İstanbul Sanayi Odası (İSO) İdare Konseyi Lideri Erdal Bahçıvan, Türkiye’nin ne yazık ki son üç yıl yatırımsız bir periyot geçirdiğini vurgulayarak yeni bir büyüme modeline muhtaçlık olduğunu söyledi. Milyonlarca kişinin işsiz kaldığı ve iş umudunu yitirenler için endüstricilerden de karamsar bir açıklama geldi. Bahçıvan, “İstihdam konusunda ne yazık ki kısa vadede tahlil göremiyoruz” dedi. Bu yıl Türkiye iktisadının sıfıra yakın büyüyeceğini, finansman konusunun 2021 yılında da Türk sanayicisinin en değerli gündemi olacağını vurguladı. İSO Lideri Erdal Bahçıvan ile pandeminin sanayicilere tesirlerini ve krizden çıkış yollarını konuştuk.
SIFIR BÜYÜME
– Sanayi dalı pandemi sürecinde ne çeşit yaralar aldı?
2020 yılının birinci aylarında yine dengeleme, yine toparlanma diye umut edilen bir başlangıcın çabucak ardından yaşadığımız Covid-19 salgını büyük talihsizlik oldu. Covid-19 ile birlikte bütün istikrarlar altüst oldu. Şokun birinci tesirlerini mayısta, nisanda muhakkak bir boyutta atlattıktan sonra yılın ikinci yarısına biraz daha umutla girdik. Pandemi devrinde İSO olarak bakanlıklarımızla, İstanbul Valiliği başta olmak üzere lokal otoriteyle sanayicilerimiz ortasında daima bir köprü olma vazifesini 7/24 yerine getirdik. İSO olarak Covid-19 çabasında sanayi işletmelerimizin neler yapmaları gerektiğine ait çok kapsamlı ve adeta adım adım çaba rehberi diyebileceğimiz bir çalışmaya da imza attık.
– Bu kaidelerde iktisatta bir büyüme bekliyor musunuz, bu yıl Türkiye ne kadar büyür?
Yılı belirli ki sıfır, eksi-artı ortasında bir yerde bir büyümeyle kapatacağız. Türkiye 2000’li yılların başından beri çok güçlü büyümelere alışmış olan bir iktisat. 2009 kriz yılını saymazsak 2000’li yıllardan itibaren Türkiye’nin büyüme ortalaması yüzde 4’ler-5’ler düzeyinde. O açıdan ne yazık ki 2018’den beri Türkiye düşük bir büyüme sürecine girmiş vaziyette. Bu nedenle çeyrekler bazında bunu pahalandırmak yerine daha geniş bantta bakmanın hakikat olduğunu düşünüyorum.
– Yeni olağanda çarkların tekrar dönmesi için hangi adımlar atılmalı?
Pandeminin bitimiyle Türkiye’nin yeni bir büyüme modeli konusunda çok daha güçlü ve stratejik bir karar vermesi gerekiyor. Zira büyümenin oranından öteye büyümenin kalitesi değerli. Türkiye’nin artık istikrarlı, sürdürülebilir, nitelikli ve endüstrinin hissesinin güçlü olduğu bir büyüme modeline gereksinimi var. 2021 ve sonrası için biz bu türlü bir modelin Türkiye açısından çok daha yanlışsız olacağını düşünüyoruz. Dar kesitli büyüme oranları üzerinden konuşmak yerine 2021 sonrasında kaynakları yanlışsız kullanarak Türkiye’yi temel problemlerinden kurtaracak bir büyüme modeli üzerinde durmalıyız. Bu devirde Uzakdoğu kaynaklı tedarikçiler alternatif olması açısından Türkiye muhakkak dallarda şu anda bile görüyoruz ki tercih edilen ülke pozisyonuna geçiyor. Bilhassa bu yeni devrin gerekli kıldığı yatırımlar noktasında algılarımızın çok açık olması gerekiyor. Görüyoruz ki ne yazık ki son üç yılın kendine has özelliklerinden ötürü yatırımsız bir periyot geçirdik. Yani endüstrinin artık ne teknolojisi ne de elindeki kapasite bizi bir üst lige çıkarabilme imkânına sahip değil. Yeni bir yatırım devrine muhtaçlığımız var. Bu yatırım devrinin oluşabilmesi için de endüstriye dönük kaynakların daha gerçek kullanılabilmesi ismine yeni bir stratejik sürece girmeliyiz.
KAYNAKLAR YANLIŞSIZ KULLANILMIYOR
– Yeni yatırım devri için kaynak var mı?
Türkiye’nin kaynak sorunu yoktur, Türkiye’nin kaynakları hakikat kullanma sorunu vardır. Yani biz önümüzdeki aylarda, yıllarda, elimizdeki çok da bol olmayan kaynaklarımızı gerçek yönlendirip onu sanayi ismine yanlışsız geliştirebilirsek, bu devirde elimize geçmiş olan iktisadımızı bir üst lige çıkarma fırsatını da çok iyi kullanmış oluruz. Bunun için iyi bir kaynak dağılımı ve destekleme modeline muhtaçlık var her istikametiyle. Ülkeye finans kaynaklarının akışında da bir olumlu takvime dönebilirsek… Finansmanın daha rahatlayabileceği, finansa daha rahat ulaşabileceğimiz bir periyoda biz 2021’in ikinci yarısına yanlışsız ulaşabilirsek herhalde yılın ikinci çeyreğinden sonra daha müspet, 2020’yi unutturacak, tam unutturmasa bile bize moral verecek olan bir sene hayatımıza girer.
EVVEL KDV ISLAHATI YAPILSIN
– Yatırımsız devirden bahsettiniz işsizlik de artıyor, nasıl çözülecek bu sorun?
İstihdam konusunda ne yazık ki kısa vadede tahlil göremiyoruz. Bir taraftan çok yüksek oranda işsizlikten bahsederken öbür taraftan da hâlâ daha kâfi ölçüde istihdam bulamayan, kâfi ölçüde personel bulamayan binlerce sanayicimizi, binlerce firmamızı duymaktayız. Bu bahis da bizim önümüzdeki süreçte en kıymetli bahis başlıklarından bir tanesi. Şayet bir ıslahat yapacaksak tahminen evvel oradan başlamamız lazım; KDV ıslahatı. Uzun yıllardan beri hayatımızda olan fakat giderek bir üretim vergisine dönüşen KDV’nin de artık mevcut bu olumsuzluk teşkil eden halinden güçlü bir ıslahatla dönüştürülmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu bahiste bir rapor hazırlığı içindeyiz, Maliye Bakanlığı ile paylaşacağız. Ve Avrupa Birliği. Avrupa iktisadının Türkiye’ye muhtaçlığı, Türkiye’nin de Avrupa Birliği’nin ekonomik takviyesine, iş ve stratejik iştirakine gereksinimi yüksek.
FİNANSAL İSTİKRAR BOZULDU
– Bu süreç şirketlerin borçluluk seviyesini ve borçlarını döndürme kabiliyetini nasıl etkiledi?
Biz İSO 500’ler de de daima açıklıyoruz; finansman maliyetleri ne yazık ki faaliyet gelirlerinin yüzde 50 ile 60’ı ortasında bir yerde duruyor. Bu yüksek finansman maliyetleriyle benim telaşım odur ki bu oran daha da artmasın. O yüzden de finansman, 2021 yılında da Türk sanayicisinin en kıymetli gündemi olacaktır. Şu anda maalesef finansal istikrarın son aylarda bozulduğunu gördük. 2021’in değerli bir periyodunda yüksek finansman maliyetlerinin ve daralan finans kaynaklarının, Türk sanayicisinin hem mevcut işletmelerin döndürülmesi açısından hem de bizi bekleyen yeni yatırımların oluşturulabilmesi açısından elindeki en kıymetli gerilim kaynaklarından birisi olacağını düşünüyorum.
TEMKİNLİ İYİMSERİZ
– Endüstriciler olarak bu süreçte ne üzere dersler aldınız?
2021’in en değerli sorusu, hiç kuşkusuz pandemi ile ilgili yaşayacağımız süreç olacaktır. Yılın son günlerinde aşı ile ilgili arkası gerisine gelen ve tüm dünyayı umutlandıran olumlu haberlerle hepimiz nitekim sağlıklı günlerin yakın olduğuna inanmaya başladık. Ancak Covid-19 hakkında gelen son haberler, bu bahisteki iyimserliğimizi biraz daha ertelememize yol açabilir. Birinci olarak İngiltere’de saptanan ve eskisine kıyasla daha süratli bulaştığı açıklanan yeni tıp koronavirüse karşı Dünya Sıhhat Örgütü’nden gelen ikaz, bu açıdan çok değerli. Umarız ki bu yeni gelişme, tıpkı Covid-19 üzere bütün dünyayı yine kasıp kavuracak bir dalgaya dönüşmez. Aksi halde bütün dünya üzere bizler de 2021’e ait olumlu beklentilerimizi tekrar gözden geçirmek zorunda kalacağız. Şu anda bütün yeni gelişmelere rağmen temkinli iyimserliğimizi koruduğumuzu tabir etmek istiyorum. Gerçeklerin farkında olacağız, iyimserliğin ölçüsünü de kaçırmayacağız. Şu anda maalesef tekrar, içinde bulunduğumuz günlerde bir kısıtlamalar, yasaklamalar devrine girdik. Herkes sorunu önlemeye katkı sunacak bir hayat nizamını kurarsa savaşı kazanabiliriz.
Cumhuriyet
