İstikrar ve Denetleme Ağı, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin kabul edildiği ve hukuk sisteminde de kıymetli değişikliklerin yapıldığı 16 Nisan 2017 referandumundan bu yana yargının durumunu mercek altına alan bir rapor hazırladı.
“2021’e Girerken Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Yargı” başlıklı raporda Türkiye yargısının durumuna ait tespitlerde bulunuldu.
HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜNDE BAŞ AŞAĞI GİDİŞ
Türkiye’deki yargının “Hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı, yargıda liyakat ve aktiflik, temel haklar ve özgürlükler açısından tutukluluk mühletleri, adil yargılanma hakkı ve savunma, yargıya güven” başlıklarında sorun yaşadığının altı çizilen raporda, AYM’nin ve AİHM kararlarına birinci derece mahkemelerinin uymadığına dikkat çekildi.
Raporda birinci derece mahkemelerinin durumu şöyle açıklandı:
“Önceden soruşturulmuş ve haklarında AYM tarafından beraat kararları verilmiş kimi siyasalların tekrar tıpkı soruşturma kapsamında gözaltına alınmaları da hem toplum nezdinde yargıya inancı sarsmaya devam etmiş, hem de yargı erkinin bağımsızlığı ve siyasi tarafsızlığı unsurlarına ziyan vererek yargı erkinin siyasi olarak araçsallaştırıldığı algısını arttırmıştır.”
‘HSK’DA SİYASİ PARTİ ÖRGÜTLERİ DİKKATE ALINIYOR’
Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) yapısında yapılan değişikliklerle, HSK’nın üye kompozisyonunun belirlenmesinde hakim ve savcıların yetkilerinin ortadan kaldırıldığı belirtilen raporda, “Türkiye’deki çok disiplinli ve başkan denetimindeki siyasi parti örgütleri dikkate alındığında, Cumhurbaşkanı’nın siyasi partisiyle olan liderlik seviyesindeki kurumsal alakasının devamı, yürütme erkinin HSK üzerinde tam denetim sağlamasına imkan vermiştir” tespiti yapıldı.
Raporda, AYM’nin yapısına ait düzenlemelerin de HSK’dakine benzeri bir sonuç yarattığı şöyle anlatıldı:
“Yapılan değişikliklerle, demokratik başkanlık sistemlerinde görülen ve yasama, yürütme ve yargı erkleri ortasında sert kuvvetler ayrılığı ve denetlemenin bulunduğu bir sistem yerine, yüksek yargı organlarının yürütmenin denetimine girdiği bir yapı oluşmuştur. Bu istikametten, yeni sisteme geçiş öncesinde de yargı alanındaki temel sorun alanları, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişle birlikte artan bir devamlılık göstermiştir.”
AYM İLE KUTUPLAŞMA
AYM ve yürütme ortasındaki kutuplaşmanın hukukun üstünlüğünü zedeyelen etkenlerden biri olduğu belirtilen raporda, “Bağımsız ve tarafsız bir üst mahkeme olarak AYM, sağlıklı işleyen bir yargı sisteminin vazgeçilmez bir ögesidir. AYM ve yürütme erki ortasında çıkan tartışmalar sonucu AYM’nin yapısına yönelik değişiklikler gündeme gelmiştir. Değişikliğin gündeme geliş biçimi göz önüne alındığında, içeriği daha belirlenmemiş bu muhtemel değişikliğin, yargı erkini daha bağımsız ve tarafsız kılmasını beklemek zordur” denildi.
ISLAHAT PAKETLERİ DEVA SUNMADI
Yargı Islahatı Strateji Dokümanı çerçevesinde çıkarılan paketlerin tesirinin sonlu kaldığı belirtilen raporda, bu tez şöyle anlatıldı:
“Her ne kadar yargının işleyişine dair birtakım iyileştirici adımlar atılmış olsa da, hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı ile temel hak ve özgürlükler kıymetli sorun alanları olarak kalmaya devam etmişlerdir. Bu sıkıntılar Türkiye’de sağlıklı işleyen demokratik bir istikrar ve denetleme sisteminin kurulması önünde temel pürüzler olarak varlıklarını korumaktadırlar. Bu çerçevede CHS’ne geçişle birlikte aşağıda belirlenen sorun alanlarında ilerleme sağlanamamış gözükmektedir.”
Yargıya itimat sorununun artık partiler üstü bir sorun haline geldiği vurgulanan raporda, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını garantiye alacak, yargıda liyakat ve yetkinliği arttıracak, adil yargılanma ve aktif savunma başta olmak üzere, temel hak ve özgürlüklerin korunmasını sağlayacak düzenlemeler yapılması davetinde bulunuldu.
Cumhuriyet
