Arjantin'de kürtaj yasağının kalkması komşularını da etkileyebilir mi?

Arjantin’de Kongre hamilelikte üç buçuk aya kadar kürtajı yasal hale getiren ıslahatı geçtiğimiz Aralık ayında onayladı. Güçlü bayan örgütlerinin gayretleri sonucu atılan bu adım, kıtanın öbür ülkelerinde de değişikliklerin fitilini ateşleyebilir mi?

Kongre’nin kararı Renata’yı (asıl ismi değil) çok heyecanlandırmıştı.

Brezilya’nın kuzeyinde yaşayan, 20 yaşındaki öğrenci ve süpermarket çalışanı Renata bunun, kürtajın büyük ölçüde yasa dışı sayıldığı bölgede yeni bir periyodun başlangıcı olabileceğini düşünmüştü.

Ta ki bir hafta kadar sonra, kendisinin de gebe olduğunu öğreninceye kadar. O gün dünyanın başına yıkıldığını söylüyor.

“Hiçbir biçimde gebe olamazdım” diye anlatıyor. Yaşadığı kentte aslında sıkıntı olan iş bulmak koronavirüs salgınıyla iyice zorlaşmış. Üstelik işverenine gebe olduğunu söylerse çabucak daha az bir fiyatla meskene gönderileceğini biliyor.

“Dünyaya bir çocuk getirmek için her şeyin hazır olması lazım” diye açıklıyor. Kendi annesinin iki çocuğunu nasıl zorlukla büyüttüğünü gördükten sonra, birebir şeyleri asla yaşamak istemediğine karar vermiş.

Lakin seçenekleri çok sonlu.

Brezilya’da, hamilelik tecavüz sonucu değilse, bayanın hayatı tehlikede değilse ya da cenin anensenfalik değilse (beyin ve başın gelişimini engelleyen az bir vaka) kürtaj yasak.

Renata bu durumda Kolombiya’ya gitmeye karar vermiş. Burada da kürtaj konusunda Brezilya’dakine emsal sınırlamalar var lakin yasalar biraz daha esnek uygulanıyor ve kürtaj imkanına erişmek daha kolay.

Tam uçak bileti alabilmek için ödünç para da bulmuşken, Amazonlar’da yeni bir Covid-19 varyantının bulunduğu haberleri üzerine Kolombiya sonu kapatmış.

“Ağlamaya başladım. Bu benim son umudumdu. Bir türlü yatışamıyordum” diyor.

Şu anda, kürtaj olmak için öteki ülkelere seyahat edecek bayanları desteklemek için insanların hava mili bağışında bulunduğu Milhas pela Vida das Mulheres (Kadınların Hayatı için Mil Bağışı) isminde bir vakfın yardımıyla Mexico City’ye gidiyor. Bu ülkede hamileliğin 12’nci haftasına kadar kürtaj hür.

“Bu benim için en yanlışsız karar” diyor.

Güçlü bayan hareketi

Her yıl yalnızca Brezilya’da tahminen bir milyon bayan yasa dışı yollardan kürtaj yaptırıyor.

Latin Amerika’da şu anda kürtajın özgür olduğu ülkeler Küba ve Guyana ile Meksika’nın kimi bölgelerinden ibaret. Artık buna Arjantin de eklendi.

Kürtajın hür bırakılması için uğraş eden birçok bayan örgütü Arjantin örneğinin birçok ülkede değişimin yolunu açmasını ümit ediyor.

Arjantin’de Yasal, İnançlı ve Özgür Kürtaj için Ulusal Kampanya’yı destekleyenlerin sembolü yeşil bandanaydı.

Bu sembol artık bölgedeki birçok ülkede, büyüyen bayan hakları hareketlerinin barışçıl direnişini temsil etmeye başladı.

Brasilia’dan önde gelen feminist ve antropoloji profesörü Debora Diniz bir sembolün bu biçimde birçok ülkede yaygınlaşmasının çok az rastlanan bir şey olduğunu anlatıyor.

“Geleneksel olarak Latin Amerika’da bu olmaz” diyen Profesör Diniz “Burada gözü daha fazla Kuzey Yarımküre ülkelerinde olan eski sömürge ülkeler var. Lakin artık birbirimize bakıyoruz. Hem de Brezilya üzere kendisini kıtanın tamamı üzere gören bir ülkede bayan haklarını temsil etmek üzere yeşil bandana kullanılıyor.”

Muhafazakarlık ve kilise

Ancak Latin Amerika’da derin toplumsal fay çizgileri da var. Burası dinin ve muhafazakarlığın çok tesirli olduğu bir bölge tıpkı vakitte.

Arjantin, Aralık ayında kürtajı yasallaştırdı lakin bir ay sonra Honduras Kongresi, anayasasına açık bir kürtaj yasağı koyarak, gelecekte yasağın kaldırılmasını daha da zorlaştırdı.

Hasebiyle bayanların kürtaj uğraşı de epey engebeli bir yol.

Honduras’ta kürtaj yasağının anayasaya girmesini destekleyen Ola Celeste (Mavi Dalga) isimli kürtaj aksisi kümeden Alvaro Hernandez “Arjantin’de yasal değişiklik yapılınca Honduras’da beşerler bunun bölgeye, muhtemelen Honduras’a da yayılabileceğini ve kürtajın özgür bırakılması konusundaki baskıyı artırabileceğini konuşmaya başladılar” diyor.

“Honduras’ta birçok kültürel boyutu var bahsin. Honduras Hristiyan bir ülke ve kürtaj burada tartışma konusu olmadı” diye ekliyor.

Ancak Honduras’ta da kilise çok tesirli olmasına karşın, bayan kümeleri hala sokaklara çıkarak kürtaj yasağını protesto ediyorlar.

Solcu devlet lideri

Arjantin’de kürtaj yasağının kalkmasında merkez sol Devlet Lideri Alberto Fernandez’in de rolü olduğunu söyleyenler çok.

Lakin komşu Brezilya’nın sağcı Devlet Lideri Jair Bolsonaro bu istikametteki hareketleri kınadı ve ülkede muhafazakar kümelerin direnci epey yüksek.

Memleketler arası bir dini kürtaj aksisi örgütlenmenin Sao Paulo’daki mensuplarından Celene Salomao “Breziyla’da kürtajı yasallaştırmanın kolay olmadığını düşünüyorum” diyor.

Salomao, Arjantin Kongresi’ndeki senatörlerin sol kümelerden kürtajı yasallaştırma konusunda önemli baskı gördükülerini söylüyor. Fakat Brezilya’da Bolsonaro’nun dindar kümeleri desteklemekte ısrar edeceğinden çok emin.

“Brezilyalıların birçok Hristiyan. Yalnızca Katolik değil, bütün mezheplerden. Ve hepimiz kürtajın yasallaşmasına karşıyız” diyor.

Şili değişimi zorluyor

Şili’de sağcı Devlet Lideri Sebastian Pinera da kürtaj yasağının kaldırılmasına karşı olduğunu açıkça söz etti.

Ama Arjantin’in yasa değişikliğini takiben Ocak ayında, birinci 14 hafta içinde kürtajın hür bırakılması teklifi Kongre gündemine kadar geldi.

Yasağın kaldırılmasını isteyenleri bir ortaya getiren en değerli argümanlardan biri bayanların inançlı kürtaja erişimi muhtaçlığı.

Bahsin kürtajdan yana ya da ona karşı olmak değil, bir bayan sıhhati konusu olduğunu, bayanların yasak bile olsa kürtaj olmanın yolunu bulduğunu fakat sıhhatsiz şartlarda kaçak olarak yapılan kürtajlarda her yıl çok sayıda bayanın hayatını yitirdiğini söylüyorlar.

Şilili bayan doğum tabibi Karla Figueroa, Meksika’nın başşehri Mexico City’de kürtajın yasallaşmasından bu yana tek bir bayanın kürtajda ölmediğini söylüyor ve bunun değerli bir kamu sıhhati sorunu olduğuna işaret ediyor.

Women’s Link Worldwide isimli milletlerarası bayan ağının yöneticilerinden Mariana Ardila, Kolombiya’da da kamuoyundaki tartışmalarda bayanın sıhhati perspektifinin öne çıktığını anlatıyor.

Ardila’nın modülü olduğu kampanya kürtajın “suç” olmaktan çıkarılması için çaba ediyor. Gayeleri kürtaj yapan sıhhat takımları ve yaptıran bayanlar aleyhine ceza davaları açılmasını engellemek.

“Ceza kanunu bu husustaki en berbat yaptırım ve sıhhat çalışanı ortasında hem yaftalanma hem de cezalandırılma korkusu yaratmak üzere birçok tesiri var” diyor.

Kürtaj yasağının kaldırılması için çaba eden Latin Amerikalı bayan kümeleri Arjantin’de yasal değişikliğin uğraşlarına ivme kazandırdığını söylüyorlar.

Mexico City’den hekim Karla Figueroa “Bunun bir dönüm noktası oluşturmasını umuyorum” diyor.

Debora Diniz’in de umudu bu. “Brezilya’da bölgenin en canlı ve güçlü siyah feminist hareketine sahibiz. Bu çok çeşitlilik içeren bir hareket ve buradan bir şey çıkabilir” diye ekliyor.

Cumhuriyet