Apple-Facebook anlaşmazlığı: Kişisel verilerin toplanması ve kullanımı, teknoloji devlerini nasıl karşı karşıya getirdi?

Bu hafta iPhone ve iPad’lere eklenecek yeni bir özellik Apple ile Facebook ortasında büyük bir uyuşmazlığın da alevlenmesine yol açıyor.

Yeni özellik sayesinde kullanıcılar, Facebook üzere uygulamalar tarafından toplanan dataların ticari gayeyle kullanılmasına “Hayır” diyebilecek.

Bu da kullanıcı dataları ve bunların yönlendirdiği reklamlardan büyük kâr elde eden Facebook’un reaksiyonunu çekiyor.

Apple ne yapıyor?

Uyuşmazlık her iPhone ve iPad’de bulunan ve aygıtın reklamcılar tarafından tanınmasını sağlayan özgün tanımlayıcı, kısa ismiyle IDFA (reklamcılar için tanımlayıcı) özelliğiyle ilgili. Facebook üzere kullanıcı datalarını reklamcılara satan şirketler bu IDFA’ları hem reklam hedeflemek hem de tesirini ölçmek için kullanıyor.

IDFA ayrıyeten Facebook’un kullanıcıların internette izini sürmekte kullandığı çeşitten teknolojilerle de eşleştiğinde, hakkınızda edindiği bilgilerin boyutu iyice büyüyebiliyor.

Ancak bu hafta çıkacak olan iOS 14.5 ile sağlanacak yeni Uygulama İzleme Şeffaflığı (App Tracking Transparency) özelliği, uygulama şirketlerini, aşikâr bir iPhone ya da iPad’i kullanıcısından açıkça IDFA’sını kullanmak için müsaade istemeye mecbur bırakacak.

Yapılan araştırmalar Facebook’un kullanıcılara bu soruyu sorması halinde, yüzde 80 “Hayır” karşılığı alacağını gösteriyor.

Facebook’un sizi gezindiğiniz internet siteleri ve öteki uygulamalar üzerinden hali hazırda ne ölçüde izlediğini öğrenmek istiyorsanız, uygulamanın içinde bunu “Facebook dışı faaliyetler” başlığı üzerinden görmeniz mümkün.

Apple neden değişiklik yapmak istedi?

Apple müşterilerinin bilgileriyle pek ilgili değil zira kârını reklamlar değil daha çok aygıtlar ve uygulamaların satışından elde ediyor. İlaveten, kendisini önce eski “özel hayatın mahremiyetine kıymet veren şirket” imajıyla sunuyor.

2010 yılında Apple’ın kurucularından Steve Jobs, bazılarının kendileri hakkındaki dataların ne kadar paylaşıldığına aldırmadığını kabul etti lakin insanlara bu dataların nasıl kullanıldığı konusunda sürekli bilgi verilmesi gerektiğini söyledi.

Jobs o konuşmasında “Özel bilgilerin kapalılığı, insanların neye imza attığını net bir formda bilmesi ve tekrar tekrar, her kezinde bunun sorulması manasına geliyor” demişti.

Daha yakın vakitte ise şirketin şu anki CEO’su Tim Cook, Facebook’a atıfta bulunduğunu pek de gizlemeden “Eğer bir işletme kullanıcılarını yanıltmak, data sömürüsü, seçeneksiz seçenekler üzerine inşa edilmişse, övgümüzü haketmez, kendisini değiştirmesi gerekir” demişti.

Apple sistemlerine özel bilgilerin kapalılığını koruyacak özellikler yerleştiriyor. Internet tarayıcısı Safari bizatihi üçüncü şahıs/site çerezlerini (tanımlayıcı verilerini) engelliyor ve geçen yıl Apple iOS’e uygulama sağlayan şirketleri hani bilgileri topladıklarını Apple internet satış sitelerinde bildirmeye zorladı.

Facebook ne yapacak?

Facebook Apple tarafından yapılan son güncellemenin, reklam ağı yoluyla kazandığı parayı yarıya indirebileceği ve bunun da en çok küçük işletmeleri etkileyeceği yolunda ikazda bulundu.

Şirket ayrıyeten reklamcılarla bilgi paylaşmanın, kullanıcılara “daha gelişkin hizmet vermekte” hayati ehemmiyet taşıdığını da ilei sürüyor.

Facebook, Apple’ı reklam gelirlerinin önünü kesip, uygulama firmalarını abonelik üzere, kendisinin de yüzde alabileceği paralı kullanım yollarına zorlamakla suçluyor ve bunu ikiyüzlülük diye niteliyor.

Bu türlü sıkıştığı durumlarda daima yaptığı üzere Facebook bu mevzuda da tam bir karşı akın kampanyasına geçti.

Son blog paylaşımında değişiklikleri kabul etmiş görünen Facebook “yeni reklamcılık tecrübeleri ve ölçüm protokolleri” vadediyor. Dijital reklam verenlerin data toplama ve kullanma biçimlerinin, daha az dataya dayanacak biçimde geliştirilmesi gereğini itiraf ediyor.

Neden önemsemeliyiz?

Son yıllarda hükümetler ve düzenleyici kurumların, internet siteleri, uygulamalar ve toplumsal medya şirketleri etrafındaki ekosistemin bu derece karmaşık ve kapsayıcı olmasından duydukları korku giderek artıyor.

İşte düşündürücü birtakım gerçekler:

Apple tarafından hazırlatılan bir rapora nazaran, ortalama bir akıllı aygıt uygulamasında, işi yalnızca sizin internet datalarınızı toplayan ve paylaşmak olan altı tane “izleyici” var
Kimi uygulamalar size verdikleri hizmetin gerektirdiğinden çok daha fazla data toplamak için sizden erişim müsaadesi istiyor. Örneğin TikTok hakkında çocuklar hakkında çok geniş bilgi topladığı gerekçesiyle İngiltere’de yetkililer tarafından açılmış bir dava var
Cracked Labs isimli araştırma şirketinin raporuna nazaran rastgele bir bilgi tüccarının elinde tahminen 700 milyon tüketici hakkında datalar bulunuyor

Bölümde neler konuşuluyor?

Çoğunluk iOS güncellemesi olmasa bile değişimin artık kaçınılmaz olduğunu düşünüyor.

Medium mecmuasına yazan teknoloji danışmanı Max Kalmykov, reklamcıların kendilerini gelmekte olan “özel bilgilerin korunması odaklı dijital reklamcılık dönemine” hazırlaması gerektiğini yazdı.

Bu, müellife nazaran, örneğin, moda eserlerinin internette her türlü sayfada değil yalnızca modayla ilgili sayfalar açıldığında görünmesi yani bağlamlı reklamcılığı da içerebilir.

Bunlar konuşulurken Apple da reklam dalını desteklediğini, reklamcılara kullanıcıların ferdî bilgilerini paylaşmadan başarılı bir reklam kampanyasının nasıl yapılabileceğini gösteren fiyatsız yollar da sunduğunu söylüyor.

Google dahil kimi şirketler internet tarayıcılarına yapılacak eklentilerle, izleme sonucu elde edilen bilgilerin ferdî değil emsal alışkanlıklarda kalabalık kümeler oluşturularak kullanılması münasebetiyle, tek tek insanların bilgilerinin korunması fikri üzerinde çalışıyor.

Ancak Firefox ve Mozilla üzere oburlarının bu fikre sıcak yaklaşmadığı anlaşılıyor.

Cumhuriyet