ABD’nin 46. lideri seçilen Joe Biden’ın ocak ayında başkanlık koltuğuna oturmasıyla ABD’nin Avrupa ülkeleriyle münasebetlerinde yeni bir devrin başlaması bekleniyor. Donald Trump’ın başkanlık devrinde Atlantik’in doğu yakasına karşı izlediği siyasetlerin Biden’la değişmesi ve bilhassa ticaret, güvenlik, etraf üzere bahislerde Avrupa açısından daha olumlu bir periyoda girilmesi öngörülüyor.
ABD’de Trump devri, bilhassa Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ile önemli ticari ve siyasi tansiyonlara sahne oldu. Trump’ın vazifeye geldikten sonra izlediği müdafaacı ticaret siyasetleri, ek gümrük vergileri koyması, İran nükleer muahedesinden ve Paris İklim Muahedesi’nden çekilmesi, Avrupa ülkelerini daha fazla savunma harcaması yapmaya zorlaması ve üslubundaki katılık bu ülkeyi AB için öngörülemez müttefike dönüştürdü.
TELAFFUZ SORUNU
AB ile ABD ortasında ekonomik ve politik bağlarda uzun müddettir çeşitli uzlaşmazlıklar yaşanmasına karşın Trump’ın telaffuzlarının Avrupa’da kaba ve sert bulunması süreci daha güç bir hale getirdi.
Transatlantik bağlantıların tabana vurduğu bu devirde bilhassa AB ve üye ülkelerin büyük çoğunluğunun ABD’ye olan itimadı zedelendi.
Trump’ın seçilmeden evvel Brüksel’i “Cehennem çukuru” olarak nitelendirmesi ve vazifedeyken AB’yi ABD aykırısı ve bilhassa ticari “hasım” olarak nitelendirmesi Avrupa’yı daha da rahatsız etti.
Trump periyodunda Avrupa’da artan ABD aykırılığının Biden başkanlığında olumlu bir diyalog ortamında yapan bağlantılarla toparlanması öngörülüyor.
TİCARİ HUSUSLAR
AB ve ABD ortasında uzun yıllar müzakere edilen ve uzlaşılması beklenen Transatlantik Ticaret ve Yatırım İştiraki (TTIP) mutabakatı müzakereleri, müdafaacı iktisat siyasetlerini savunan Trump’ın lider seçilmesiyle rafa kaldırılmıştı.
AB ile ABD ortasında ticari tansiyonlarda tansiyon, Trump’ın 2018 yılında ulusal güvenlik gerekçesiyle devreye aldığı ithal çelik ve alüminyuma ek gümrük vergileri uygulama kararı ile yükselmişti. ABD’ye karşı ticari misilleme yapan AB, yüzlerce farklı ABD eserine gümrük vergisi uygulamaya başlamıştı.
AB’nin misilleme kararının akabinde Trump, Avrupa’yı en hassas kesimlerinden biri olan otomotiv ile tehdit etmişti. O periyottaki AB Kurulu Lideri Jean-Claude Juncker ve Trump ortasında ticari gerginliği azaltmak için 2018’de gerçekleştirilen görüşmeden gümrük vergilerini ve tarife dışı kısıtlamaları azaltmaya yönelik çalışma kararı çıkmasına karşın somut ilerleme sağlanamamıştı.
Brüksel’de Biden devrinde ticari görüşmelerin tehdit ve misillemeler yerine daha olumlu ve yapan bir atmosferde gerçekleşmesi beklentisi bulunuyor.
DIŞ TİCARET SORUNU
Trump, seçildiği günden bu yana AB’nin ülkesine karşı verdiği dış ticaret fazlasının ABD iktisadına ziyan verdiğini söylüyordu.
Bilhassa 2019 yılında AB’nin ABD’ye ihracatının 384 milyar avro, ABD’den ithalatının ise 232 milyar avro düzeyinde olması Trump’ın dikkatini çekmişti.
AB’nin kelam konusu devirde ABD ile ticaretinde 152 milyar avro fazla vermesi ile Trump, ekonomik bağlantıları tekrar şekillendirmek ve bu bahiste çeşitli önlemler almanın sinyalini verdi.
ABD’de Biden başkanlığında Avrupa ile dış ticaret açığının bir ekonomik ziyan olduğu telaffuzunun yumuşaması beklenirken, karşılıklı ticarette süratli bir değişim öngörülmüyor.
HAVACILIK DESTEKLEMELERİ
Havacılık alanında sağlanan desteklemeler Avrupa ile ABD ortasında uzun yıllardır uzlaşılamayan bir başlığı ortaya koyuyor.
Trump periyodunda ABD’nin havacılık alanında Airbus’a sağlanan yasa dışı desteklemelerden dolayı AB eserlerine yıllık 7,5 milyar dolarlık ek gümrük vergileri uygulamasına onay veren Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kararı gerginlikleri bir üst düzeye çıkarmıştı.
Kararla eş vakitli biçimde AB tarafı “ABD’nin DTÖ’nün müsaade verdiği gümrük vergilerinin uygulanması halinde buna misilleme yapılacağını” açıklamasına karşın Trump idaresi geri adım atmadı.
DTÖ orta buluculuk makamı, ekim ayında da AB’nin, Boeing’e sağlanan yasa dışı desteklemelerden dolayı ABD eserlerine de yıllık yaklaşık 4 milyar dolarlık ek gümrük vergisi uygulamasına onay verdi.
Havacılık konusu 16 yılı aşkın müddettir uzlaşı sağlanmayan bir sorun olarak ortada duruyor. Bu alanda taraflar ortasında süratle bir tahlil sağlanması beklenmiyor.
KUZEY AKIM-2 SORUNU
Trump periyodunda ABD Senatosu tarafından kabul edilen Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası ile Rusya’dan Almanya’ya gaz transferini öngören Kuzey Akım-2 projesine katılan şirketler için ekonomik ve finansal yaptırımların uygulanacak olması, bir diğer gerginlik alanını ortaya çıkardı.
Kelam konusu yaptırım tehdidi bilhassa Almanya’yı rahatsız etti. Almanya’nın bu projeden vazgeçmesi ve Biden periyodunda ABD ile hareket etmesi öngörülmüyor.
AB ülkelerinin Trump periyodunda bilhassa ABD‘nin teknoloji ve dijital alanlarda faaliyet gösteren şirketlerine ek vergi uygulamaya yönelik adımları da taraflar ortasındaki gerginliği artırmıştı.
Biden periyodunda de misal tartışmaların devam etmesi lakin kullanılan lisanın yumuşayacağı iddia ediliyor.
AB ve ABD ortasında ticari ilgiler Trump devrinde her an ticaret savaşı başlaması riskiyle gergin bir süreç yaşadı.
Biden devrinde bilhassa ticari ilgilerin süratli biçimde iyileşmesinden çok olumlu birtakım adımların atılabileceği bekleniyor. AB ve ABD’nin ticaret muahedesi müzakerelerine tekrar başlaması, tarafların vergi ve havacılık alanında uzlaşmazlıkları gidermek üzere birlikte çalışma imkanının artacağı bir inanç ortamının kurulması öngörülüyor.
İRAN NÜKLEER MUAHEDESİ
AB’nin imzalanmasında büyük emek harcadığı ve Birliğin önde gelen ülkelerinin taraf olduğu İran nükleer muahedesi, Trump’ın tek taraflı çekilme kararının akabinde kadük kalmıştı.
Brüksel, İran’ın nükleer silahlara sahip olmasını engelleyen bu muahedeyi sürdürmek için diplomatik manada çaba sarf etse de somut muvaffakiyet sağlayamadı.
ABD’nin İran nükleer muahedesinden çekilmesini eleştiren ve daima olarak mutabakata bağlılığını yineleyen AB ülkeleri, büyük hevesle İran ile ticarete devam edebilmek için özel bir düzenek kurduğunu duyurmuştu.
İran ile “ticari faaliyetlere özel araç desteği” manasına gelen ve İngiltere, Fransa ve Almanya’nın öncülüğünde kurulan INSTEX, bilhassa büyük milletlerarası firmaların ABD yaptırımları endişesinden ötürü beklenen vazifesi yapamadı.
Biden periyodunda ABD’nin İran ile diplomatik kanalları açmasının transatlantik alakaları de ilerletmesi bekleniyor.
İKLİM MUTABAKATI
Paris’te, Aralık 2015’te yapılan 21. BM İklim Değişikliği Taraflar Konferansı’nda (COP21) onaylanan İklim Mutabakatı, Nisan 2016’da 190’dan fazla ülke tarafından imzalanmıştı.
Brüksel, iklim değişikliği siyasetlerine odaklanarak dünyada bu bahiste öncü olmayı hedefliyordu.
Trump’ın birinci defa 2017’de duyurduğu Paris İklim Mutabakatı’ndan çekilme kararı birkaç gün evvel resmi olarak yürürlüğe girdi. Böylelikle ABD, muahededen resmi olarak çekilen birinci ülke oldu.
Biden’ın Paris İklim Mutabakatı’na tekrar katılması beklentisi Avrupa tarafından olumlu bir iyi niyet göstergesi olarak algılanıyor ve münasebetlerin seyrinin olumlu bir gündeme dönmesine yardımcı olacağı düşünülüyor.
NATO
Biden’ın başkanlık koltuğuna oturmasından sonra Avrupa ile ABD ortasındaki alakalarda masaya gelecek bahisler ortasında birinci sıralarda “güvenlik” bulunuyor.
Biden’ın “transatlantik ittifakına güçlü inancının” yeni Amerikan idaresinin NATO siyasetlerinde tesirli olması bekleniyor. Bu da ABD’nin NATO kapsamında Avrupa’ya daha fazla “yatırım” olabileceği manası taşıyor.
Donald Trump’ın NATO müttefiklerinden kimilerini “ihmalkar” olmakla suçlaması, NATO’yu “modası geçmiş” bir ittifak olarak nitelendirmesi ve üstü örtülü formda ABD’yi NATO’dan çekebileceğine yönelik kelamlarından sonra birçok müttefikin tedirginliği de Biden ile azalmış olacak.
Lakin ABD’nin başta Almanya olmak üzere Avrupalı müttefiklerinden NATO içindeki harcama hisselerini artırması talebinin devam etmesi bekleniyor. Trump idaresinin Almanya’daki ABD askerlerinden 12 binini çekme kararının da Biden tarafından tekrar gözden geçirilebileceği bedellendiriliyor.
RUSYA VE ÇİN
Biden devrinde Avrupa’nın tehdit olarak gördüğü Rusya ile ABD bağlarının ise daha gergin seyredeceği yorumu yapılıyor.
Daha evvel Kırım’ın ilhakı nedeniyle 2014’te, ABD seçimlerine müdahale gerekçesiyle 2016’da ve İngiltere’de bir casusun kimyasal unsurla zehirlenmesi nedeniyle 2018’de Rusya’ya uygulanan yaptırımların devam etmesi, hatta gerginliğin durumuna bağlı olarak bunlara yenilerinin eklenebileceği tabir ediliyor.
ABD Kongresindeki Rusya’ya karşı daha “etkili” olunması isteğinin de Biden idaresinin Rusya siyasetlerini şekillendirmede rol oynaması bekleniyor.
Lakin bilhassa nükleer silahlar başta olmak üzere silahlanma yarışında frene basmak için yeni ABD idaresinin Rusya ile birebir düzleme gelebileceği olasılıklar ortasında. Örneğin şubatta mühleti dolacak Stratejik Silahların Azaltılması Muahedesinin (START) uzatılması yahut buna vakit kalmazsa benzeri bir muahedenin yapılması Biden idaresinde gündeme gelebilir. Bu çeşit silahların değerli kısmının Avrupa ülkelerinde konuşlu olması, ABD-Rusya bağlarının Avrupa’da yakından takip edilmesinin nedenlerinden birini oluşturuyor.
Rusya’ya karşı caydırıcılığı artırmak için ABD’nin Avrupa’daki varlığını destek etmesi de ihtimal dahilinde.
ÇİN
ABD idaresinin Barack Obama periyodundan beri Çin’in yükselişini stratejik olarak asli meydan okuma olarak görme siyasetinin da Biden tarafından devam ettirilmesi ve bunun Avrupa’ya yansımasının olması bekleniyor.
Daha evvel Trump idaresi de Çin’in yükselişini en kıymetli tehdit olarak görüyordu. Lakin bu sefer Biden idaresinin Çin’e karşı Avrupa ile daha fazla iş birliği yapabileceği bedellendiriliyor.
Cumhuriyet
