Ayasofya Müzesi’nin cami olarak açılması ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilmesinin akabinde Atatürkçü İlahiyatçı müelliflerden reaksiyon geldi. İlahiyat eksperi Müellif Nazif Ay, İlahiyatçı Müellif Mehmet Ali Öz ve Yusuf Dülger ortak bir bildiri yayımlayarak yansılarını lisana getirdi.
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK İMZALI KARAR
“Herkesin malumu olduğu üzere, 2 Temmuz 2020 tarihinde Danıştay 10. Dairesi Ayasofya’nın türel durumunu görüşmek maksadıyla toplanmış, 10 Temmuz 2020 tarihinde ise uygarlıkların ortak kıymeti olan bu mirasın müze olarak varlığına devam etmesi gerektiğine dair Mustafa Kemal Atatürk imzalı kararının iptal edilebileceği kararını açıklamıştır. Neticede, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzası ile Ayasofya’nın cami olarak açılması ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na devri kararı alınmıştır.
‘UYGARLIK MİRASI VE BİR ORTAK PAHA OLDUĞU GERÇEĞİ UNUTULMAMALI’
Şu bilinen bir gerçek ki, hiçbir kavram sözlükte verilen karşılığı kadar dar manaya sahip değildir. Bir kavramın herkes tarafından ona yüklenen pek çok manası vardır.
Kutsallık arz eden kavram, terim ve maddi varlıkların, inananların ruh ve fikir dünyasında, tasavvurunda, velev hayallerinde saygınlık uyandıran cihetleri bulunduğu üzere, ilahi bildirili edebiyat ve öğretiye uzak yahut dinlere aralı insanlarca de olumlu ya da olumsuz yargı tabir eden istikametler bulunur. Kutsallığa verilen mealler arasındaki bu taban tabana zıtlıklar, eşyanın tabiatındandır/ varlığın doğal sonucudur. Ayasofya konusu da kutsallık arz eden kavramlardandır ve bugün ortak tartışma konusu Ayasofya’nın da statüsü hakkında birçok görüş, tefsir ve tekliflere şahit olmaktayız. Her ne kadar Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenlik alanı içinde olursa olsun bu yapının bir uygarlık mirası ve bir ortak paha olduğu gerçeği unutulmamalıdır. İslam âlemi için mübareklik atfedilen Ayasofya, “kutsal bilgelik” manasındaki ismiyle, onu inşa eden Ortodoks Hristiyan medeniyetine de ilişiklik bildirisi vermektedir.
‘İSLAMOFOBİ DENİLEN İSLAM DÜŞMANLIĞI BAĞNAZLIĞINI CANLI TUTACAKTIR’
‘İSLAM’IN UZLAŞMA VE ADALET BILDIRILERINE DARBE VURUR NİTELİKTE BİR TERCİH’
Ayasofya’nın cihanşümul bedeller yok sayılarak camiye dönüştürülmesi, kelamlık manası “Barış” olan İslam’ın uzlaşma ve adalet bildirilerine darbe vurur nitelikte bir tercihtir. Ayrıyeten Kur’an’da, Hac müddetinin 40. ayetinde: “Onlar yalnızca “Rabbimiz Allah’tır” dediklerinden ötürü haksız yana yurtlarından çıkarılmış kimselerdir. Şayet Allah’ın, kişilerin bir kısmıyla gayri kısmını engellemesi olmasaydı, manastırlar, kiliseler, havralar ve mescidler -ki oralarda Allah’ın ismi çokça anılır- yıkılır giderdi. Allah kendi diyanetine yardım edenlere muhakkak yardım edecektir. Kuşkusuz Allah güçlüdür, mutlak galiptir” denilerek öbür dinlerin ibadethanelerine zinhar dokunulmaması ve değiştirilmemesi emredilmektedir. Allah’ın kesin buyruğunu bilen 2. halife Hz. Ömer, Kudüs’ün fethinden sonra, hem de orada ikamet eden saygın Hristiyan diyanet adamlarının ısrarına karşın namazını bir kilisenin içinde kılmamıştır. Münasebetini soranlara: “Ben burada namaz kılsam, diğerleri da ‘madem Ömer burada namaz kıldı, o halde biz de burayı kiliseden camiye çevirelim’ derler diye telaş ediyorum” karşılığını vermiştir.
‘AYNI KAYGIYI ATATÜRK HİSSETMİŞ’
Tıpkı korkuyu, 1922 mübadelesinden sonra Yunanistan’ın Türklere ilişkin birçok cami ve mescidi kiliseye çevirme siyasetlerine reaksiyon gösteren Atatürk de bu coğrafyada hissetmiş, mütalaalarını Yunanlı iş kişisi Bodosakis Athanasiadis’e hiddetli halde şöyle tabir etmiştir: “Sizinkiler, Selanik’te Türklere ilişkin ne varsa yok etmekte ivedi ediyorlar. Biliyorsunuz ben muhacirim/ göçmenim ve aslen oralıyım. Bu hadiseler neden ileri geldiğinin farkındayım. Lakin size şunu söylemeliyim ki, bu cins davranışlar yalnızca istenilmeyen örnek oluştururlar.”
“ATATÜRK, AYASOFYA’YA VERİLEBİLECEK EN UZLAŞMACI STATÜYÜ VERMİŞ”
Atatürk, insanlık mirasının isteği, diyanetin buyruğu ve siyaset geleneğinin gereği olarak Ayasofya’yı müze statüsünde tutarak aslında hiçbir diyanet bağlısının onurunu kırmamış ve Ayasofya’nın saygınlığını korumuştur. Topluluğu ayrıştıran ve inançlar üzerinden maddi manevi çıkar sağlayan anlayışla inşa edilen yapıların “Takva (Allah’a saygı) üzerine şurası ibadethane olmayıp, Hz. Muhammed’in hayatında görmek istemediği “Mescidi dırar” kararında olacağını bilen Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Ayasofya’ya verilebilecek en uzlaşmacı statüyü vermiş ve diyanetin büyük gayesi olan barışı sağlamıştır.
‘İKİ YANLIŞTAN BİR HAKIKAT ÇIKMAZ’
Bu noktada hiç kimse olumsuz tatbikleri, mesela İspanya’nın Kurtuba/ Cordoba kentindeki Emevi Camiinin haddinden fazla Hristiyan anlayışıyla katedrale çevrilmesini münasip örnek olarak öne sürmemelidir. Çünkü iki yanlıştan bir hakikat çıkmaz. İslam hukuku mecmuası Mecelle’de konum alan: “Bâtıl, mâkusun aleyh olmaz, ya da sui misal emsal olamaz” kuralınca, berbattan ve berbatlıktan örnek olmaz kuralı unutulmamalıdır.
‘MEDENİ KANUNDAKİ MİRAS HUKUKUNUN GÖZ ARKASI EDİLMESİNİ KABUL ETMİYORUZ’
Son olarak; Mustafa Kemal Atatürk’ün ferasete, basirete, engin haber ve tecrübeye, başkaca tarihi sorumluluğa müstenit olan “Ayasofya’nın müze olarak varlığını sürdürme” kararının takip edilmesini, böylelikle devletimizin öngörülemeyen cenderelere sürüklenmemesini ve memleketler arası sahada türel sorunlarla karşılaşmamasını istek etmekteyiz. Danıştay 10. Daire kararında, Osmanlı vakıf hukukuna vurgu yapılıp, olumlu bilimden güç alan uygar kanundaki miras hukukunun göz arkası edilmesini kabul etmiyoruz, zira bu vurgu sebebiyle Ayasofya’nın ibadethaneye çevrilmesinden yürek alarak, esas vasfı olan kiliseye dönüştürülmesi için harekete geçecek dış basınçlara şimdiden fırsat verilmesini istemiyoruz.
‘BÜYÜK VE ONARILMAZ BİR HATA’
Atatürkçü İlahiyatçılar olarak hassasiyetimizin, devlet idaresinde olması gereken soğukkanlılıkla dikkate alınmasını bekliyoruz. Aksi halde, bir insanlık mirası olan Ayasofya’nın yalnızca bir diyanetin ibadetine şahsi kılınmasının büyük ve onarılmaz bir cürüm olacağını hatırlatıyor, önümüzdeki süreçte hususun takipçisi olacağımızı kamuoyunun yüksek haberine hürmetle sunuyoruz.”
Cumhuriyet
