Getty Images
ABD’de az sayıda kilit eyalette Donald Trump ile Joe Biden ortasındaki başa baş çaba devam ediyor.
Bir sonraki ABD liderini belirleyecek bu eyaletlerde iki taraf da avukatları aracılığıyla tüzel teşebbüslerde bulunuyor.
Bu müracaatların ABD Yüksek Mahkemesi’ne kadar gidip gitmeyeceği, giderse mahkemenin ne kadar vereceği merak konusu.
Ama bu ABD için bir birinci değil.
ABD, buna emsal bir senaryoyu 2000 yılında da yaşamıştı. Bir sonraki ABD liderinin beş hafta boyunca belirlenemediği o devirde neler yaşandığını ve düğümün nasıl çözüldüğünü inceledik.
Demokrat Parti merkezlerinde kutlamalar
O devir Cumhuriyetçi Parti’nin adayı olan George W. Bush ve Demokrat Parti adayı Al Nazaran ortasında son derece çekişmeli geçen seçimde Nazaran ülke genelinde daha çok oy almayı başarsa da sayımlar devam ederken iki adayın Seçici Kurul’da birbirine yakın bir sandalyeye sahip olacağı ortaya çıktı.
Bir sonraki lideri belirleyecek olan eyalet, sayımın devam ettiği Florida’ydı.
Florida’yı kazanan Seçici Kurul’da 270 oyu aşacak, kaybeden havlu atacaktı.
Aslında Florida o seçimde basın kuruluşlarının kazananı birinci ilan ettiği eyaletlerden biri olmuş, ABC, CBS, CNN, NBC, Fox ve AP Al Gore’un kazandığını açıklanmıştı.
Lokal saatle akşam 8 civarında Demokrat Parti merkezlerinde kutlamalar başlamıştı bile.
Lakin o sırada Bush’un baş stratejisti Karl Rove, televizyon kanallarını arayarak sandık çıkış anketlerinin yanılgılı olduğunu anlatmaya başladı.
Evvel Fox kanalında, Bush’un geniş ailesinin de üyesi olan Fox analisti John Ellis’i aradı Karl Rove.
Fox analistleri de tıpkı sonuca ulaşınca, eyaletin kazananının muhakkak olmadığı duyuruldu.
Akabinde başka kanallar da teker teker birebir sonuca vardı.
O gece ABD’nin kamu radyosu NPR’de konuşan Pew Araştırma Merkezi Lideri Andrew Kohut, sandık çıkış anketlerinin Demokrat parti tabanına daha fazla yer verdiği yahut bu anketlerin erken saatte yapıldığını ve Demokrat parti seçmenlerinin o saatte oy kullanmayı tercih ettiğini duyurdu.
Sonraki sabah, yukarda ismi geçen tüm TV kanalları seçimi Bush’un kazandığını duyuruyordu.
Ancak AP şimdi bir kazanan olmadığını yazıyordu.
ReutersBirbirine karşı davalık olan Al Nazaran ve George W. BushBush’un 537 oy farkla kazandığı zafer
Birkaç saat sonra Florida’da kazananı açıklamakla misyonlu eyalet yetkilisi, George Bush’un kardeşi Jeb Bush’un müttefiki Katherine Harris, seçimi Bush’un kazandığını açıkladı.
Al Nazaran rakibini arayarak tebrik etti. Ama bir müddet sonra seçim sonucunun çok yakın olduğu anlaşılınca Nazaran bir telefon daha açarak tebrikini geri çekti.
Bush’un seçimi sadece yüzde 0.005’e denk gelen 537 oyla kazandığı ortaya çıktı.
Eyalet maddeleri, iki aday ortasındaki farkın yüzde 0,5’ten az olması durumunda oyların tekrar sayılmasını öngörüyordu.
Seçimden üç gün sonrası olan 10 Kasım’a kadar makinalarla yapılan tekrar sayım, Bush’un farkını 327’ye düşürdü.
Demokrat oyların ağır olduğu bölgelerde, oy pusulasında çabucak kendisinden sonra gelen Reformist aday Pat Bucharan’a çok sayıda oy çıkması, pusulaların gereğince anlaşılır bir biçimde yapılmadığı tenkitlerine yol açtı. Pusulanın birinci sırasında Bush bulunduğu için, karmaşık oy pusulası yapısından olumsuz etkilenmemişti.
Bunun üzerine Nazaran, dört bölgede oyların elle sayılması için itirazda bulundu.
Bush takımı ise yine sayımı durdurmak için tüzel bir çabaya başladı.
Ortadaki fark o kadar azdı ki, her seçimde yapılabilecek oy verme ve sayım kusurları kazananı değiştirmeye kafiydi.
Bir kağıdı delerek kullanılan oy pusulalarında kimi seçmenlerin deldiği kağıt kesimi pusuladan düşmemiş, kimileriyse yalnızca kağıtta bir girinti yapmayı başarabilmişti. Bu yüzden pusulaları hakikat okunamıyordu.
Demokrat Parti yine sayım için açtığı davayı kaybetti ama Florida Yüksek Mahkemesi’ne götürdüğü davayı kazandı.
Böylelikle elle tekrar sayım başladı.
Cumhuriyetçiler ise bu kararı ABD Yüksek Mahkemesi’ne götürerek 7’ye karşı 2 oyla bozdu.
Kararda, farklı bölgelerde farklı usullerle yine sayım yapılmasının yasaya muhalif olacağı vurgulandı.
Bu kararın partizan bir halde alındığına dair yorumlar, uzun müddet Yüksek Mahkeme’nin eleştirilmesine yol açtı.
Yüksek Mahkeme’nin, bu kararın gelecekteki müracaatlara emsal teşkil etmeyeceğine yönelik vurgusu da tartışmalara yol açtı.
Böylelikle ABD’liler 7 Kasım 2000’deki başkanlık seçiminden beş hafta sonra bir sonraki liderlerini öğrenmeyi başardı.
Florida eyaleti ise kağıtları düzgün delemeyen oy makinalarını değiştirme kararı aldı.
Cumhuriyet
