Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) “Dönemsel Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, II. Çeyrek: Nisan – Haziran, 2020” raporu, son 2.5 yıldır süren ekonomik krize Mart 2020 ortasından itibaren eklenen global Covid-19 salgınının iktisat üzerindeki ağır tahribatını ve yurttaşın fakirleşmesini bütün açıklığı ile ortaya koydu. İşte ayrıntılar:
– Yılın ikinci çeyreğinde (nisan- mayıs- haziran) gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH), geçen yılın tıpkı periyoduna kıyasla gerçek olarak yüzde 9.9 küçüldü. Üstelik GSYH, geçen yılın tıpkı devrinde 2018’in tıpkı periyoduna kıyasla yüzde 1.7 küçülmüştü.
BANKACILIKTA CANLILIK
– Yılın ikinci çeyreğinde GSYH, cari fiyatlarla yüzde 1.3 artarak 1 trilyon lirayı aşarken, dolar bazında yüzde 12.6 azalarak 153.2 milyar dolar oldu. Birinci 6 aylık sayı da 329.8 milyar dolar.
– Gerçek GSYH sonuçlarına sektörel olarak bakınca, imalat sanayindeki yüzde 18.4, hizmetlerdeki yüzde 25’lik küçülme ile bankacılıktaki (finans ve sigorta) yüzde 27.8’lik büyüme bilhassa öne çıktı. Tarım dalı de yüzde 4 büyüdü. 2019 yılının birebir çeyreğinde ise imalat sanayi yüzde 5.7, hizmetler dalı yüzde 0.3 küçülürken, bankacılık yüzde 3.9, tarım dalı de yüzde 4ç6 büyümüştü.
YURTTAŞ HARCAMIYOR
– GSYH’ye harcamalar açısından bakınca bilhassa ihracattaki kan kaybı dikkat çekiyor. İkinci çeyrekte gerçek küçülme ihracatta yüzde 35.3, ithalatta yüzde 6.3 oldu. 2019’un tıpkı çeyreğinde ise ihracat yüzde 6.2 büyürken, ithalat yüzde 18.6 küçülmüştü.
– İkinci çeyrekte geçen yılın birebir periyoduna kıyasla yurttaşın (yerleşik hanehalkı) tüketim harcamaları yüzde 8.6 azaldı. Ayrıyeten bu azalış geçen yılın birebir periyodunda yüzde 0.5’ti. 2020 ikinci çeyreğinde devletin kesin tüketim harcamaları da yüzde 0.8 azaldı. Devletin son tüketim harcamalarında düşüş ise yüzde 0.8 oldu.
– Çok büyük oranda özel bölüm rafından yapılan, lakin uzun vakittir neredeyse duran yatırım harcamaları ise ikinci çeyrekte yüzde 6.1 azaldı. Bu azalış geçen yılın birebir periyodunda de yüzde 20.9’du. Dün TÜİK tarafından açıklanan “Yıllık Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, 2019” başlıklı rapor nazaran, kişi başına ortalama GSYH, 2019 yılında cari fiyatlarla 52 bin 316 TL, ABD Doları cinsinden 9 bin 213 dolar olarak hesaplandı. Bu sayı 2018’de 9 bin 792 dolar, 2013’te 12 bin 582 dolardı.
ÜÇÜNCÜ ÇEYREK KAYGI KAYNAĞI
Iktisadın ikinci çeyreğiyle ilgili sonuçları malumun duyurusu olarak niteleyen ekonomist ve uzmanlar yılın üçüncü çeyreğine ait değerlendirmeler de yaptı.
Tera Yatırım’dan Enver Erkan, üçüncü çeyrekle ilgili şunları belirtti: “Talepte toparlanma vardı lakin bu ağustostan sonra biraz yavaşlayacak. Malum faiz oranları arttı. Bunun kredilerde yavaşlama halinde bir yansıması olacaktır.”
Sonuçla ilgili misal bir yorum yapan ve salgının tüm dünyayı etkilediğini belirten ekonomist Ege Cansen, lakin şu noktaya dikkati çekti: “2019 yılındaki daralmanın üzerine gelen daralma öteki ülkelere nazaran daha önemli. Ekonomimiz döviz problemi içerisinde. Bunun da yarattığı bir daralma var. Pandemi bizi makus vakitte yakaladı.”
‘V’ ÇIKIŞI OLUR
Ekonomist Mustafa Sönmez de, üçüncü çeyrekle ilgili “Temmuz rüzgârı var. Ağustostan itibaren kredi faizleri yükseldi. Tüketim eylülde de gerileyecek. Dış ticaret ve turizm de katkı yapamaz. 3. çeyrek negatif gelebilir; 2019 baz tesirini de dikkate alırsak” dedi.
Altınbaş Üniversitesi’nden Dr. Seçil Yıldırım Karaman da TL’nin bedel kaybetmesinin negatif tesirlerinin gelecek periyotlarda de görülebileceğini belirtti. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ise 2021’e pandeminin izlerini silerek girmekte kararlı olduklarını söyledi. Albayrak, “V çıkışı GSYH bilgilerinde de göreceğiz” dedi.
ÇİN BÜYÜDÜ ABD DARALDI
Dünya ülkeleriyle ilgili açıklanan bilgilere bakınca, geçen yılın ikinci çeyreğine kıyasla bu yılın tıpkı devrinde Çin’in yüzde 3.2 büyüdüğü görülüyor. Buna rağmen ABD yüzde 9.1, İngiltere yüzde 21.7, Singapur yüzde 13.2, Almanya yüzde 11.3, İtalya yüzde 17.3 küçüldü. Ayrıyeten Japonya yüzde 10, İspanya yüzde 22.1 ve G. Kore yüzde 3 küçüldü.
Cumhuriyet
