Reuters
Almanya, ABD’nin desteklemeye başladığı koronavirüs aşılarında fikri mülkiyet haklarının askıya alınması fikrine karşı çıktı.
Alman hükümeti bunun aşı üretim sürecine ziyan verebileceğini söyledi ve “Fikri mülkiyet hakkının korunması inovasyonun bir kesimidir ve o denli de kalmalıdır” dedi.
Avrupa Birliği ise bu teklifi görüşmeye hazır olduklarını açıkladı.
Planın destekçileri bu sayede dünyada daha fazla aşı üretilebileceğini, fakir ülkelerin daha fazla aşıya kavuşabileceğini savunuyor.
Ortalarında büyük ilaç şirketlerinin de bulunduğu bu plana karşı çıkan küme ise böylesi bir adımın istenilen etkiyi yaratamayacağını söylüyor.
Hindistan ve Güney Afrika’nın başını çektiği 60 ülke, Dünya Ticaret Örgütü’nde (WTO) bu istikamette karar alınması için faaliyet yürütüyor.
Donald Trump devrinden beri bu teklife karşı çıkan ABD ise evvelki gün bu mevzudaki tavrını değiştirerek kelam konusu aşılarda fikri mülkiyet haklarının askıya alınması gerektiğini söyledi.
BBC’ye konuşan WTO önderi Ngozi Okonjo-Iweala ABD’nin bu adımını memnuniyetle karşıladığını açıkladı, mevcut durumun adil olmadığını ve WTO üyelerinin bu bahiste müzakere yapması gerektiğini belirtti.
Fikri mülkiyet hakları askıya alınsa bile hammadde kıtlığı ve ekspertiz eksikliği olacağını kabul eden Okonjo-Iweala, global arzı artırmak için bir yerden başlamaları gerektiğini söyledi.
Avrupa ülkeleri ne düşünüyor?
Avrupa Birliği’nin en büyük ülkesi olan Almanya bu plana karşı çıksa da Avrupa Birliği Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, AB’nin bu öneriyi tartışmaya hazır olduğunu açıkladı.
Von der Leyen geçen hafta New York Times’a verdiği mülakatta ise bu fikre “sıcak bakmadığını” söylemişti.
EPAUrsula von der Leyen said the EU was “ready to discuss any proposals that address the crisis in an effective and pragmatic manner”AB’nin başka büyük ülkelerinden Fransa ve İtalya ise bu teklife tam takviye veriyor.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin de bu teklife art çıkıyor.
Türkiye’de ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçen yıl yaptığı bir açıklamada “Aşılar, mevcut adaletsizlikleri daha da derinleştirmek yerine insanlığın ortak malı olacak halde kullanıma sunulmalıdır” demişti.
Fikri mülkiyet hakları nedir?
Yeni icatları da kapsayan fikri mülkiyet hakları patentler ve telif haklarıyla korunuyor.
Bu haklar, icadın mucidini ödüllendirme gayesiyle kullanılıyor.
Büyük ilaç şirketleri, bir ilaç yahut aşıyı yaratmalarının maliyetini karşılamak için bu hakları kullanarak, buluşlarını diğer şirketlerin üretmesini engelliyor.
Biyoteknoloji şirketleri koronavirüs aşısının bu kadar süratli bir müddette üretilmesinin patentler sayesinde mümkün olduğunu savunuyor.
Pek çok gelişmekte olan ülke koronavirüs aşılarında bu hakların askıya alınmasını ve böylelikle kendilerinin de aşıyı üretmesine imkan tanınmasını talep ediyor.
Bu fikre karşı çıkanlar ise bu tip aşıların sadece çok gelişmiş laboratuvalarda ayrıntılı kontrollerle üretilebildiğini, bu imkanların gelişmekte olan ülkelerde bulunmadığını savunuyor.
Tahlil: Dharshini David, BBC Global Ticaret Muhabiri
Herkes korunmadan kimse korunmuş sayılmaz. Hükümet ve şirket başkanları bu fikir üzerinde uzlaşmış durumda.
Ama ilaç şirketleri ABD’nin son adımının “basiretsizlik” olduğunu söylüyor. Şirketler temel zorluğun üretim sürecinden kaynaklandığını belirtiyor ve yalnızca aşının formülünü alarak aşının üretilemeyeceğini, bunun için buna uygun tesislerin oluşturulması gerektiğini savunuyor.
İngiltere ve Avrupa Birliği bu yüzden sadece aşının formülünün değil tıpkı vakitte üretim tekniklerinin de paylaşılacağı lisanslama sistemini destekliyor.
Bu prosedür halihazırda istekli olarak birtakım kurumlar ortasında uygulanıyor. Oxford-AstraZeneca ile Hindistan’daki Serum Enstitüsü ortasındaki muahede bunun bir örneği.
Birtakım ticaret uzmanları ABD’nin bu son adımıyla en azından daha fazla şirketin istekli olarak bu yolu izlemesini sağlamak istediğini söylüyor.
Cumhuriyet
