Getty Images
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun 23 Kasım’a kadar sürecek 10 gün ve 7 ülkeyi kapsayan tipi bugün başlıyor. ABD’li bakanın Fransa’daki temasları sonrası İstanbul’a gitmesi öngörülüyor. Lakin Pompeo’nun yalnızca Fener Rum Patriği Bartholomeos ile bir ortaya gelerek dini sıkıntıları ele alacağının açıklanması ve resmi temaslara işaret edilmemesi Ankara’nın reaksiyonunu çekti.
Resmi görüşme olup olmayacağı sorusunun yarattığı tartışmalı ortama karşın Pompeo’nun Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile görüşmesi için tarafların çalışmaya devam ettiği kaydediliyor.
Pompeo’nun yurtdışına yapacağı seyahate ait ABD Dışişleri Bakanlığı açıklaması, 10 Kasım Salı günü yapıldı. Açıklama, Pompeo’nun sırasıyla Fransa, Türkiye, Gürcistan, İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar ve Suudi Arabistan’ı ziyaret edeceğini ve gittiği ülkelerde hangi yetkililerle görüşeceğini detaylı bir halde aktardı.
Örneğin Paris’te Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Dışişleri Bakanı Jean Yves le Drian ve başka üst seviye yetkililerle görüşecek olan Pompeo, Tiflis’te Gürcistan’ın hem cumhurbaşkanı, hem başbakanı hem de dışişleri bakanı ile bir ortaya gelecek.
Dışişleri açıklaması, Amerikan diplomasisini yöneten Pompeo’nun, Türkiye haricindeki her ülkede üst seviye temaslar yapıp kıymetli ikili ve milletlerarası bahisleri ele alacağını kaydederken, İstanbul’a yapacağı ziyarette yalnızca Fener Rum Patriği Bartholomeos ile görüşeceğini bildirdi. Tıpkı açıklamada, Pompeo’nun Ortodoks dünyasının manevî başkanı ile Türkiye ve bölgede dini hususları ele alarak, ABD’nin tüm dünya genelinde dini özgürlükler konusundaki güçlü duruşunu vurgulayacağı kaydedildi.
ABD Dışişleri Bakanı’nın Bartholomeos ile görüşerek Washington’un Ayasofya’nın Temmuz ayında yayımlanan bir cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle mescide dönüştürülmesine dönük yansısını bir defa daha yansıtmayı amaçladığı kaydediliyor.
Ayasofya’nın mescide dönüştürülmesine hem Pompeo bakan olarak hem de bakanlığı kurumsal olarak reaksiyon göstermiş, tarihi ehemmiyetteki bu yapının müze olarak kalması davetinde bulunmuştu.
Getty ImagesPompeo, Eylül’de Girit adasını ziyaret etmişti.Dışişleri Bakanlığı‘ndan reaksiyon açıklaması
Pompeo’nun ziyaretine ait yapılan bu açıklamaya, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy 11 Kasım günü yazılı bir açıklamayla reaksiyon gösterdi. Konuk yabancı devlet adamlarının ziyaret ettikleri ülkelerdeki dini cemaatlerin temsilcileriyle bir ortaya gelmelerinde bir sakınca olmadığını, lakin Türkiye’nin dini özgürlükler konusunda bilhassa son 20 yılda ilerleme kaydettiğinin herkesin bildiğini kaydeden Aksoy, şu tepkiyi verdi:
“Dolayısıyla, ABD Dışişleri Bakanı’nın ülkemizi ziyaretine ait açıklamada bu konuda kullanılan tabirler son derece yersizdir. Kaldı ki, ABD’nin evvel aynaya bakması ve kendi ülkesindeki ırkçılık, İslam düşmanlığı ve nefret kabahatleri üzere insan hakları ihlallerine gereken hassasiyeti göstermesi daha hakikat olacaktır. Bu konudaki reaksiyonumuz ABD tarafına iletilmiş ve ABD’nin öncelikli olarak bölgesel ve global hususlarda ülkelerimiz ortasında işbirliğinin artırılmasına odaklanması telkin edilmiştir.”
‘Resmi görüşme olacak mı?’ tartışması
Diplomatik kaynaklarca yerleşik teamüllere muhalif bir üslup içerdiği kaydedilen ABD Dışişleri Bakanlığı açıklaması, taraflar ortasında resmi görüşme olup olmayacağı tartışmasını yaratması açısından da dikkat çekti.
Türk basınına yansıyan haberlerde, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Pompeo’nun Türkiye ziyaretine Ankara’yı da ekleyerek resmi temasların başkentte gerçekleşmesi isteminde bulunduğu lakin ABD tarafının Dışişleri Bakanı’nın ağır programını münasebet göstererek İstanbul’da görüşmede ısrarcı olduğu yer aldı.
Çavuşoğlu’nun bunun üzerine Pompeo ile görüşmeyi teyit etmediği, ABD Dışişleri’nden yapılan açıklamada da Türk yetkililerle görüşme konusunda bu nedenle bilgi verilmediği sav edildi.
Pompeo’nun Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile resmi temaslarının netleşmesi durumunda açıklamanın yapılması öngörülüyor.
ReutersBağlantılarda tansiyonlu hususlar
Pompeo’nun Türkiye ziyareti son periyotta iki ülke ortasındaki bağlantılarda hem ikili mevzular hem de başta Doğu Akdeniz, Dağlık Karabağ ve Suriye süreçleri olmak bölgesel meseleler nedeniyle gerginlik yaşandığı bir periyoda denk gelmesi açısından dikkat çekiyor.
İkili problemlerin başında Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemleri geliyor. Türkiye’nin Rus savunma sistemlerini Sinop’ta test etmesi ve bu süreçten geri adım atmayacağını açıklaması Washington’un rahatsızlığını artırdığı değerlendirmelerine neden oluyor.
Bölgesel mevzuların başında ise Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile yaşadığı tansiyon geliyor. ABD Dışişleri Bakanı Pompeo, 12 Eylül’de Kıbrıs Cumhuriyeti’ni, 27 Eylül’de Yunanistan’ı ziyaret etmiş lakin Türkiye’yi tipine eklemeyerek Ankara’nın reaksiyonunu çekmişti. Pompeo, bu ziyaretlerinde Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin yanında durmuş, Türkiye’nin tek taraflı adımlardan uzak durması gerektiğini kaydetmişti.
ABD Dışişleri Bakanı, 27 Eylül’de Ermenistan ile Azerbaycan ortasında Dağlık Karabağ’da başlayan çatışmalarla ilgili yaptığı açıklamalarda, Türkiye’nin rolünü sert sözlerle eleştirmişti. Suriye konusunda ise ABD’nin YPG’ye verdiği siyasi ve askeri takviyesi eleştirmeye devam eden Türkiye, Washington’un geçen aylarda Suriye petrolünün çıkarılması ve satışı için bir Amerikan şirketinin YPG ile işbirliği yapmasına müsaade vermesine sert reaksiyon göstermişti.
İstanbul’da resmi görüşmelerin gerçekleşmesi durumunda bu bahislerin gündeme gelmesi bekleniyor.
Pompeo ‘topal ördek’ pozisyonunda
Görüşülecek bahislerin çeşitliğine ve sıkıntıların derinliğine rağmen, Türk-Amerikan görüşmelerinden somut bir sonuç çıkması beklenmiyor. Bunun en kıymetli nedeni ise Pompeo’nun seçimi yitirmiş ve evre teslimi bekleyen idareler için kullanılan “topal ördek” pozisyonunda olması.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 3 Kasım seçimlerinin resmi sonuçları şimdi ilan edilmemiş olmasına rağmen 10 Kasım’da ABD’nin 65. Lideri seçilen Joe Biden’a kutlama iletisi göndermiş, iki müttefik ülkenin bundan sonraki süreçte münasebetlerini geliştirmeleri için çalışmaya kararlı olduğunu iletmişti.
Erdoğan, seçimleri kaybeden ABD Lideri Donald Trump’a da teşekkür bildirisi göndermişti.
Cumhuriyet
