ABD'de 70 yılını hak mücadelesiyle geçiren 'eşitlik savaşçısı' yargıç Ruth Bader Ginsburg

Amerikan tarihinin ve ülkedeki adalet sisteminin, Amerikalı bayanların ve hatta erkeklerin hayatları boyunca unutamayacakları, haksızlığa, adaletsizliğe, eşitsizliğe uğradıkları, hayatlarının kırılma noktalarında karşılarına çıkan, yüz binlerce insanın hayatını değiştiren Yüksek Duruşma Yargıcı Ruth Bader Ginsburg, “Notorious RBG tekrar kurtarır” diye düşünülürken, hayatını kaybetti.

Tekraren vefatın kıyısından dönen, iki farklı kanser çeşidini atlatan, en son düşüp kaburgalarını kıran bu ikonik bayan ne yazık ki ABD’nin tahminen de en değerli seçimlerinden birinin sonucunu göremeden, 87 yaşında hayatını yitirdi.

Ruth Bader Ginsburg uykusunda bile Amerika’nın hukuk alanındaki kaygılarını, ikili standartlarını, cinsiyet ve ırk ayrımcılığının yol açtığı adaletsizliği, açmazları, çıkış yollarını düşünen bir bayandı. Bilhassa bayan hakları ve cinsiyet eşitliği hususlarında daima çaba etti.

Dokuz kişilik Yüksek Duruşma’nın kritik kararlarında imzası bulunan dokuz koltuktan birinin sahibi, minicik cüssesiyle çok büyük kararların yürürlüğe girmesini sağlayan, 87 yıllık hayatının neredeyse 70 yılını hak gayretiyle geçiren Ruth Bader Ginsburg’dü.

FAKÜLTEYE GİREN 9 BAYANDAN BİRİYDİ

Columbia Hukuk Fakültesi’ne girdiğinde sınıfında 500 erkek vardı, o ise fakülteye kabul edilen dokuz bayandan biriydi. Kendini hem bir bayan hem de bayan hukukçu olarak kanıtlaması gerektiğinde de hiç geri planda kalmadı.

Ginsberg’ün duruşma salonlarında azınlıkların sesini duyurma gayreti ve üstün hukuk bilgisinin yanısıra, kürsüde yaptığı savunma metinlerinin gücü, yazdığı itiraz dilekçelerinin netliği tahminen de Cornell Üniversite’sinde Avrupa Edebiyatı dersini aldığı Profesör Vladimir Nabakov sayesindeydi.

Ginsburg, “Nabakov benim okuma biçimimi ve yazma metodumu değiştirdi. Sözlerle fotoğraf çizilebileceğini ondan öğrendim. Yanlışsız kelimeyi, gerçek yerde, gerçek sırada kullanmayı bana Nabakov öğretti. Bu bir kanıyı değiştirmede inanılmaz bir fark yaratan bir yöntemd” diye anlatıyordu.

Columbia Hukuk Fakültesi’nde, Anayasa Hukuku ve Federal Duruşmalar dersini aldığı hocası, professor Gerald Gunther de federal duruşmada yazmanlık, katiplik yapması konusunda ısrar ediyordu.

‘GELDİĞİM YERE HOCALARIM SAYESİNDE GELDİM’

Ruth Bader Ginsburg, “Bu o vakit mezara girmek üzere bir şeydi, zira dört yaşında bir çocuğum vardı. Lakin o da beni buna ikna etti. Geldiğim yere hocalarım sayesinde geldim” diyordu.

Ginsburg, günde yalnızca bir öğün yiyerek, birçok vakit yemek yemeyi unutacak kadar, masasında sabahlara kadar notlarının ve hukuk sözlüklerinin ortasında çalışırken daima kimsenin almaya yanaşmayacağı davaları aldı.

Bu ortada, hem özel hayatında hem de duruşma salonlarında bir kişinin kelamını bütün hayatına uyguladığını da yıllar sonra anlattı:

“Kayınvalidem evlendiğim gün, ‘İyi bir evliliğin olsun istiyorsan biraz sağırlık iyidir’ diyerek öğüt vermişti. Bu öğüdü Yüksek Duruşma’da bile uyguladım. Fikirsizce, kabaca edilmiş bir kelam duyduğum anda sesi kapattım’ diyordu.

Ginsburg, 1996 yılında, 200 yıl boyunca yalnızca erkeklerin kabul edildiği Virginia Askeri Lisesi’ne girmek için gayret eden genç bayanların yanındaydı. Ve davayı kazandılar.

İki asır sonra bir askeri liseye bayanların kabul edilmesi, bayanların da bu eğitimden faydalanması onun duruşmada yaptığı savunmalar sayesinde gerçekleşti.

Irk ve cinsiyet üzerinden şekillendirilen fiyat siyasetlerinde şirketlerin bayanlara ve farklı ırklardan insanlara düşük fiyat vermesinin karşısında da duran o’ydu.

İnsanların kazanmadan kaybettikleri hakları geri alıp, yasa haline gelmesini sağladı.

ERKEKLERİN HAKLARINI DA SAVUNDU

Bir bayan hakları savunucusu üzere görünse de Ruth Bader Ginsburg elbette erkek haklarının da yanında yer aldı.

Karısını doğum sırasında kaybeden bir erkek, eşinin vefatından sonra işe gidemiyor ve yalnızca annelere verilen haklardan yararlanamıyorsa, bu davayı da Ginsburg alıyor, dul kalan bir erkeğin de bayanlara verilen haklardan faydalanmasını sağlıyordu.

Birebir kürsüyü paylaştığı yargıç arkadaşlarından farkı anayasanın verdiği hakları sonuna kadar kullanıp, şekillendirmek ve kesinlikle muahede sağlamak üzere koltuğuna oturması oldu.

Uzlaşma yanlısı olması, Yüksek Duruşma’da vazife yapan muhafazakar görüşlü ve anayasanın ve kanunların asla esnetilmesinden yana olmayan arkadaşlarını dahi yazdığı itiraz dilekçeleriyle ikna etme gücüne sahipti.

Bu örneklerden en şahanesi, Yargıç Scalia’yla dostluğuydu. Hukuk görüşleri asla örtüşmediği halde, tıpkı kürsüde oturan dokuz yargıçtan ikisi olarak, Anayasa Duruşması’nda önlerine gelen her kararda ihtilafa düşen ikili, cuma günleri çıkıp opera dinlemeye, oradan da yemeğe gidiyorlardı.

Scalia, Ginsburg’ün yazdığı metinlerdeki gramer kusurlarını düzeltip, çoğunluğun verdiği kararlara karşı yazdığı itiraz dilekçelerini okuduktan sonra “İtiraz dilekçene asla katılmasam da gramer yanlışı yapmana gönlüm razı olmaz” diyordu.

Ruth Bader Ginsburg, en çok çatıştığı, fikirleri en uzak düşen arkadaşı Scalia 2016 yılında vefat ettiğinde cenaze merasiminde “En iyi arkadaşımdı. Onun en çok latifelerini özleyeceğim lakin hepsi birbirinden üsturupsuz, sizinle paylaşamam” diyordu.

Brooklyn’de doğan, Brooklyn’de büyüyen ve bununla her vakit gurur duyan, “Notorius” lakabını rapçi Notorius B.İ.G’den alan Notorius RBG, cinsiyet eşitliğinin en kıymetli başkanıydı.

Eşcinsel evliliğin önündeki bariyerleri kaldıran, 70 yıl evvel hukuk fakültesinin yüzde 3’ü bayanken, sayesinde bu sayının yüzde 50’lere vardığı, fakültelere kabul edilen kız-erkek öğrencilerin eşit sayıda olmasını sağlayan, feminist ikon, bir rock yıldızı kadar üne sahip birinci Yüksek Duruşma üyesi, sadelikle, farklılıkla kendini gösteren hukukçuydu.

YERİNE GELECEK İSMİN İŞİ SIKINTI

Erkeklerden farklı bir yerde durduklarının anlaşılması için Yüksek Duruşma’ya atandığı günden itibaren o devasa cübbesinin üzerine taktığı her bir yakayla farklı bildiriler veren, atlattığı kanserler ve geçirdiği her kemoterapi tedavisinin akabinde kendisine ikram aldığı dantel eldivenleriyle o itiraz kararlarını yazan, aksi fikirde olan yüksek duruşma üyelerini dahi nezaketle ikna eden bayandan sonra, yerine atanacak ismin işi ve RBG’nin gölgesinden kurtulması sıkıntı.

ABD’deki 3 Kasım’daki seçimler yaklaşırken, yerine bir isim atanmamasını vasiyet ettiği halde, bu ismin önümüzdeki birkaç gün içinde açıklanacağı göz önünde bulundurulursa, bu ismin Lider Trump tarafından atanması işini kolaylaştırmayacak.

Çünkü o isim vazifeye atandığı andan itibaren hem Lider Trump, hem Trump yandaşları ve elbette Trump aksileri tarafından yakın takibe alınacak.

Yüksek duruşma üyelerini bugüne kadar isim isim tanımayan ABD vatandaşı varsa da (elbette var ve sayıları milyonlarca) RBG toprağa verildikten sonra bu duruşmanın alacağı her kararı takip etmeye çalışacak.

Sinemanın sonu az çok muhakkak olsa da; dünyanın öteki ülkelerinde olduğu üzere onlar da dersini sınıfta kalmak üzereyken çalışmaya başlayacak.

Cumhuriyet