ABD Lideri Donald Trump’ın İran’la yapılan nükleer muahededen çekilmesi sonrası Avrupa devletleriyle de mutabakatı olan İran, taahhütleri mekanına getirmemekle suçlanıyor. Almanya, Fransa ve İngiltere’nin evvelki gün Memleketler arası Atom Güç Ajansı’na (UAEA) sunduğu nükleer ittifaka riayet tasarısının kabul edilmesi ise İran’ın reaksiyonunu çekti.
‘ENDİŞE VERİCİ’
Almanya, Fransa ve İngiltere, (E3 ülkeleri) İran’ı taahhütlerini tam olarak alanına getirmeye ikna etmeyi ve İhtilaf Tahlil Mekanizması’nı değerlendirmeyi gündemine aldığını açıkladı. Ortak duyuruda, Viyana’da mutabakata varılan nükleer itilafın kilit ehemmiyet taşıdığı, ABD’nin bu nükleer muahededen çekilmesiyle İran’ın yükümlülüklerini mekanına getirmediğine dikkat çekildi. İran’ın nükleer faaliyetlerinin Avrupa devletleri için ‘endişe verici’ olduğunu belirten üç devlet, Milletlerarası Atom Güç Ajansı’nın kabul ettiği itilafa riayet tasarısına uyulmasını istedi.
‘HADDİ AŞTI’
Birgün’ün haberine nazaran, İran ise bahsi geçen karar tasarısıyla ilgili reaksiyon gösterdi. UAEA’nın devletteki kentlere erişim müsaadesi sağlanması ve iki tesisin teftişe açılmasını içeren kararının ‘kabul edilemez’ olduğunu tabir eden İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Abbas Musevi, “Bu, ABD’nin baskısı altında atılmış bir adımdır. Nükleer ittifaktaki taahhütlerini bölgesine getirmekte aciz kalan üç devlet, bu adımla İran’a karşı sorumluluklarından kaçmayı amaçlıyor. İran, hangi kurum yahut devlet tarafından gelirse gelsin haddi aşan bir talebi kabul etmez” yansısı verdi. Musevi, ABD ve İsrail’in UAEA aracılığıyla memleketler arası seviyede yeni bir gerginlik çıkarmayı hedeflediğini söyledi.
DOLAR ARTIŞINDA TARİHİ REKOR
İran’da son aylarda yükselişi durdurulamayan dolar kuru 19 bin tümeni aşarak tarihi rekorunu kırdı. Buna nazaran, İran’ın para ünitesi yıl başından bu yana dolar önünde yüzde 42 bedel kaybetti. ABD’nin nükleer muahededen çekilmesinden sonraki 25 aylık süreçte ise tümenin dolara karşı kıymet kaybı yüzde 190’ı aştı. Devlette 1 ABD doları, ocak ayında 13 bin 350 tümen civarında süreç görüyordu. İran Merkez Bankası Lideri Abdunnasır Himmeti, Mali Aksiyon Hizmet Gücü’nün (FATF) İran’ı kara listeye alması, pandemi koşulları ve petrol fiyatlarındaki düşüş üzere gelişmelerin doların artışına neden olduğunu açıkladı. İran Cumhurbaşkanı Ruhani, yaptırımların İran’a döviz gelirleri ve yabancı yatırımlar açısından 200 milyar dolara mal olduğunu duyurmuştu.
NE OLMUŞTU?
UAEA, geçen hafta İran’ın nükleer faaliyetlerine ait yürüttüğü çalışmalarının taraf aldığı bir rapor yayımlamış, Tahran’ın dört aydan ziyade bir vadedir ajansın müfettişlerine iki noktada teftiş yapma müsaade vermediği belirtilmişti. İran ise UAEA’nın iki tesise erişim müsaadesi talebinin legal ve muteber evraklara değil, İsrail’in tezlerine dayandığını savunmuştu. Bu gelişme üzerine, Kapsamlı Ortak Hareket Planı (KOEP) olarak isimlendirilen nükleer mutabakatın Avrupalı tarafları Almanya, İngiltere ve Fransa tarafından bir tasarı hazırlanmış, UAEA Idare Heyeti da İran’ın erişim müsaadesi vermediği iki tesisin teftişe açılmasını içeren tasarıyı 35 memlekete oylatarak karara bağlamıştı.
Cumhuriyet