ın ortalarında nöroloji ve radyoloji alanından uzmanların bulunduğu takımla gerçekleştirdiği araştırmada, Covid-19 geçirenlerde koku kaybının kalıcı olup olmadığına yoğunlaşıldı.
Bunun üzerine grup tarafından, 29’u sağlıklı olmak üzere, 24’ü Kovid-19’a, 38’i ise başka virüslere bağlı koku alma bozukluğu olan şahısların burun anatomileri incelendi.
Prof. Dr. Altundağ ve takımı, incelemelerinin sonucunda, burun anatomisinin farklı olması nedeniyle koku alanı daha geniş ve koku alma hacmi daha büyük olan şahıslarda, Kovid-19 sonrası koku alma bozukluğunun kalıcı olma riskinin daha yüksek olduğunu gözlemledi.
Türk bilim insanlarının “Covid-19 hastalarında koku alanı ölçümleri” başlıklı bu araştırması Amerikan Kulak Burun Boğaz Cemiyeti’nin resmi yayın organı olan “Otolaryngology-Head and Neck Surgery” isimli hakemli mecmuada de yayımlandı.
“COVİD-19’A YAKALANMADAN EVVEL ÇOK RAHAT KOKU ALDIKLARINI SÖYLEDİLER”
Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, Covid-19’da koku alma bozukluğuna dair birinci bulguların salgının birinci açıklandığı Aralık 2019’dan itibaren tespit edildiğini lakin Şubat 2020’den sonra dünyada ağır olarak rapor edilmeye başlandığını lisana getirdi.
Kendilerinin de martın sonunda Türkiye’deki gerekli kurumları ve toplumu, “Eğer ani koku alma bozukluğunuz varsa viral enfeksiyon geçirebilirsiniz. Bu geçirdiğiniz viral enfeksiyonun da Kovid-19 olma ihtimali çok yüksek.” diyerek uyardıklarını anlatan Altundağ, ilerleyen süreçte bunun aslında çok temel bir bulgu olduğunun ve Covid-19 hastalarının birçoğunda süreksiz olarak yaşandığının görüldüğünü söz etti.
Prof. Dr. Altundağ, vakit içerisinde bir küme hastada bu durumun “uzamış koku alma bozukluğu” olarak ortaya çıktığını, martta Covid-19’u atlatıp hala koku alma bozukluğu devam eden hastalar bulunduğunu, bu hastaların hem genç hem de yaşlı hastalar olabildiğini kaydetti.
Uzamış koku alma bozukluğu yaşayan olaylar üzerine grup arkadaşlarıyla bilimsel hipotezlerini bir çalışmaya dönüştürdüklerini aktaran Altundağ, şöyle konuştu:
“GENÇ-YAŞLI DEMEDEN, KALICI KOKU ALMA BOZUKLUĞUNUZ OLABİLİR”
Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, araştırmada gözlemledikleri hastaların Kovid-19’u atlatan, hastalıkla ilgili öteki şikayetleri geçen lakin koku alma bozuklukları hala devam eden bireyler olduklarını, bunların bir kısmının kısmi olarak koku alma duyularını geri kazandığını, bir kısmının ise şimdi geri kazanamadığını lisana getirdi.
Uzamış Covid-19 yani Covid-19’a bağlı beyin sisi bulguları, “kafam sersem-sepet” hali, kronik yorgunluk durumu üzere kavramların sıkça tartışılan mevzular olduğuna, bugünlerde ise koku alma bozukluğunun da kimi hastalarda kalıcı olup olmayacağı üzerine müşahedelerin yapıldığına işaret eden Altundağ, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Aslında kış periyodu yaklaşırken tüm viral enfeksiyonlarda kimi bireylerde kalıcı koku alma bozukluklarını görebiliyoruz. İnsanları tekrar uyarmak gerekiyor; genç-yaşlı demeden, bu hastalığa bağlı, iyileşmeyen kalıcı koku alma bozukluğunuz olabilir. Evet, oran düşüktür. Olağan Covid-19 enfeksiyonunda çok süratli olarak koku duyusu geri gelir ancak burnunuzda bir anatomik farklılık varsa, olfaktör kleft dediğimiz koku yarığında bir genişleme varsa kokuyla ilgili hasarlarınızın da daha uzun sürebileceğini bilmeniz gerekiyor.”
Prof. Dr. Altundağ, burundaki anatomik farklılık ve koku yarığındaki genişlemeye ait şu bilgileri verdi:
“Burnumuzun girişinde koku hücreleri yoktur. Koku hücreleri yalnızca burnumuzun çatı kısmında vardır. Bu burun çatısındaki koku yarığı dediğimiz alan daha geniş bu insanlarda. Daha geniş olunca daha çok ACE2 reseptörü oluyor o bölgede. Koronavirüs de hücre içine girerken ACE2 reseptörünü kullanıyor. Münasebetiyle ya akciğere ya da burun dikine yani koku alanına yanlışsız gidecek. Burunda yoğunluk bulduğu için de oraya gidiyor ve virüsle savaş burunda başlıyor. Koku alma bozukluğu yaşayanlar yani savaşı üstte yaşayan hastalarda koronavirüsün klinik şiddetinin daha hafif olduğuna dair çalışmalar da var. Zira akciğere inmek yerine yukarıdalar.”
Covid-19 sürecinde sigara içilmemesinin ehemmiyetine dikkati çeken Altundağ, sigaranın burundaki bariyerleri ve burnun savunma sistemini bozduğunu vurguladı.
Burnun koronavirüsün bir ön cephesi olduğunu belirten Altundağ, “Burunda izole edebilirse çok daha klinik şiddeti hafif, tahminen de ayaktan geçirecektir. Esasen asemptomatik yahut taşıyıcı dediğimiz pek çok olayda aslında bunu gördük. Rastgele bir öksürük, nefes darlığı bulgusu yok yalnızca koku alma bozukluğu var. O yüzden burun anatomisinin virüsleri algılamada çok kıymetli olduğunu düşünüyoruz.” diye konuştu.
KOKU DUYUSUNU GERİ KAZANABİLMEK İÇİN “KOKLAMA EGZERSİZLERİ” ÖNERİSİ
Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, Kovid-19’u atlattıktan sonra koku alma duyusu geri gelmeyen şahıslara şu tavsiyelerde bulundu:
“Koku duyunuz süratli geri geliyorsa endişelenmenize gerek yok. Lakin Kovid-19 enfeksiyonunuz geçti ve hala koku alma duyunuz geri gelmediyse kesinlikle konutta koklama antrenmanları yapın. Koklama idmanları kokunun geri kazanılmasında çok değerli. Mevcut kokularla uçucu yağlarla yapabilirsiniz yahut bulduğunuz olağan kokularla yapabilirsiniz. Kokuları koklamak ve oradaki hücrelerin yenilenmesini sağlamak çok kıymetli. Zira koku hücreleri kendini yenileyebilen hudut hücreleri. Biz bu avantajdan yararlanıyoruz. O yüzden hastalar beklemesinler konutta kesinlikle kokularla antrenman yapsınlar.”
Kendisine koku kaybı nedeniyle başvuran hastalarda koku idmanı tekniğini denediklerini ve birçok kişiyi tedavi ettiklerini söz eden Altundağ, “Bunu da nereden biliyoruz? Daha evvelki influenza ve rinovirüs hastalarındaki o deneyimlerimizi Kovid-19 hastalarında kullandık. Çok az bir kısmında tedaviye karşılık vermeyenler var. Onları da şu anda takip ediyoruz lakin büyük bir kısmı geri geliyor. Bu bizim için sevindirici.” formunda konuştu.
İkinci çalışmalarında Covid-19 geçirdikten sonra koku alma bozukluğu gelişen ve gelişmeyen şahısları baz aldıklarını aktaran Altundağ, bu araştırmada da koku alma bozukluğu oluşan bireylerde koku alanının daha geniş olduğunun saptandığını kelamlarına ekledi.
Cumhuriyet
