BBCAdama
BBC’nin araştırmacı gazetecilik grubu Africa Eye, geçen ay Kenya’nın başşehri Nairobi’de büyümekte olan bebek karaborsasını ortaya çıkaran bir haber yayınladı. Haberin akabinde polis yedi kişiyi insan ticareti suçlamasıyla tutukladı. Pekala ya kıssadaki bayanlara ne oldu? Bir anneyi çocuğunu satmaya iten şey nedir?
Adama’nın hayatı, ailesi hayattayken daha kolaymış. Geçim ıstırabı her vakit varmış ama bir formda hayatlarına devam ediyorlarmış.
O vakitler okula gidiyor ve bundan keyif alıyordu. 12 yaşında babasının, birkaç yıl sonra da annesinin mevti her şeyi değiştirdi.
Kenya’nın batısındaki kırsal bölgelerden birinde yer alan köyünde yaptığımız görüşmede, “Hayat o andan sonra zorlaştı. Okulu bırakarak kendimi geçindirmenin yolunu bulmam gerekiyordu” diyor.
Adama 22 yaşında bir adamla tanışmış ve gebe kalmış. Ancak adam, kızlarının doğumundan üç gün sonra hayatını kaybetmiş.
Bunun yalnızlık hissini arttırdığını, çocukluk hastalıklarıyla boğuşan bebeğine 18 ay boyunca baktığını söylüyor. O andan itibaren de ikisinin hayatta kalması için gerekli parayı kazanması gerekiyordu.
Çocuğunu büyükannesine bırakarak iş bulma umuduyla Nairobi’ye gitti.
Büyükannesinin vedalaşırken “Unutma, kazanacağın paranın ikinize de yetmesi gerek” dediğini hatırlıyor.
Nairobi’ye gittikten sonra sokaklarda karpuz satmaya başladı. Lakin bundan gereğince para kazanamıyordu. Daha da berbatı, konut arkadaşı konutundaki parasını çaldı.
Kentte hayat kolay değildi. Alnında, saçının çabucak altındaki yarayı gösteriyor. “Bazı erkekler bana sataşıyordu ve işler kendimi savunmamı gerektirecek noktaya kadar gelmişti” diyor.
Sonrasında bir şantiyede iş buldu lakin maaş olamadı. Oradan da bir gece kulübüne geçti. İşverenine maaşı direkt köydeki büyükannesine göndermesini söyledi. Bir müddet sonra maaşın bir kısmını da kendine ayırarak bir konut kiraladı.
Bir diğer şantiyede biraz daha iyi maaşı olan bir iş buldu ve orada da bir adamla tanıştı.
Bir mühlet birlikte olduktan sonra adam ona çocuk istediğini söyledi.
Bir teklif yaptı: Çocuğunu büyükannesinin yanından alıp yanına getirebilecekse birlikte de çocuk yapabilirlerdi. Adam kabul etti ve Adama’nın hamileliğinin birinci beş ayında konutun kirasıyla faturalarını ödedi, meskene yemek aldı. Adama artık köydeki bebeğini yanına almak için gün sayıyordu.
Adam bir gün konuttan çıktı ve bir daha geri dönmedi.
Getty ImagesKenya’daki yoksulluk, bayanları bebek tüccarlarına itiyor
Pek çok bayan kâfi parası olmadan dünyaya yeni birini getirmeye hazırlanmanın ne kadar gerilimli olduğunu anlayacaktır. Adama’nın, iki bebeğiyle birebir durumda kalmaya hazırlanması gerekecekti.
Bu durumda kalan pek çok bayan bebeğini bir yabancıya satmayı kabul etmez ama Kenya’daki fakir annelerin bir kısmı için bu, hayatta kalmak için denemek zorunda hissettikleri son metot oluyor.
Bebek tacirleri bu bayanlara şok edici oranda düşük paralar ödüyor. 17 yaşındaki Sarah, ikinci kızına gebe kaldıktan sonra bebeğini 3 bin Kenya şilingine (yaklaşık 200 TL) sattığını söylüyor:
“O vakitler gençtim ve yaptığımın yanlış olduğunu anlayamamıştım. Bunu beş yıl sonra fark ettim ve bu parayı iade etmek istedim.
“Benzer paralar karşılığında bebeğini satan öteki bayanlar da tanıyorum. Birden fazla bebeklerini zorluklar nedeniyle satıyor. Tahminen annesi onu konuttan kovdu ve hiçbir şeyi yok.
“Veya tahminen okulda öğrenciyken gebe kaldı. 15-16 yaşındaki kızlar ortasında bu çok yaygın.
“Ellerini tutacak kimse olmaması nedeniyle bebeklerini ve her şeylerini kaybeden çok sayıda kız görebilirsiniz.”
BBC
Kimse Adama’ya yasal evlat edinme sürecinden bahsetmemişti
Kenya Afrika’da 20 yaş altı hamileliklerin en yüksek olduğu ülkelerden biri.
Sıhhat uzmanları pandemi nedeniyle kimi bayanların seks işçiliğine başlaması ve birtakım bayan öğrencilerin okuldan uzaklaşması kaynaklı olarak bu sorunun boyutunun arttığını söylüyor.
Çocuk muhafaza ve haklar üzerinde uzmanlaşan Kenyalı insan hakları avukatı Prudence Mutiso “Bu durumda olan pek çok bayanın öyküsünü duyuyorum. Genç bayanlar iş bulmak için kentlere geliyor, bağlantılara girip hamile kalıyorlar ve çocuğun babası tarafından bırakılıyorlar” diyor ve ekliyor:
“Çocuğun babası maddi dayanak vermezse bu bayanlar öbür bir yerden para bulmak zorunda kalıyor. Onları bebek tüccarlarına götüren şey de bu oluyor. En azından kendilerini ve daha evvelden doğurdukları çocuklarını hayatta tutmak istiyorlar.
“Kimse bu sorunu açık bir halde konuşmuyor lakin sorun varlığını sürdürmeye devam ediyor.”
Adama şantiyede hamileliğini saklayabildiği kadar sakladı. Lakin sonrasında ağır çimento torbalarını taşıyamaz oldu.
Kirasını ödeyecek geliri yoktu. Mesken sahibi üç ay kira almadı ama sonra onu meskenden kovdu.
Sekiz aylık gebeyken kovulduğu konuta geceleri gizlice girip sabah fark edilmeden meskenden çıkıyordu.
“Bazı günler yemek bulduğumda kendimi şanslı hissediyordum. Bazen sadece su içebildiğim günler oluyordu. Dua edip uyuyordum” diye anlatıyor o devri.
Getty ImagesKenya’da 20 yaş altı hamilelikler artıyor
Kenya’da bir bayan kendisini Adama’nın pozisyonunda bulduğunda onun çocuk tacirlerine itilmesini etkileyen birden fazla faktör var: Kenya’da annenin hayatının tehlike altında olduğu durumlar haricinde kürtaj yasak.
Bunun tek alternatifi de tehlikeli kaçak kürtaj klinikleri.
Bilhassa kırsal kesimde gençlere seks ve cinsel sıhhat üzerine kâfi eğitim verilmiyor. Yasal evlat edinme sistemleri de bu bölgelerde bilinmiyor.
Kenya’da bir yardım kuruluşu için çalışan İbrahim Ali, “İstenmeyen gebelik yaşayan bayanlar hükümetten kâfi dayanağı alamıyor” diyor:
“Bu bayanlar çoklukla mağdur ediliyor ve etiketleniyor. Bilhassa de kırsal bölgelerde… O yüzden kaçmayı tercih ediyorlar. Bu da onları kentlerde savunmasız bir durumda bırakıyor.”
Adama, çocuğunu yasal olarak diğer birine nasıl verebileceğini bilmiyordu. “Bunu hiç duymamıştım” diyor.
Bir devir yasa dışı kürtaj kliniklerine gitmeyi düşünen Adama, sonrasında bunun dini inancıyla uyuşmayacağı gerekçesiyle vazgeçtiğini, akabinde da intihar etmeyi düşündüğünü anlatıyor:
“O kadar stresliydim ki boğularak intihar etsem herkesin beni unutacağını düşünüyordum.”
Doğumuna birkaç hafta kala biri Adama’yı şık giyimli bir bayanla tanıştırdı. Mary Auma isimli bayan Adama’ya intihar etmemesini ve kürtaj yaptırmamasını söyledi.
Nairobi’nin Kayole isimli gecekondu mahallesindeki yasa dışı sokak kliniğinde kürtaj yapan Mary Auma, Adama’ya 100 şiling (7 TL) vererek sonraki gün kendisini görmeye kliniğe gelmesini söyledi.
BBCMary Auma, kâr hedefiyle bebek alım satımı yaptığı kliniğinde
Mary Auma’nın kliniği aslında bir klinik değil. Bir sokakta sıradan bir dükkan girişinden girdikten sonra zımnî iki odadan geçerek ulaştığınız bir yer.
Raflarda birkaç eski tıbbi eserler var. Onların ardında ise bayanların doğum yaptığı odalar. Auma orada asistanıyla birlikte kâr için bebek alım satımı yapıyor.
Bu süreçte alıcıların kim olduğu ve neden çocuk aldığı sorusuyla da ilgilenmiyor.
Adama’ya söylediği, alıcıların çocukları olmayan çiftlerden oluştuğuydu. Halbuki gerçekte Auma para veren herkese bebek satıyordu.
Auma kendisini eski bir hemşire olarak tanıtsa da doğum sırasında önemli bir sorun yaşanması durumunda müdahale edebilecek tıbbi aygıt, yetenek yahut hijyene sahip değil.
Adama “Mekanı kirliydi. Lavabosu yoktu, yatak da kirliydi. Ancak çaresizdim, öbür bir talihim yoktu” diyor.
Adama kliniğe gittiğinde Mary Auma bebeğin süratlice gelmesi için ona iki tablet verdi. Ama bunu Adama’ya söylemedi.
Auma bir alıcı bulmuştu ve süratlice satış yapmak istiyordu.
Ama Adama doğum yaptığında bebek göğüs sıkıntıları yaşamaya başladı. Auma, hastaneye gitmesini söyledi.
Hastanede bir hafta kaldıktan sonra Adama sağlıklı bir çocukla hastaneden ayrıldı. Gebeyken onu meskenden kovan konut sahibi geri dönmesine müsaade verdi. Bir mühlet sonra Mary Auma ile tekrar karşılaştı. Auma ona 100 şiling vererek tekrar dükkanına çağırdı.
Alıcıya da bildiri attı: “Yeni paket doğdu. 45 bin.”
BBCAdama, bebeğini satacağı şahısla görüşmeden dakikalar evvel
Adama, bebeği üzerinden ne kadar kâr edileceğini bilmiyordu.
Lakin Auma’nın da bilmediği bir şey vardı: Karşısındaki gerçek bir alıcı değil, bir yıldır çocuk ticaretini araştıran ve kimliğini gizleyen bir BBC muhabiriydi.
Adama sonraki gün kliniğe gittiğinde gerideki odada, kucağında bebeğiyle oturdu. Alıcı olarak tanıştığı kişi kulağına fısıldayarak öteki seçenekleri de olduğunu anlatınca niyeti değişti.
Kucağında bebeğiyle klinikten çıktı ve onu devletin çocuk yurduna götürdü. Evlat edinmek isteyip devlete başvuran çiftler, bu yurtlardaki çocukları evlat ediniyor.
BBC Mary Auma’ya hakkındaki suçlamaları sordu ancak bir karşılık alamadı.
Bugün 29 yaşında olan Adama, doğduğu köye geri döndü. Hayat hâlâ sıkıntı, kimi akşamlar yatağa aç giriyor… Orta sıra yakınlarda bir otelde çalışıyor lakin kazandığı para yetmiyor.
İçki içmemekte zorlanıyor.
Köyde ayakkabı dükkanı açıp Nairobi’nden ayakkabı getirip satmayı hayal ediyor. Lakin bu çok uzak bir düş.
Oğluyla ilişkisi yok lakin yaptığından pişman da değil.
“Çocuğumu satma fikri hoşuma gitmemişti. O paraya dokunmak istemiyordum. İşin içinde para olmadığında onu verebildim” diyor.
Yurdun olduğu mahallenin inançlı olduğunu biliyor. Zira orası, gebeyken kovulduğu konuta yakın:
“Bölgenin inançlı olduğunu biliyorum. Ona bakan şahıslar de iyi beşerler.”
Cumhuriyet
