KLİMUD üyesi Tıbbi Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Hilal Bölükbaşı, Yeni Zelanda’da uzun müddettir Covid-19 olayı tespit edilmezken, son vakitlerde görülmeye başlandığını ve bu olaylardan birinin, dondurulmuş besin ithalatı yapılan marketin çalışanı olduğunun söylendiğini anımsattı.
Dr. Bölükbaşı, “Bunun üzerine dondurulmuş besinle koronavirüs bulaşının olup olmadığı gündeme geldi. Çin’de yapılan araştırmalarda, rutin denetimlerde Brezilya’dan gelen dondurulmuş tavuk kanatları, Ekvador’dan gelen dondurulmuş karideslerde virüs varlığı tespit edildi. Yeni Zelanda’da Covid-19 hadisesinin dondurulmuş besinle mı oluştuğu, bulaşın bu halde mi olduğu bilinmiyor. Çin’deki dondurulmuş besinler üzerindeki koronavirüslerin canlı, hastalık yapan virüsler olup olmadığı da belirli değil bununla ilgili bilgi verilmedi” dedi.
‘DONDURULMUŞ GIDALARLA BULAŞMASI ÇOK DÜŞÜK İHTİMAL’
Laboratuvarlarda virüslerin de dahil olduğu mikroorganizmaları daha sonra araştırabilmek için eksi 20 ile eksi 80 ortası derecelerde dondurup, saklayabildiklerini söyleyen Dr. Bölükbaşı, virüslerin kuru ve soğuk ortamlarda canlılıklarını devam ettirebildiklerine dikkat çekti. Bölükbaşı, “Dondurulmuş besinlerle koronavirüsün bulaşması teorik olarak mümkün fakat pratikte bunun oluşması için birçok basamağın gerçekleşmesi gerekir. Virüsün besine bulaştığını düşünelim, bu canlı virüs donacak sonra tüketilmeye yakın virüs çözülecek ve bu basamakta hala canlı olması gerekiyor. Kişi bu gıdayı ellediğinde canlı virüs bulaşmış elini, ağzına, burnuna götürdüğünde kişinin teneffüs yolu hücrelerine bu virüs yerleşip hastalık yapabilir fakat pratik olarak bu çok düşük bir ihtimal” diye konuştu.
‘VİRÜSÜN BELIRLI SAATLERDE YAŞADIĞINI BİLİYORUZ’
Dondurulmuş besinler dışında ambalajlı besinlerden virüs bulaşmasının da mümkün olduğunu kaydeden Bölükbaşı, şunları söyledi:
“Markette maskesiz ya da maskesi çenesinin altına bir kişi hapşırdı, öksürdü ya da konuştu; virüsü o ambalajlı besine bir formda bulaştırdı. Daha sonra diğer bir kişi bu ambalajlı gıdayı ellediğinde bulaş olmuş elini burnuna, ağzına götürdüğünde virüs kişinin teneffüs yolu hücrelerine girip, burada çoğalıp hastalığa sebep olabilir. Koronavirüsün çeşitli yüzeylerde muhakkak saatlerde yaşadığını biliyoruz. Bu saatlerle ilgili farklı çalışmalarda farklı müddetler belirtilmekle birlikte plastikte, seramikte, camda 5 güne kadar; ahşapta 4 güne kadar, paslanmaz çelikte 3 güne kadar, cerrahi eldivenlerde 8 saate kadar, alüminyumda 2- 8 saate kadar, bakırda 4 saate kadar üzere virüsün canlılığını koruyabildiği aktarılıyor.
Şayet bu saatler aşılmamışsa besin ambalajlarında bu virüs bu saatler içinde hala canlılığını koruyorsa öteki şahsa bulaş olma mümkünlüğü ve hastalık yapma mümkünlüğü elbette var. Marketlerde alışveriş yaptıktan sonra ya da dışarıda rastgele bir yerde temasımız olduğunda ellerimizi temizlemeliyiz. Konuta gittiğimizde bu besinleri temizlemek için ise meyve ve zerzevatları akan musluk suyuyla yıkamamız kâfi. Ambalajlı besinler sıvı geçirmeyecek biçimde ambalajlanmışsa deterjanlı bezlerle silebiliriz, deterjanlı suyla yıkayabiliriz. Şayet kavun karpuz üzere sert kabuklu meyvelerse fırçalayarak bu besinlerin paklığını yapabiliriz.”
‘3 SAATE KADAR HAVADA ASILI KALABİLİYOR’
Dr. Hilal Bölükbaşı, virüsün asıl bulaş yolunun karşılıklı temas halindeyken olduğunu hatırlatarak, hasta kişinin konuşurken, hapşırırken, öksürürken, ağzından çıkan damlacıkların karşısındaki kişinin ağzına, burnuna bulaşıp ve buradan teneffüs epiteline geçerek, hastalık yaptığını aktardı. Bölükbaşı, “Bazen bu damlacıklar havadayken virüs etrafında var olan sıvıyı kaybeder ve kütle olarak çok küçülür, yer çekimiyle yere düşmek yerine havada asılı kalır. 3 saate kadar havada asılı kalabildiğini biliyoruz. Bu asılı kalan ufak parçacıklar hava akımlarıyla onlarca metre öteye de gidebilir. Bu biçimde bulaş da kelam konusu olabilir.
Şayet maskesizseniz ortamda daha evvel orada bulunmuş kişinin saçtığı virüs parçacıklarıyla da yeniden virüsü alıp hasta olabilirsiniz. Bu yüzden dışarıda öbür şahıslarla birlikte olacaksanız mutlaka maskenizi takmanız gerekir. Kimse olmasa bile daha evvel orada birileri bulunmuş olabilir. Bu yüzden maskeyi kesinlikle takın. Burnumuz ve ağzımız açıkta kalmasın. Toplumsal arada 1,5- 2 metre kadar olmalı. Bu ikisinden rastgele birinin olmaması maalesef gayrette eksikliğe sebep olur. Dışarıda temas ettiğimiz her durumda nerede ne olduğunu bilmiyoruz, kesinlikle ellerimizi yıkamalı ya da dezenfekte etmeliyiz. Vaka sayıları artıyor, bu 3 kolay kuralla pandeminin üstesinden gelebiliriz” diye konuştu.
Cumhuriyet
