BBCAdımNerede kampanyası yaklaşık 3 yıl evvel başladı
Gerçek ismini vermek istemeyen -haberde Rabia ismini kullanacağımız- Afganistan’ın batısında yaşayan bir bayan, yüksek ateş şikayetiyle doktora gitti.
Hekim Covid-19 teşhisi koyduktan ve gerekli olan ilaçları yazdıktan sonra Rabia meskenine geri döndü. Reçeteyi de çıkıp ilaçları alması için eşine verdi.
Gelgelelim reçetenin üzerinde Rabia’nın ismini görünce öfkelenen eşi, çıkıp ilaçları almak mekanına ismini yabancı bir adama söylediği için Rabia’ya şiddet uyguladı.
O da Afganistan’daki birçok erkek üzere, ailesindeki bayanların isimlerini yabancılara, doktrolara bile söylemesini istemiyor.
Gelgelelim kimi bayanlar buna karşı bir savaş yürütüyor.
Sahar SametSahar Samet ‘temel hakkı’ olarak gördüğü hak için savaş eden bayanlardanADIMNEREDE? KAMPANYASI
Sorun çok erken devranda, daha kız çocuğunun doğumunda başlıyor. Kız çocuklarına isim verilmesi çok uzun sürüyor.
Bayan evlendiğinde, ismi düğün davetiyesinde yazmıyor. Hasta olduğunda hastane kayıtlarına ya da reçeteye de ismi yazılmıyor.
Öldüğü devir da vefat dokümanında ve velev mezar taşlarında isimleri yazılmıyor.
İşte tüm bu sebeplerle Afgan bayanlar isimlerini özgürce kullanmak için AdımNerede? kampanyasını başlattı. 3 yılın ahir bu slogan toplumsal medyada ve posterlerde yaygın olarak kullanılmaya başladı.
‘ERKEK KARDEŞİMİN, BABAMIN YA DA NİŞANLIMIN NAMUSU’
Tıpkı eyalette, Herat’ta yaşayan bir gayrı bayan da, BBC’ye konuşurken isminin verilmesini ya da sesinin duyulmasını istemedi.
Bu bayan, erkeklerin bu davranışının haklı bir münasebeti olduğunu düşünüyor:
“Bana adımı sorduklarında erkek kardeşimin, babamın ve nişanlımın namusunu düşünmeliyim. Bu sebeple ismimi vermeyi reddediyorum.
“Neden ailemi üzeyim ki? Adımı vermemin nasıl bir emeli olabilir?
“Ben babamın kızı, erkek kardeşimin kardeşi olarak anılmak istiyorum. Gelecekte, eşimin karısı ve oğlumun anası olarak anılmak istiyorum.”
Social media campaignsAfgan müzikçi ve kelam muharriri Ghezaal Enayat da (solda) kampanyaya katılıyorBu hikayelerin hepsi çok şaşırtıcı gelebilir ancak Afganistan’da çok sık görülüyor. Afganistan’da bayanların isimlerini kullanmasına pek iyi gözle bakılmıyor ve velev devletin birtakım nahiyelerinde ailenin erkeklerine hakaret olarak görülüyor.
Birçok Afgan erkek de kız kardeşlerinin, eşlerinin ya da analarının isimlerini kamusal sahada kullanmaktan kaçınıyor. Zira bu durum “namussuzluk” ya da “utanç verici” olarak görülüyor.
Bayanlar umumide ailenin yaşça en büyük erkeğinin anası, kızı, kız kardeşi ya da karısı olarak isimlendiriliyorlar.
Afgan kanunlarına nazaran doğum evrakında yalnızca babanın ismi yazılıyor.
Farida SadaatFarida Sadaat Almanya’ya taşındı ve kimlik kartında kocasının ismini taşımayı reddettiORTALIKTA OLMAYAN BİR ‘EŞ’
Bu durum yalnızca toplumsal ve kültürel zorluklar değil, duygusal bir tesir de yaratıyor.
Farida Sadaat daha çocuk yaşta evlendirildi ve 15 yaşındayken birinci bebeği dünyaya geldi. Bir vade sonra eşinden ayrıldı ve 4 çocuğunu da alarak Almanya’ya taşındı.
Eşinin hiçbir vakit yanlarında olmadığını, çocuklarının hayatında da ne fizikî ne de duygusal olarak bulunduğunu söyleyen Sadaat, bu sebeple eski eşinin isminin çocuklarının kimlik kartında olmaması gerektiğini düşünüyor.
Farida SadaatFarida Sadaat Almanya’ya taşındı ve kimlik kartında kocasının ismini taşımayı reddetti“Çocuklarımı tek başıma büyüttüm. Üstelik eşim, tekrar evlenemeyeyim diye benden resmen boşanmayı da reddeti.
“Şimdi de ben onun isminin çocuklarımın kimlik kartlarında olmasını reddediyorum. Afganistan’da kimi erkeklerin birden çok karısı var, eski eşim de bunlardan biri ve tıpkı onun üzere, bu adamlar çocuklarına da bakmayı reddediyor.
“Afgan Cumhurbaşkanı’nı kanunları değiştirmeye ve annenlerin isimlerinin de kimlik kartlarında yazılmasını istiyorum.”
KAMPANYA 3 YIL EVVEL BAŞLADI
Laleh OsmanyLaleh Osmay, AdımNerede? kampanyasının yaratıcılarındanTekrar Herat’tan 28 yaşındaki Laleh Osmany, 3 yıl evvel “Buna daha fazla devam edemem” diyerek AdımNerede? kampanyasını başlattı ve “en temel hakkı” olduğunu söylediği hakkını aramaya başladı.
BBC Afgan Servisi’ne konuşan Osmany, arkadaşlarıyla birlikte bu soruyu ve kimliklerini neden reddettiklerini tüm Afgan bayanlara sormak istediklerini söylüyor:
“Kampanya, Afganların kimliklerine analarının de isminin yazılması hedefine ulaşmaya çok yaklaştı.”
Getty ImagesREAKSIYONLAR
Osmany’nin BBC’ye verdiği röportaj Facebook’ta paylaşıldıktan sonra, destekleyen icmaller gelse de kimileri çok eleştireldi.
Kimi tefsirlerde Osmany ile dalga geçiliyor, doğrum dokümanında tüm akrabaların isminin yazılmasını isteyip istemediği bile soruluyordu.
Kimileri ise ailenin huzurunun bayanın kimliğinden daha evvel geldiğini söylüyordu.
Birtakım erkekler ise lakin babanın bilinmemesi halinde ananın isminin kimlik kartına yazılabileceği tefsirini yapmıştı.
Gelgelelim Osmany’yi en çok üzen tahliller, Afgan gençlerden gelen icmaller oldu.
Farhad DaryaABD’de yaşayan müzikçi ve yapımcı Farhad Darya ve eşi Sultana da kampanyaya destek veriyor.“Afganistan’da bayanın kimliğinin reddedilmesinin asıl sebebi, ataerkil topluluk. Erkeğin namusu bayanın yalnızca vücudunun değil, isimlerininin de gizlenmesine yol açıyor.”
Bu kelamların sahibi Afgan sosyolog Ali Kaveh’e nazaran Afgan topluluğunda “en iyi bayan, görülmeyen ve duyulmayan bayan.”
BBC2001’de idareden çekilene kadar Taliban memlekette özelliklere bayanlara yönelik çok sert kurallar getirdiBu mevzuda yürütülen kampanyalar artık görünür olsa da, Rabia üzere bayanlar hâlâ isimlerini tabiplerine verdiği için kocasından şiddet görebiliyor.
Bahis Afgan parlamentosuna da geldi, ama siyasetçilerin AdımNerede? kampanyasına nasıl reaksiyon verecekleri şimdi bilinmiyor.
Cumhuriyet
