AKP’den 45 milletvekilinin imzasın taşıyan “Kitle İmha silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine Ait kanun Teklifi” dün TBMM Başkanlığı’na sunuldu.
OECD’NİN GRİ LİSTE UYARISI
Hazırlanan bu teklif, OECD bünyesindeki memleketler arası para aklama ve terörizmin finansmanı ile uğraş kuruluşu FATF’nin (Mali Aksiyon Misyon Gücü-Financial Action Task Force), Türkiye ile ilgili 2018 yılı bilgilerine dayanarak hazırladığı raporla direkt ilgisi bulunuyor. 2019’da paylaşılan 238 sayfalık FATF raporunda Türkiye için 40 teklif bulunuyordu. FATF, Türkiye’nin coğrafik pozisyonu nedeniyle insan, göçmen, uyuşturucu ve yakıt kaçakçılığı riski ile terör saldırısı tehdidinin yüksek olduğu bir ülke olduğuna da dikkat çekiyordu. Raporda, Türkiye’nin kara para aklamaya ve terörün finanse edilmesine karşı çabada önemli eksiklikleri bulunduğu belirtilerek, “standartlarını yükseltmesi” uyarısı yapılmıştı. Raporda, Türkiye’nin birtakım terör şüphelilerini yargıladığı lakin savcıların bu bahse gereğince ehemmiyet vermediği savunulmuştu. Bu nedenle, Türkiye’nin bir yıllığına izleme sürecine girdiği, 2021 yılı sonuna kadar kriterler yerine getirilmezse “gri listeye” alınacağı açıklanmıştı. Gri listede hala Pakistan, Yemen ve Moğolistan üzere ülkeler bulunuyor.
Toplam 43 husustan oluşan ve 6 başka kanunda değişiklik öngören teklifin neleri değiştirdiği, OECD raporunun ışığında kapsamlı biçimde incelendi. Buna nazaran getirilen değişiklikler şöyle:
KARAR YETKİSİ CUMHURBAŞKANI’NDA
AKP’nin “terörizmin finansmanı ile mücadele” gerekçesiyle hazırladığı kanun teklifi ile Cumhurbaşkanı’na ‘mal varlığını dondurma yetkisi’ verilmesi öngörüldü. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanının önlenmesine yönelik olarak alacağı yaptırım kararlarının uygulanması için gereken yasaklama kararları ile bu kararların kaldırılmasına ait kararlar Cumhurbaşkanı’nın Resmi Gazete’de ilan edeceği kararlarla uygulanacak. Teklifin münasebetinde bu kararların Avrupa’daki uygulamalarında bakanlıkların ortak kararıyla dahi yapılabildiğine işaret edildi. Teklif bu haliyle geçtiği takdirde, Cumhurbaşkanı, “tavsiye” üzerine Birleşmiş Milletler (BM) tarafından yaptırım listesine alınan kişi ve kuruluşların hesapları ile bu kişi ve kuruluşlarla dolaylı olarak bağlantısı bulunan ya da onun ismine hareket eden hesapları dondurabilecek.
YENİ KURUL OLUŞTURULUYOR
Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak Kontrol ve İşbirliği Kurulu (DİK) oluşturulacak. Kurul; Mali Kabahatleri Araştırma Şurası (MASAK) Başkanı’nın başkanlığında Adalet, Dışişleri, Güç, İçişleri, Ulusal Savunma, ticaret Bakanlıkları ile BDDK, hazine kontrolörleri Şurası, Ulusal İstihbarat Teşkilatı, Nükleer Düzenleme Kurumu ve Sermaye Piyasası Kurulu’ndan genel müdür yardımcısı yahut lider yardımcısı seviyesinde bildirilecek isimlerden oluşacak. DİK, her kişi ve kurumdan evrak talep edilecek ve bunların verilmesi zarurî olacak. “makul sebeplerin varlığı” halinde DİK, yaptırım kararı verilmesi için Cumhurbaşkanı’na teklifte bulunabilecek. DİK zımnilik aslına nazaran çalışacak ve yılda en az iki sefer toplanacak. DİK’te karar alınabilmesi için toplantıya katılan üyelerin en az 9’unun oyu gerekecek.
TOPLANTI BAŞINA 670 TL ALACAKLAR
Komite üyeleri yapacakları her toplantı için, memur aylık katsayısında yapılacak güncelleme sonrasında, 2021 yılında yaklaşık olarak 670 TL alacaklar. DİK üyelerine yılda en fazla 5 toplantı için ödeme yapılabilecek. Böylelikle Komite üyelerine Anka’nın hesaplamasına nazaran 2021 yılında en fazla 4.000 TL ödeme yapılabilecek.
16 YIL MAHPUS VE 50 MİLYON TL CEZA
Yasa kapsamındaki yasak süreç ve faaliyetlerle ilgili olarak, işlenin hata daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde faillere 1 yıldan 16 yıla kadar değişen mahpus cezaları verilebilecek. Yasak aksiyonlar bir şirket, dernek yahut vakıf tarafından işlenmesi halinde ise 10 bin TL’den 50 milyon TL’ye varan idari para cezası gündeme gelecek. İdari para cezasına karar verme yetkisi Kontrol ve İşbirliği Komisyonu’nda (DİK) olacak. Uygulamaya ait metot ve temeller DİK iştirakçisi bakanlıkların ortaklaşa olarak hazırlayacakları, yasanın yürürlüğünden bir ay sonra uygulamaya konulacak yönetmelikle düzenlenecek.
İNTERNETTEN YAPILAN YARDIM TOPLAMAYA KONTROL
Yardım Toplama Kanunu’na muhalif olarak internet ortamında yardım toplanması halinde ne yapılacağı da bu değişiklikle mevzuata eklenmiş olacak. Buna nazaran müsaadesiz yardım toplamanın internet ortamında yapıldığı saptandığı takdirde valilik yahut İçişleri Bakanlığı öncelikle o siteye bildirimde bulunacak. 24 saat içerisinde yardım toplama linki kaldırılmazsa İçişleri Sulh Ceza hakimliğine başvuracak. Hakim, 24 saat içerisinde başvuruyu kıymetlendirerek kararını Bilgi Teknolojileri Bağlantı Kurumu’na gönderecek.
BANKALAR BİLGİ VERMEK ZORUNDA
Teklifle, yurt içi ve yurt dışına yapılacak yardımlarla ilgili yönetmelik hazırlanması da öngörüldü. Teklif maddeleştiği takdirde, İçişleri Bakanlığı denetçilerinin yetkileri de artırılacak. Dernek yardım toplamak için başvurduğunda bunu kıymetlendiren İçişleri/ valilik yetkilisi yardım talibini incelemek için başvurusu konusu ile sonlu olmak kaydıyla kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar dahil tüm kişi ve kuruluşlardan her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkili olacaklar. Talep bulunulan kişi ve kuruluşlar “özel kanunları” ileri sürerek bilgi-belge vermekten kaçınamayacaklar.
700 TL’LİK CEZA 100 BİN TL’YE YÜKSELTİLDİ
Müsaadesiz yardım toplayanlara bugün 700 TL ceza verilirken, teklifle para cezası ölçüsü 5 bin TL’den 100 bin TL’ye kadar yükseltilecek. Müsaadesiz yardım toplamanın internet ortamında yapılması halinde ise verilecek ceza 10 bin TL’den 200 bin TL’ye kadar yükseltilecek. Teklifle, “yurt dışına müsaade alınmadan yardım yapılması” da kabahat olarak tanımlanarak, bu formda müsaade almadan yurt dışına yardım yapan “sorumlu şura üyelerine” 5 bin 100 bin ortasında idari para cezası verilecek. Müsaade verilen usul dışında öteki bir yolla yardım toplayanlar, ikaza karşın buna son vermezlerse 5-100 bin TL ortasında para cezası ödeyecekler. Yasaya alışılmamış halde müsaadesiz toplanan mal ve paralara el konularak mülkiyetinin kamuya geçirilmesi uygulamasına devam edilecek. İdari para cezalarına, yardım toplama müsaadesini veren makam yetkili olacak. Müsaadesiz yardım toplamada ise ceza yetkisi valilerde olacak. Valiler bu yetkisi yardımcısına yahut kaymakama devredebilecek.
YABANCI DERNEKLERE DE KONTROL GELİYOR
Dernekler Kanunu, bugün “yabancı dernekler ile merkezleri yurt dışında bulunan dernek ve vakıf dışındaki” dernek ve vakıflarla ilgili kontrol ve cezaları düzenliyor. Teklifte ise “merkezleri yurt dışında bulunan dernekler ve vakıflar” da Dernekler kanunu kapsamına alınacak. Değişikliğin gerçekleşmesi halinde merkezleri Türkiye dışında bulunan dernek ve vakıflar da İçişleri Bakanlığı kontrolüne girmiş olacaklar. Değişiklik geçtiğinde Dernekler Kanunu’nun 1. Hususu şu biçimde düzenlenmiş olacak:
“Bu Kanunun hedefi; dernekler, dernek şube yahut temsilcilikleri, federasyonlar, konfederasyonlar ve ‘merkezleri yurt dışında bulunan dernekler ve vakıflar ile diğer’ kâr gayesi gütmeyen kuruluşların Türkiye’deki şube yahut temsilciliklerinin yasak ve müsaadeye tâbi faaliyetlerini, yükümlülüklerini, kontrollerini ve uygulanacak cezalar ile bunlara ait öteki konuları düzenlemektir.”
TERÖR VE UYUŞTURUCU MAHKUMLARINA DERNEK YASAĞI
Teklifle “dernek kurma hakkı”nda da radikal değişikliğe gidilecek. Kanun bu haliyle çıktığında kamu haklarından geçmişte yasaklanmış olanlar geçmiş cezaları affedilmiş olsa bile; terörizmin Finansmanın Önlenmesine dair Kanun kapsamındaki kabahatlerden yahut uyuşturucu ticareti, malvarlığı aklaması nedeniyle karar giyenlere dernek, vakıf yöneticisi olma yasağı getiriliyor. Bu bireylerin dernek-vakıf üyeliklerinde bir yasaklama kelam konusu olmayacak.
DERNEKLERE SIKI KONTROL GELİYOR
İçişleri bakanlığı artık dernekler için “risk değerlendirmesi yapacak” ve buna nazaran ilgli dernekler her yıl denetlenecek. Mülkiye müfettişi yahut içişleri dernek denetçileri hariç olmak üzere kontrollerde görevlendirilecek kamu çalışanına de ayrıyeten İçişleri bütçesine konulacak ödenekten fiyat ödenecek. Denetçilerin talep etmesi halinde tüm kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar ve öbür kuruluşlar; “görev kapsamıyla hudutlu olmak üzere” bilgi ve evrakları vermekle yükümlü olacak. Kontroller sırasında özel bilgi birikim gerekiyorsa valilikler uzman görevlendirmesi de yapabilecekler.
YURT DIŞI YARDIMLARINA ÖZEL KARAR
Bugünkü Dernekler Kanunu’nda, yurt dışına yapılacak yardımlarla ilgili karar bulunmadığı için teklifle bu mevzu da düzenleniyor. Teklifte, “yurt dışına yardım yapılmadan evvel dernekler tarafından mülki amire bildirilmesi” düzenlemesi getiriliyor. Bu düzenlemeye alışılmamış hareket edenlere 5 bin TL’den z100 bin TL’ye kadar para cezası verilecek.
İÇİŞLERİ BAKANI, DERNEK KAPATABİLECEK
Dernekler Yasası’nda yapılacak değişiklikle, Terörizmin Finansmanın Önlenmesi Yasası yahut uyuşturucu husus ticareti ile malvarlığının aklanmasından karar giyenler dernek yöneticisi, denetçisi olamayacak. Hakkında bu çeşit soruşturma başlatılanlar misyonlarından ayrılacaklar. İçişleri Bakanı bu durumdaki bireyleri misyondan uzaklaştıracak. Önlemler kâfi olmazsa “gecikmesinde sakınca bulunması durumunda” İçişleri Bakanı, derneği süreksiz olarak faaliyetten alıkoyarak derhal mahkemeye başvuracak. Mahkeme 48 saat içinde kararını verecek.
DERNEK KONTROL ŞURASINA CEZA ARTIYOR
Dernek kontrol şuralarının yasal kontrolleri yapmamaları yahut dernek yöneticilerinin vaktinde yıllık beyannamesini vermemeleri halinde 3 aya kadar verilen mahpus cezası yükseltilecek. Bu durumdaki bireylere artık 3 aydan 1 yıla kadar mahpus cezası verilebilecek.
DERNEKLERE 7 BİN TL HUDUDU
Teklifle, derneklere 7 bin TL ve üzeri her türlü gelir, masraf ve ödemeleri bankalara yahut PTT aracılığıyla yapılması mecburiliği getirildi. Buna uymayan dernek yöneticilerine kelam konuş paranın yüzde 10’una kadar idari para cezası verilecek.
CEZA ÜST HUDUDU 50 MİLYON TL
Kabahatler Kanunu’nda yapılacak değişiklikle, Terörizmin Finansmanın Önlenmesi ile uyuşturucu husus kabahatleriyle ilgili olarak hukuksal kişilik yöneticilerinin karşıtlığının saptanması durumunda verilebilecek 2 milyon TL’lik ceza üst hududu 50 milyon TL’ye yükseltilecek. Şayet pahası daha yüksek ise sürece bahis para ölçüsü 50 milyon TL’nin üzerinde ise uygulanacak para cezasında artırıma gidilecek.
AVUKATLARA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Kanun değişikliğiyle avukatlar da “Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun” kapsamında bildirimle yükümlü kılınacaklar. Bildirim yükümlülüğüne uymayanlara verilen 5-10 bin TL’lik cezalar ise 30-50 bin TL düzeyine yükseltilecek. Finans kuruluşunun gerekli bildirimde bulunmaması halinde ise verilecek ceza süreç meblağının yüzde 5’inden az olamayacak. Tersliğin saptanması ve kendisine iletilmesi halinde 30 günden az olmamak üzere tanınan müddette gerekli eksiklikleri tamamlamayana 500 bin TL para cezası verilecek. İhtarın yerine getirilmemesi halinde ise ceza kademeli olarak 1 milyon TL’ye kadar yükseltilecek.
AKLAMA HATASINA ZIMNÎ SORUŞTURMACI
Cürüm Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’da yapılacak değişiklikle, aklama cürmünün örgüt faaliyeti içerisinde işlenip işlenmediğine bakılmaksızın “gizli soruşturmacı” görevlendirilebilecek.
ŞİRKETLERE ELEKTRONİK ORTAM MECBURİLİĞİ GELİYOR
Teklifle Türk Ticaret Kanunu’nda da değişiklik yapılacak. Değişiklik yasalaşırsa, Ticaret Bakanlığı, “pay defteri, idare konseyi karar defteri ile genel konsey toplantı ve müzakere defterinin elektronik ortamda tutulmasını zorunlu” kılabilecek. Böylelikle bakanlık, şirketlerle ilgili her türlü değişikliği çok daha süratli takip edebilecek.
PAY SAHİPLERİ KAYDA ALINACAK
Türk Ticaret Kanunu’nda yapılacak değişiklikle şirket pay değişimlerine de sıkı takip getirilirken, hamiline yazılı hisse sahibi olanların 31 Aralık 2021’e kadar Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MYK) bildirimde bulunacak. İlgili anonim şirketi kendisine başvuran hisse sahipleri ile bilgilerin 5 gün içinde MYK’ya bildirecek. Aksi takdirde pisse sahipleri valiliklerce cezalandırılacaklar.
MALVARLIĞI TARİFİ DEĞİŞİYOR
Terörizmin Finansmanının Önlenmesiyle ilgili kanunda yapılacak değişiklikle, izlenen kişi ismine yahut hesabına hareket edenlerin mülkiyetindeki fon, gelir ile bunların dönüşümünden elde edilen menfaatler de malvarlığı tarifi içerisine alınarak, kara paranın gizlenmesinin önüne geçilecek. Karaparanın önlenmesi kararları kapsamında yapılacak operasyon yetkisini artırmak için “kontrollü teslimat” düzenlemesi Terörizmin Önlenmesi için de kullanılabilecek.
BM’NİN IŞİD KARARI MADDEDE
Değişiklikle, BM Güvenlik Konseyi’nin 2015 yılında aldığı 2253 sayılı kararı da listelenecek kişi ve kuruluşların tasarrufundaki malvarlıklarının dondurulması kararı da Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında kanun kapsamına alınıyor. Böylelikle tüm devletlerin DAEŞ, El Nusra üzere terör örgütlerine yönelik malvarlığı sdondurma kararları çok daha süratli uygulanabilecek.
CUMHURBAŞKANI’NA YENİ YETKİLER
Bugünkü maddede Cumhurbaşkanı’na tanınan yetkiler de artırılacak. BM Güvenlik kurulu kararlarına nazaran malvarlığı dondurma karaları Cumhurbaşkanı kararının Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla birlikte uygulanıyordu. Maddede yapılacak değişiklikle listeden çıkarılan şahıslarla ilgili malvarlığı dondurma kararının kaldırılması kararı da direkt Cumhurbaşkanına tanındı. Ayrıyeten getirilen yeni düzenlemeyle, “Değerlendirme Komitesinin önerisi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından kişi kuruluş ve tertiplerin Birleşmiş Milletler Güvenlik kurulunun kararları ile bu kararlara dayanılarak çıkarılan müteakip kararlar uyarınca malvarlığının dondurulmasına ait oluşturulan listede eklenmesi ve bu makul sebeplerin ortadan kalkması halinde listelerden çıkarılması Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’na teklif edilebilir, Cumhurbaşkanının teklifi Dışişleri Bakanlığı tarafından Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’na bildirilmesi” sağlanacak.
İKİ BAKANLIK VE ANKARA AĞIR CEZA MAHKEMESİ YETKİLİ OLACAK
Değişiklikle, terör örgütlerinin Türkiye’deki malvarlıklarının dondurulması ile ilgili yeni uygulamalar da getiriliyor. Buna nazaran mahkeme terör örgütü olduğuna kesin olarak karar verdiğinde “makul sebeplerin varlığına istinaden” Türkiye’deki kişi ve kuruluşların malvarlığının dondurulması kararı Kıymetlendirme Komitesinin önerisi üzerine Hazine ve maliye Bakanı ile İçişleri Bakanı tarafından birlikte karar verilecek. Malvarlığı dondurma kararı verilmesi halinde derhal uygulanacak 48 saat içinde Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’nun belirleyeceği Ankara Ağır Ceza Mahkemesi onayına sunulacak. Mahkeme 5 gün içinde dondurma kararını devamı ya da kaldırılması istikametinde karar verecek. Daha sonra malvarlığı dondurma kararları 6’şar aylık devirlerle incelenecek. Bu şahıslar hakkında ayrıyeten cürüm duyurusunda bulunulacak.
Malvarlığının dondurulması kararının gereğine yerine getirmeyen kişinin, hukukî kişi temsilcisi olması halinde 10-100 bin TL para cezasından vazgeçilecek. Kanun değiştiğinde bu şahıslara artık 1-3 yıl ortası mahpus cezası ve ayrıyeten isimli para cezası verilecek. Kararı yerine getirmeyen kişi Fon sağlayan yahut finansal hizmet veren bir bireyse ayrıyeten 2 milyon TL’ye kadar para cezası de ödeyecek.
Cumhuriyet
