Çin’in İç Moğolistan Özerk Kesimi’nde bir kişinin veba kuşkusu ile tedavi altına alınması, bu illetin geçmişi ve bulaşma biçimlerini de gündeme getirdi.
Veba insanlık tarihindeki en ölümcül marazlardan biriydi lakin artık antibiyotikler sayesinde kolay kolay tedavi edilebiliyor.
HIYARCIKLI (BUBONİK) VEBA NEDİR?
Tedavi edilmezse ölümcül olan vebaya, Yersinia pestis isimli çoğunlukla kemirgenlerde yaşayan hayvansal bir bakteri neden oluyor.
Hıyarcıklı veba, illetin en kişilere bulaşabilen en yaygın tipi.
Bu ismi, bulaştığı insanın lenflerinde, kasıklarında ve koltuk altlarında oluşan hıyarcık biçimindeki acılı şişliklerden alıyor.
2010 ile 2015 yılları arasında dünya çapında 3 bin 248 vaka bildirildi ve bunların 584’ü hayatını kaybetti.
Bu illete tarihte, kara mevt ismi da verildi. Bunun nedeni de marazın uzuvlarda oluşturduğu kangrenimsi karartılardı.
HASTALIK NASIL ETKİLİYOR?
Enfekte olan kişi umumi olarak iki ila altı gün içerisinde hastalık belirtileri göstermeye başlıyor.
Yumurta büyüklüğü kadar şişebilen lenf bezlerinin yanında, hastalar, yüksek ateş, titreme, baş ağrısı, has ağrısı ve yorgunluk üzere belirtiler gösteriyor.
Veba birebir devirde ciğerleri de etkiliyor, öksürük, göğüs ağrısı ve nefes alma güçlüğüne sebep oluyor.
Bakteri kana da karışarak sepsis ismi verilen duruma neden olabiliyor. Bu noktada hastalık, doku zedelenmesi, organ yetmezliği ve mevte varabiliyor.
NASIL KAPARSINIZ?
- Enfekte olmuş bitlerin kişisi ısırması sonucu geçebiliyor.
- Hastalıklı fare, sıçan üzere kemirgenlerle temas edilmesi ile bulaşabiliyor.
- Hastalık taşıyan hayvan yahut şahıstan havaya saçılacak damlacıkların nefes yoluna karışması ile de vücuda girebiliyor.
- Kedi köpek üzere evcil hayvanlar da bit ısırıkları yahut hastalıklı kemirgeni yiyerek hastalık kapabiliyor.
Moğolistan Özerk Kesimi’ndeki vaka sonrası, Çin hükümeti veba taşıma ihtimali olan hayvanların etlerinin yenilmesini yasakladı.
Veba sonucu hayatını kaybeden kişinin cenazesi ile yakın temas eden kimselere de hastalık bulaşabiliyor.
Hastalık şayet tedavi edilmezse yüksek ihtimalle ölümcül olabiliyor. Bu nedenle süratli bir antibiyotik tedavisinin hayati.
Kan ve vesair örnekler üzerinde yapılan laboratuvar testleri de erken teşhis açısından kıymetli ve hayat kurtarıyor.
BU BİR SALGINA DÖNÜŞEBİLİR Mİ?
Veba illetine dünyanın farklı ortamlarında hala rastlanıyor. Yakın devir evvel Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Madagaskar’da salgınlar yaşandı.
Eski çağlarda bilhassa de Orta Çağ’da veba salgınlarına sıklıkla rastlanıyordu fakat süratli müdahaleler sayesinde artık salgınlar bölgesel kalıyor.
Southampton Üniversitesi’nde mikrobiyolog olarak hizmet yapan Tabip Matthew Dryden, Moğolistan’daki vakanın süratle tecrit edilmiş olmasının değerine vurgu yapıyor:
“Hıyarcıklı veba, Covid 19’un bilakis antibiyotiklerle tedavi edilebiliyor. Durum her ne kadar telaş verici olsa da tek bir vakadan bahsediliyor ki bu vaka da süratle tedavi edilebilir.”a
Cumhuriyet
