Getty Images
Almanya ile Namibya ortasında, eski sömürgeci güçler tarafından da artık soykırım olarak anılan katliamların yaralarını sarmak için varılacak mutabakat, emsal olayların yaşandığı eski sömürge ülkeleri için örnek teşkil edebilir. Lakin bütün bir toplumu yok etmenin bedeli nasıl ödenir? Soykırımda katledilenler ile sömürgecilerin aileleri Almanya ile Namibya ortasındaki görüşmelerin nasıl sonuçlanabileceğini tartışıyor.
“Bu kıyıda bir toplama kampı vardı” diyor Laidlaw Peringanda ve ekliyor:
“Tel örgüler bugün yerinde otoparkı gördüğünüz yere kadar uzanıyordu.”
Aktivist ve sanatçı Laidlaw, Namibya’nın en büyük kıyı kasabası Swakopmund’da çocuk parkı ve kafelerin dizildiği bölgeyi işaret ediyor, Atlas Okyanusu’nun dalgalarının kırılarak uzandığı Namib Çölü’nü göstererek:
“Büyük-büyükannem kimi aile fertlerimizin buraya getirilip zorla çalıştırıldığını, öldüklerini söyledi.”
Getty ImagesLaidlaw, bugünkü Namibya’nın Almanya’nın Güney Batı Afrika sömürgelerinden biri olduğu 1904-1908 yılları ortası devirden bahsediyor. Sömürgeci güçlerin, ülkenin iki büyük topluluğu Herero ve Nama halklarının çıkardıkları isyanları bastırmak için on binlerce kişiyi öldürdüğü, binlercesini de doğudaki Omaheke Çölü’ne sürerek açlıktan vefata terk ettiği olaylardan…
Taarruzlardan kurtulanlar ise köle üzere çalıştırıldıkları, soğuktan, bitkinlikten ve şiddetten öldükleri toplama kamplarına gönderiliyordu.
Alman Güneybatı Afrika sömürgesinde yaşayan 65-80 bin Herero ile 20 bin Nama halkının neredeyse yarısının öldüğü kestirim ediliyor.
Almanya, yaşananları soykırım olarak kabul ettiği 2015’ten bu yana Namibya ile onarıcı adalet muahedesi müzakereleri yürütüyor. Bu muahede dünya geneline bir örnek olacak. Daha evvel hiçbir sömürgeci güç, geçmişin mirasıyla hesaplaşmak gayesiyle yapılacak kapsamlı bir mutabakat için bu biçimde masaya oturmamıştı.
Almanya resmi olarak özür dileyeceğini söyledi ancak şimdi bu özrün hangi sözlerle tabir edileceği belirlenmedi. Namibyalılar için daha büyük soru, maddi tazminatların nasıl ödeneceği.
BBC Laidlaw Peringanda toplama kampında ölenlerin gömüldüğü toplu mezarlıkta. Laidlaw Peringanda, birden fazla Herero üzere görüşmelerden ne istediği konusunda net – soykırımdan evvel çiftçi olarak sahip oldukları refahı yine inşa edebilmeleri için halka büyük bir mali muahede sunulması. Soykırımdan sonra topraklarının birçok Alman yerleşimciler tarafından özel çiftliklere bölünmüştü. Artık ise Herero ile Nama halkının çoğunluğu ya ortak topraklarda kendilerine ayrılan küçük, çok kalabalık bölgelerde, “gayri resmi” yerleşkelerde yaşıyor, ya da Namibya halkının % 40’ının barındığı gece kondu semtlerinde.
Swakopmund kent merkezinde sömürgeci devirden kalma – hala da sömürgecilerin torunlarının çocuklarının yaşadığı – pastel renklerle süslenmiş beğenilen görünümlü binalar ile, kuzeye hakikat uzanan kalas ve metallerle kaplı kulübeler ortasında büyük bir toplumsal boşluk var.
BBC“Sifonlu tuvaletleri yok, içme suları yok, elektrik yok” diye anlatıyor Laidlaw:
“Burada yaşayanların kimileri toplama kamplarına gönderilen mağdurların akrabaları. Yaşananlar sahiden hiç adil değil.
“Almanya atalarımızdan kalan toprakları geri satın almalı.”
Bu, buralarda tekraren duyduğunuz bir talep.
Umut edilen, Alman hükümetinin bir toprak ıslahatı programı fonlaması ve böylelikle toprakların Alman Namibyalı çiftçilerden satın alınıp Herero ve Nama halklarına dağıtılması.
Alman Namibyalıların, ülkedeki bütün tarlaların yaklaşık %70’ine sahip olan en büyük beyaz çiftçi kümesi olduğuna inanılıyor.
Bu ne kadar gerçekçi bir varsayım? Namibya’nın baş müzakerecisi Dr. Zen Ngavirue, “Almanya, toplumumuzu tekrar inşa etmemize yardım için bir şeyler yapması gerektiğinin farkına vardı” diyor. “Almanya, daha geniş kapsamlı bir muahedenin kesimi olarak, topraklarını satmak isteyenlere ödenmesi için belirli bir meblağ ödemeyi kabul etti.”
Getty Images Zed Ngavirue, başmüzakereci Dr. Zen Ngavirue, “Toprak probleminin Almanya tarafından çözüleceği konusunda kendimi kandıramam. Bu toprak kaybı sadece Almanya’nın sömürüsünden olmadı” diye ekliyor.
Birçok beyaz yerleşimci, Almanya’nın Birinci Dünya Savaşı’nda sömürgesini kaybetmesinden sonra geldi ve Güney Batı Afrika 70 yıl boyunca Güney Afrika tarafından yönetildi. 1990’daki bağımsızlıktan bu yana topraklar hem siyah Namibyalılar hem de yabancılar tarafından satın alındı.
Alman hükümeti “tazminat” sözünü kullanmayı reddediyor. Dr. Zed Ngavirue, bahsi geçen öbür projeler ortasında Almanya’nın sıhhat, eğitim, konaklama ve suyun tuzdan arındırılması üzere programların bulunduğunu söylüyor ve görüşmelerin hassasiyeti nedeniyle şimdi net bir meblağ söylenemediğini söz ediyor.
Alman tarafı ise görüşmelerin ilerleyişiyle ilgili kamuya açıklama yapmayı reddediyor.
BBCLaidlaw, görüşmelerden altı yıldır sonuç alınamamasından rahatsızlık duyan ve giderek sabrı tükenen çok sayıda Herero ve Nama halkı üyesinden biri.
Laidlaw’a nazaran Almanya sadece Namibya hükümetiyle değil direkt Herero ve Nama önderleriyle de görüşmeli. Örnek verdiği isimlerden biri de daha evvel Almanya’yı tazminat ödemesi için ABD mahkemelerinde dava etme teşebbüsünde bulunup başarısız olan Herero başkanı Vekuii Rukoro.
Asıl korkulan, hükümetler ortası bir mutabakattan elde edilecek yararın, artık Namibya’nın en büyük etnik kümesi olan Ovambo üzere, soykırımdan hiç etkilenmeyen etnik kümeler olacağı.
Getty Images Vekuii Rukoro Rukoro’nun danışmanı Festus Mundjuua, hükümetin “yapmak istedikleri kendi projeleri için kâfi bütçeleri olmadığı gerekçesiyle nakit paraya el koymak istediklerini” söylüyor. Hükümet ise bu iddiayı reddediyor ve fonların soykırımdan etkilenen topluluklar tarafından yönetim edileceğini belirtiyor.
Görüşmelere kuşkuyla yaklaşanlar sadece mağdurların aileleri değil. Ülkede nüfusları yaklaşık 30.000’i bulan sömürgeci ailelerin akrabaları da kuşkucu.
- Almanya, Namibya soykırımında öldürülen 25 kişinin kafataslarını iade etti
- Adolf Hitler isimli aday Namibya’da seçim kazandı
Tarihçi Dr. Andreas Vogt “Soykırım efsanesi ahlaki şantajdan ibaret” diyor. Birden fazla Alman-Namibyalı üzere Dr. Vogt da, sömürgeci güçlerin kumandanı General Lothar von Trotha’nın 1904’te imzaladığı, “Alman sonlarında silahla ve/veya bir sığırla bulunan her bir Herero infaz edilecektir” yazılı “soykırım talimatının” bir devlet siyaseti olmadığını ve hiçbir vakit uygulanmadığını söylüyor:
“Bir yanda soykırım yabanî, acımaz Alman sömürgeci otorite, başka yanda da saf büsbütün pak, ziyan görmüş bir Herero halkı tasvir ediliyor. Lakin bunlar tek başına tabiatıyla olan işler değil.”
Vogt ve öbür Alman Namibyalılar Herero halkının 1904’te Alman idaresine karşı ayaklandığına ve yaklaşık 120 Alman yerleşimciyi öldürdüğüne, daha sonra da Waterberg Muharebesi’nde yenildiklerine dikkat çekiyor.
Getty ImagesGeçen yıl, bağımsızlıktan kısa bir müddet sonra hükümette bakan olarak misyon alan Alman-Namibyalı Anton von Wietersheim, Almanca konuşan Namibyalıları geçmişi, hem kendi ortalarında hem de Herero ve Nama temsilcileriyle masaya yatırmaya teşvik eden bir teşebbüs başlattı. Lakin Alman-Namibyalılar ortasında düzenlenmesi planlanan konferans Covid-19 salgını nedeniyle ertelendi.
Von Wietersheim, “Çoğu beyaz yoldaşımız, yaşanan tarihi olaylar sonucunda bu halkların nasıl etkilendiğini şimdi idrak edebilmiş değil” diyor.
Von Wietersheim’a nazaran Alman-Namibyalıların soykırım müzakerelerini desteklemesi Almanya’yı da muahedeye varmaya itecek. Namibya, Almanya’da Eylül ayında düzenlenecek seçimler öncesi sonuca varmak istiyor.
Getty Images Herero tutsakları zincirlenmiş halde (1904) Müzakerelerin geçmişini inceleyen Alman-Namibyalı akademisyen ve aktivist Henning Melber, Avrupa’daki öbür eski sömürgeci güçlerin özel kanallar aracılığıyla Almanya’ya ‘Namibya’yla yapılacak bir muahedenin Afrika, Güneydoğu Asya ve öteki bölgelerdeki farklı sömürgecilere karşı bir çığ tesirine dönüşebileceği’ tasasını ilettiklerine inanıyor.
Tanzanya anakarasındaki, Almanya’nın eski sömürgesi Tanganyika, tazminat talebini sürdürüyor. Başka eski sömürgeler de müsaadeden gidebilir.
Melber şu yorumu yapıyor:
“Almanya’nın, şayet tarihin bu kısmının büsbütün ve kesin bir biçimde kapatılacağının garantisini alması durumunda, teklif edeceği meblağda da esnek davranabileceğini düşünüyorum. Sıkıntı, daha geniş kapsamlı sonuçları olabilecek gibisi örneklerin önüne geçebilmek.”
Getty Images Tutsakları toplama kampına götüren bir tren. (1904) Tecrübeli bir diplomat olan Zed Ngavirue müzakerelerin sonunda neyi başarabileceklerine ait kelam vermekten kaçınıyor ve “Siyaset, mümkün kılma sanatıdır” diyor gülerek.
Ancak, Swakopmund’un dışındaki metruk mahallelerde büyükannelerini, büyük dedelerini köle olarak kullanan Almanlar için taban fiyatlarla çalışan Herero halkı tıpkı anlayışa sahip değil.
“Gençlerin kimilerinin sabrı taştı, topraklarını güç kullanarak almak istiyorlar” diyor Laidlaw Peringanda ve ekliyor:
“Dolayısıyla tahminen de artık Alman hükümeti bizimle saklambaç oynamaya bir son vermeli.”
Cumhuriyet
